بسم الله الرحمن الرحیم

«الحمدلله رب العالمین و صلی الله علی محمد و اهل بیته الطیبین».

شب تاسوعا، شب حزن و اندوه و دلشکستگی

شب تاسوعاست و انسان در چنین شبی، چه بخواهد و چه نخواهد، دل‌شکسته، رنجیده، غمناک و محزون است؛ چراکه با مصیبت بسیار بزرگی، مصیبت وجود مبارک قمربنی‌هاشم(ع) روبه‌روست. عکس‌العملی که ابی‌عبدالله(ع) نسبت به این مصیبت سنگین داشتند، این بود: «أَلانَ إنکَسَرَ ظَهرِي وَ انقَطَعَ رَجائِي» الآن پشتم شکست و امیدم قطع شد. چند جمله دربارهٔ شخصیت و عظمت قمر‌بنی‌هاشم(ع) عرض می‌کنم. 

شخصیت عظمای قمربنی‌هاشم(ع) در نظر زین‌العابدین(ع)

ایشان حدود 34-35 سالگی به شهادت رسید و انسان شگفت‌زده می‌شود که یک نفر در 34 سال سن، یعنی در وقت محدودی به کجا رسید و چه عظمت و شخصیتی پیدا کرد! وجود مبارک حضرت زین‌العابدین(ع) که خودشان از دوسالگی با قمربنی‌هاشم(ع) زندگی کرده‌اند تا روز عاشورا، چون به شخصیت عموی بزرگوارشان آگاه بودند، دربارهٔ قمربنی‌هاشم(ع) می‌فرمایند: 

-روشن‌بینی نافذ نسبت به حقایق

«كانَ عَمّی العَبّاسُ بنُ عَلِىٍّ نافِذَ البَصيرَةِ» عموی من در روشن‌بینی نسبت به همهٔ حقایق، یک روشن‌بینی نافذی داشت؛ یعنی او می‌توانست عمق همهٔ حقایق را با چشم سر و چشم دل مشاهده کند. 

-دین و ایمانی استوار

«صٌلبَ الإِيمانِ» دین و ایمان عموی من، استوار و غیرقابل تغییر بود؛ نه حوادث شیرین، نه حوادث تلخ، نه مصائب و نه سختی‌ها، بر ایمان عموی من اثری نداشت. ما هم الآن در روزگاری زندگی می‌کنیم که با حوادث تلخی مثل گرانی، مشکلات پیچیده و تحریم‌ها روبه‌رو هستیم، اجازه ندهیم که به ایمان و رابطهٔ ما با پروردگار لطمه بخورد.

-معیّت با سیدالشهدا(ع) در جهاد فی سبیل‌الله

«جاهَدَ مَعَ أبى عَبدِاللّه» با حضرت سیدالشهدا(ع) در جهاد در راه خدا معیّت داشت؛ جهاد همه‌جانبه با مال و جان و وجودش. جهاد چه افتخار عظیمی است و جهاد همراه حضرت سیدالشهدا(ع) چه افتخار عظیم‌تری است! شیخ مفید نقل می‌کند: ابی‌عبدالله(ع) در عصر روز تاسوعا کاری داشتند که قمربنی‌هاشم(ع) باید آن کار را انجام می‌داد؛ حضرت سیدالشهدا(ع) برادر را صدا کردند و وقتی با یک دنیا ادب در کنار ابی‌عبدالله(ع) قرار گرفت، حضرت به او فرمودند: «بنَفْسي اَنْتَ» جان من فدای تو باد! در اوج حوادث سخت قرار گرفت و ایمان او به همان استحکامی که داشت، باقی ماند. 

-ادای مسئولیت به نحو احسن

«وأبلي بَلاءً حَسَناً» این جمله‌ای است که زین‌العابدین(ع) دربارۀ عموی بزرگوارشان فرموده‌اند! عموی من از عهدهٔ هر مسئولیت الهی، قرآنی، شرعی، دینی، اخلاقی، خانوادگی و اجتماعی به‌خوبی برآمد. آنچه برعهده‌اش بود، به‌خوبی از عهدهٔ آن برآمد؛ یعنی در امر عمل به دین، اخلاق، عبادت و خدمت، تا حدی که می‌شد و با وقت کم، در حد تربیت فرزندش عبیدالله‌بن‌عباس، مسئولیتش را ادا کرد.

پیغمبر(ص) می‌فرمایند: «حاسِبُوا اَنْفُسَکُم قبلَ اَن تُحاسَبُوا» خودتان به حساب خودتان برسید، قبل از اینکه شما را در پیشگاه خدا برای حسابرسی ببرند. «وَزِنُواها قبلَ اَنْ تُوزَنُوا» خودتان خودتان را وزن کنید و اعمال، رفتار و اخلاقتان را بسنجید، قبل از اینکه شما را در قیامت و پیشگاه خدا مورد سنجش قرار بدهند. قمربنی‌هاشم(ع) این‌قدر زیبا زندگی کرد و آن‌قدر زیبا مسئولیتش را ادا کرد که امیرالمؤمنین(ع) می‌فرمایند: اینهایی که در کربلا با حسین من شهید می‌شوند، در قیامت حساب ندارند. اینها با پرونده‌ای وارد قیامت می‌شوند که حسابرسی ندارد؛ چون طبق دستورات حق در قرآن، حساب خودشان را رسیدگی کرده‌اند.

ارزیابی امام صادق(ع) از وجود قمربنی‌هاشم(ع)

بعد از کلام زین‌العابدین(ع)، به فرمایشات وجود مبارک امام صادق(ع) دربارهٔ قمربنی‌هاشم(ع) می‌رسیم؛ ببینید امام چگونه وجود مقدس ابوالفضل‌العباس(ع) را ارزیابی می‌کنند! با سلام و درود بر قمربنی‌هاشم(ع) شروع می‌کنند: 

-عبد صالح پروردگار

«السَّلامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا الْعَبْدُ الصَّالِحُ». «صالح» در لغت، یعنی پسندیده و شایسته، کامل، تام و خالص. حضرت می‌فرمایند: عموجان، آنچه خوبان همه داشتند، تو به‌تنهایی داشتی و عبد صالح پروردگار بودی.

-مطیع خدا و پیغمبر خدا

«الْمُطِيعُ لِلَّهِ وَ لِرَسُولِهِ» تو با همهٔ وجودت مطیع خدا و پیغمبر خدا بودی. ثمرهٔ اطاعت از خدا و پیغمبر در قرآن بیان شده است که پروردگار می‌فرماید: «وَمَنْ يُطِعِ اللَّهَ وَالرَّسُولَ فَأُولَٰئِكَ مَعَ الَّذِينَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ مِنَ النَّبِيِّينَ وَالصِّدِّيقِينَ وَالشُّهَدَاءِ وَالصَّالِحِينَ»(سورهٔ نساء، آیهٔ 69). «الْمُطِيعُ لِلَّهِ وَ لِرَسُولِهِ» یعنی ای پسر امیرالمؤمنین(ع)، قمربنی‌هاشم! تو در فردای قیامت به ارادهٔ خداوند هم‌نشین همهٔ پیامبران، صدیقین، شهدا و صالحین هستی. 

مقام ویژۀ قمربنی‌هاشم(ع) در قیامت

زین‌العابدین(ع) می‌فرمایند: پروردگار در قیامت مقامی از قدرت به عمویم قمربنی‌هاشم داده که می‌تواند با فرشتگان الهی در هر جای بهشت پرواز بکند. چقدر عالی است که همهٔ شما جوان‌ها به جای الگوگرفتن از افراد خارجی و داخلی‌هایی که خیلی مایه‌های الهی و معنوی ندارند، قمربنی‌هاشم(ع) را که جوان بود، الگوی خودتان قرار بدهید و فضایی را برای پرواز خودتان در پیشگاه خدا با الگوگرفتن از او ایجاد کنید.

قم-کاشان/ برنامهٔ حکیمانه/ ربیع‌الاول/ پاییز 1399ه‍.ش./ جلسهٔ بیست‌ویکم