عید غدیر از اعیاد بزرگ اسلامی است که ملتهای مسلمان در روزگارهای گذشته به بزرگداشت آن و تجلیل مراسم آن اهتمامی بسزا داشتند. در سخنان ابوریحان بیرونی و عبدالملک ثعالبی و ابن طلحه شافعی و ابن خلکان و ... به این موضوع اشاره شده است. ابوریحان بیرونی می گوید: عید غدیر از جمله عیدهایی است که اهل اسلام، مراسم آنرا برگزار می کنند.
(آثار الباقیه ص 334 ) علامه امینی در کتاب خود، فصلی را با عنوان عید الغدیر فی الاسلام اختصاص داده و از پیامبر اکرم (ص) نقل کرده است که فرمودند: برترین عیدهای امت من، عید غدیر خم است(الغدیر ج 1 ص 283)
مدارک حدیث غدیر:
کتابهای حدیث و تفسیر و کلام و عقاید و سیره و لغت عالمان اهل سنت مملو است از احادیث و ماجرای غدیر و مسلم بودن واقعه غدیر، حقیقتی است انکارناپذیر. به گفته عالم سنی مشهور، ضیاء الدین مقبلی صنعانی مکی(1047-1108): اگر حدیث غدیر صابت و معلوم نباشد، پس در اسلام هیچ ثابت و معلومی وجود ندارد!... علامه امین در کتاب ارزشمند الغدیر، هنگامی که به ذکر اسناد غدیر از کتب اهل سنت می پردازد، آنرا از 110 تن از صحابه و 84 تن از تابعان و 361 تن از عالمان و محدثان اهل سنت نقل کرده است که به تعدادی از آنها اشاره می کنیم:
راویان غدیر از صحابه:
1- ابوبکر بن ابی قحافه 2- سعد بن عباده انصاری 3- خالد بن ولید مخزومی 4- عمر بن خطاب 5- ابی بن کعب انصاری 6- ابوذر غفاری 7- عبدالرحمن بن عوف 8- عباس بن عبدالمطلب 9- عبدالله بن مسعود 10 - مقداد بن عمرو کندی 11- عثمان بن عفان 12 - حذیفه بن یمان یمانی 13- زبیر بن عوام 14-سلمان فارسی 15- طلحه بن عبیدالله 16- خزیمه بن ثابت انصاری 17- عمار یاسر 18- عمرو بن عاص 19- زید بن ثابت انصاری 20- ابو ایوب انصاری 21- سعید بن زید قرشی 22- عمرو بن حمق خزاعی 23- عمران بن حصین خزاعی 24- اسامه بن زید بن حارثه 25- سعد بن ابی وقاص 26- عایشه 27- سمره بن سعد انصاری 28- قیس بن سعد انصاری 29- ابو سعید خدری 30- زید بن ارقم 31- عبدالله بن عباس 32- عدی بن حاتم 33- براء بن عازب 34- عبدالله بن عمر 35 - جابر بن عبدالله انصاری 36- سلمه بن عمرو اسلمی 37- مالک بن حویرث لیثی 38- سهل بن سعد ساعدی 39- انس بن مالک 40- ابوالطفیل عامر بن واثله
راویان غدیر از تابعان:
1- سعید بن وهب کوفی 2- ابومریم بن حبیش اسدی 3- ابوسلمه بن عبدالرحمان بن عوف 4- سعید بن مسیب 5- سعید بن جبیر 6- ابوصالح مدنی 7-عامر بن سعد بن ابی وقاص 8- ضحاک بن مزاحم هلالی 9-سالم بن عبدالله بن عمر 10-طاووس بن کیسان یمانی 11- ابو نجیح یسار ثقفی 12- حکم بن عتیبه کوفی 13- عدی بن ثابت انصاری 14- عمرو بن مره کوفی 15- حبیب بن ابی ثابت اسدی 16- سلمه بن کهیل حضرمی 17- ابواسحاق سبیعی 18- علی بن زید بصری 19- یزید بن ابی زیاد کوفی 20- ابوبکر مخزومی
راویان حدیث غدیر از علما و محدثان اهل سنت:(برای آگاهی از نام کلیه محدثان اهل سنت که حدیث غدیر را در کتب خود ذکر کرده اند به کتاب الغدیر مراجعه نمایید)
1- عمرو بن دینار جمحی مکی 2- حافظ ابوهشام ضبی کوفی 3- حافظ عبدالملک عرزمی 4- حافظ محمد بن اسحاق (صاحب سیره نبوی )5- حافظ ابن لهیمه مصری 5- حافظ ابن لهیعه مصری 6- حافظ وکیع بن جراح کوفی 7- محمد بن ادریس شافعی 8- حافظ عبدالرزاق صنعانی9- حافظ ابو عبید هروی 10- حافظ ابن راهویه مروزی 11- احمد بن حنبل شیبانی 12- حافظ محمد بن اسماعیل بخاری (صاحب صحیح) 13- حافظ احمد بن منصور بغدادی (صاحب مسند) 14- حافظ ابن ماجه قزوینی (صاحب سنن) 15- حافظ ابو عیسی ترمزی (صاحب صحیح) 16- حافظ ابو عبدالرحمان نسایی (صحاب سنن)17- حافظ ابویعلی موصلی 18- محمد بن جریر طبری 19- حافظ علی دارقطنی 20- حافظ ابن زولاق مصری 21- قاضی ابوبکر باقلانی 22- حافظ محمد حاکم نیشابوری (صاحب المستدرک علی صحیحین) 23- ابواسحاق ثعلبی 24- حافظ ابوبکر خطیب بغدادی 25- ابوالحسن واحدی نیشابوری 26- حافظ ابو محمد فراء بغوی 27 - حافظ ابن عساکر دمشقی 18- فخرالدین رازی 29- ابوعبدالله یاقوت حموی 30- حافظ ابوالحسن ابن اثیر جزری و...
اسناد بی شمار حدیث غدیر:
- حافظ ابن حجر هیتمی می گوید: در روایات احمد بن حنبل، 30 تن از صحابه پیامبر این حدیث را روایت کرده اند.( الغدیر ج 1 ص 300)
- محمد بن جریر طبری - محدث و مفسر و مورخ مشهور- 75 سند برای این حدیث آورده است. (الغدیر ج 1 ص 153)
- حافظ ابوالعلاء همدانی می گوید: من حدیث غدیر را با 250 سند و طریق نقل می کنم. (الغدیر ج ص 158)
-- محمد عبدالغنی حسن، ادیب و ناقد معروف مصری ، شاعر اهرام و مولف کتابهایی چند از جمله کتاب اعلام من الشرق، می گوید: واقعه غدیر از حقیقتهای مسلم است که جای جدل درباره آن نیست و صحت غدیر تقریبا مورد اجماع اهل سنت و شیعیان است. و این حدیث از نظر صحت و تواتر و استحکام سند، به پایه ای رسیده است که نیازی به اثبات و تایید اشخاص ندارد. (الغدیر ج 1)
- عبدالفتاح عبدالمقصود نویسنده و محقق مصری و استاد دانشگاه اسکندریه، می گوید: حدیث غدیر، بدون شک حقیقتی است که دستخوش باطل نمی شود، فروزان است، درخشان است، چون روشنایی روز و خود یکی از حقایق جوشنده الهام است که از سینه پیامبر جوشیده است...
معنای مولا:
پس از گذشت قرنها از روز غدیر، پس از آنکه در آن اجتماع عظیم همه حاضران از کلمه مولی در خطبه غرای پیامبر، امامت و اولویت و رهبری را درک کردند و در حضور پیامبر همه با علی بیعت کردند و پس از آنکه حسان بن ثابت، از این لفظ معنی پیشوایی را فهمید و در شعر خود سرود و پس از آنکه جمع فراوانی از علمای اهل سنت روز غدیر را روز نصب امام و تعیین خلیفه از سوی پیامبر اکرم دانسته و بدان تصریح کردند( الغدیر ج 1 از ص 391 به بعد)
و پس از اعتراف عمر و ابوبکر و عثمان و معاویه و ... بدان واقعه تارخی و پس از اینها همه، یکی از متکلمین شبهه ای ایجاد کرد که مقصود از مولی، دوست و یاور و پسرعمو است! و جالب آنکه مامون عباسی به دانشمندان مجلس خود می گوید: این موضوع که به بچه ای روا نیست نسبت داده شود، چطور به پیامبر نسبت می دهید که مرادش از مولی در آن هنگامه پهناور و با آنهمه مقدمات، پسر عمو و امثال آن باشد؟ و جالب آنکه اشکال کنندگان نه عرب بوده اند و نه حق قضاوت در لغت عرب داشته اند....
علامه امینی درباره معنای مولی نیز با همان پژوهش پیگیری علمی ویژه خویش، نام بیش از 40 نفر از عالمان اهل سنت و واژه شناسان و مفسران سلف را نام برده است که مولی را به معنای اولی (اولی به تصرف و صاحب حق ولایت) دانسته اند از جمله آنها:
1- محمد بن سائب کلبی، مفسر نسابه 2- یحیی بن زیاد فرا، 3- ابو عبیده معمر بن مثنی بصری 4- ابوالحسن اخفش 5- ابوزید بن اوس 6- ابوالعباس ثعلب شیبانی 7- ابوبکر انباری 8- علی بن عیسی رمانی 9- ابوالحسن واحدی 10- حسین بن مسعود 11- ابوالبقا عکبری 12- جارالله زمخشری 13- علاءالدین خازن بغدادی 14-جلال الدین محلی شافعی 15- شهاب الدین خفاجی حنفی و ...
شاعران غدیر : از دلایل مهم و روشن درباره معنای واژه مولی، فهم و کاربرد شاعران غدیر است. زیرا این شاعران بطور عمده از شخصیتهای برجسته و از پشتوانه های زبان و ادبیات عرب بوده اند. اینک نام شماری از آنها:
1- حسان بن ثابت انصاری 2- کمیت بن زید اسدی 3- سید حمیری 4- سفیان عبدی کوفی 5- ابو تمام طایی 6- دعبل خزاعی 7- ابن الرومی بغدادی 8- مفجع بصری 9- ابوالقاسم صنوبری حلبی 10- قاضی ابوالقاسم تنوخی 11- ابوالقاسم زاهی بغدادی 12- ابوفراس حمدانی 13- ابوالفتح کشاجم فلسطینی 14- ناشی صغیر بغدادی 15- ابن حجاج بغدادی 16- ابو حامد انطاکی 17- ابن حماد عبدی کوفی 18- ابوالعلاء سروی 19- شریف مرتضی علم الهدی 20- مهیار دیلمی بغدادی 21- شریف ابوالحسن رضی موسوی 21- ابوالعلای معری 22- ابن منیر طرابلسی 23- صفی الدین حلی 24- ابن جابر اندلسی و ...