یحیی نوری (صبح ازل) «یحیی نوری»، ملقّب به «صبح ازل» فرزند عبّاس نوری مازندرانی بود که در سال ۱۲۸۴ ه.ق متولّد و در ۱۱ جمادی الاول سال ۱۳۳۰ ه.ق در گذشت. وی مؤسس فرقه «أزَلیان» بود.
پس از کشته شدن «علی محمّد باب»، پیروان او دور «میرزا یحیی» گرد آمدند، «بهاء الله» برادر وی نیز متابعت او را پذیرفت و تا سال ۱۲۷۸ ه.ق این موافقت بر قرار بود، لیکن سر انجام بین دو برادر کار به اختلاف کشید و پس از آنکه حکومت عثمانی یحیی را به قبرس و حسینعلی (بهاء الله) را به عکّا تبعید کرد، این اختلاف بین دو فرقه بیشتر شد، پیروان میرزا حسینعلی بر ازلیان فائق شدند.
«یحیی» الواح و رسائلی دارد که به خط «رضوان علی» پسر اوست.
من یظهره الله کیست؟
سید علی محمد باب شیرازی که بهائیان او را مبشر خود میخوانند، در آثار خود به ویژه بیان فارسی، بارها از شخصیتی به نام «مَن یظهرُهُ الله»۱ سخن گفته است. از این رو هر دسته از هوادارانش، این شخصیت را سود خود تفسیر و تأویل برده اند:
۱. بابیان ازلی که بنا به وصیت باب، میرزا یحیی نوری ملقب به صبح ازل را جانشین رسمی باب می دانند، بر این باورند که «من یظهره الله» هنوز نیامده است و بنا به گفته باب در آینده خواهد آمد.
۲. بهائیان که از وصیت باب سرپیچیدند و با نافرمانی از صبح ازل، فرقه جدید بنا کردند، معتقدند که «من یظهره الله» کسی جز میرزا حسینعلی نوری معروف به بهاء نیست.
اما حقیقت جز این است که این دو فرقه می گویند؛ زیرا مشخصاتی که سید علی محمد باب شیرازی، بنیانگذار فرقه بابیت برای «مَن یظهرُهُ الله» بیان می کند، با کسی جز حجت بن الحسن العسکری، مهدی و منجی موعود عالم بشریت سازگار نیست. سید علی محمد با الگو گیری از مباحث مهدویت (که بارها آن را در مناسبتهای گوناگون تأیید کرده است)، خواسته مهدی تازه ای را با عنوان مَن یظهرُهُ الله برای هوادارانش بسازد، ولی از آن جهت که الگویش دوازدهمین امام شیعیان و منجی عالمیان بوده است، از ویژگی ها و خصایص ایشان بهره گرفته تا شخصیت خود را بسازد.
ویژگی هایی که سید علی محمد برای «مَن یظهرُهُ الله» شمرده است:
أ. پانزده تا بیست قرن بعد از خود باب می آید.
سید باب خود و مَن یظهرُهُ الله را دو ظهور مستقل در ردیف ظهورات سابقه تصور کرده است. بی شک فرض او بر این بوده است که ادعای خودش تقریبا همان مقدار فاصله خواهد داشت که ظهورات سابقه با یکدیگر داشته اند. از این رو عددی برابر ۱۵۱۱ یا ۲۰۰۱ سال را بر آورد کرده بود که بنا به حروف ابجد برابر با کلمه (غیاثی اعیث) و (مستغاث) است.
او در بیان فارسی می نویسد: « اگر در عدد غیاث ظاهر گردد و کل داخل شوند احدی در نار نمی ماند و اگر الی مستغاث رسد و کل داخل شوند احدی در نار نمی ماند الّا آنکه کل مبدّل بنور می گردند »۲
ب. در مسجد الحرام ظهور خواهد کرد.
در این باره نیز در بیان فارسی می نویسد: «اول ارضی که محل ظهور جَسَد مَن یظهرُهُ الله در او ظاهر گردد ٬ مسجدالحرام بوده و هست.»۳
ج. او قائم است و قیام خواهد کرد.
او لقب قائم را برای «مَن یظهرُهُ الله» برگزیده و می گوید: هر کس نام او را بشنود، واجب است به احترامش قیام کند و هر مجلسی که برگزار می شود، باید جای یک نفر را برای او خالی گذارند.
لازم به ذکر است که بعد از اعدام باب در سال ۱۸۵۰ میلادی، تعدادی از بابیان و تا ۲۰ سال پس از مرگ باب، بیش از ۲۵ نفر ادعای من یظهره‌الله‌ای کردند.۴
با توجه به آن چه گفت شد، بی شک میرزا حسینعلی نوری که هم عصر سید علی محمد بود ،نمی توان من یظهره الله باشد؛ زیرا هیچ یک از این نشانه ها را ندارد.
پانوشت:
۱. کسی که خدا او را ظاهر خواهد کرد.
۲. بیان فارسی، ص ۷۱.
۳. بیان فارسی، ص ۱۵۱.
۴. قرن بدیع، شوقی افندی، موسسه معارف بهائی، کانادا ص ۱۹۹۲،۲۶۱.