بسم الله الرحمن الرحیم

«الحمدلله رب العالمین و صلی الله علی محمد و اهل بیته الطیبین».

دو ویژگی خطبه‌های نماز جمعۀ رسول خدا(ص)

زمانی که رسول خدا(ص) به مدینه هجرت کردند، یک کار بسیار مهمی که به دستور پروردگار شروع کردند، نماز جمعه بود. خوشبختانه بخشی از خطبه‌های نماز جمعهٔ پیغمبر(ص) به دست ما رسیده که احتمالاً اهل‌بیت(علیهم‌السلام) آن خطبه‌ها را یادداشت کرده‌اند و بعد به کتاب‌ها انتقال پیدا کرده است. مهم خطبه‌ها، یکی مطالبش بود که عرشی، ملکوتی و الهی بود؛ یکی هم کوتاه بودن این خطبه‌ها بود. شاید مجموع دو خطبهٔ رسول خدا(ص) یک‌ربع هم نمی‌کشید؛ ولی در این یک‌ربع، تذکرات، بیانات، امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر ایشان با آن زبان پاک و قلب الهی‌شان بسیار اثرگذار بود. 

روشنی و گسترش قلب به‌واسطۀ نور ایمان

یک خطبه‌شان این بود که فرمودند: «إِنَّ النّورُ إِذَا دَخَلَ الْقَلْبَ انْفَسَحَ لَهُ الْقَلْبُ وَانْشَرَحَ» زمانی که نور وارد قلب بشود، قلب گسترش پیدا می‌کند و ظرفیت عظیمی برای قلب پدید می‌آید؛ همچنین آسوده و آرام می‌شود، دیگر اضطراب و دغدغه‌ای دیگر ندارد و «چه کنم، چه کنم» نمی‌گوید. این چه نوری است؟ 

اگر به قرآن مجید و روایات دقت کنید، این نور، نور اسلام، نور ایمان، نور یقین، نور محبت و عشق به پروردگار، قیامت، پیغمبران، قرآن و ائمهٔ طاهرین(علیهم‌السلام) است؛ نوری است که به انسان آرامش می‌دهد، اطمینان می‌بخشد و ایجاد اعتماد در قلب می‌کند.

نشانه‌های وجود نور ایمان در سرزمین قلب

مردم گفتند: «يَا رَسُولَ اللّه! فَهَلْ لِذٰلِکَ علامةٌ يُعرَف بِها» نشانه‌ای هست که ما بفهمیم این نور در قلب طلوع کرده و آشکار شده است؟ حضرت فرمودند: بله، این نور چند نشانه دارد که اگر این نشانه‌ها را در خودتان ببینید، می‌فهمید و یقین پیدا می‌کنید که این نور، نور الهی، ملکوتی، معنوی و آسمانی، سرزمین قلب شما را روشن کرده است.

الف) کناره‌گیری از خانۀ فریبندۀ دنیا

«التَّجافِي عَنْ دارِ الغُرُورِ» کناره‌گیری از خانهٔ فریبنده است. دنیا فریبنده است؟ نه فریبنده نیست، بلکه مجموعه‌ای از نعمت‌های ناب پروردگار است؛ دنیا آسمان‌ها، زمین، دریاها، خورشید، ماه و ستارگان، گیاهان و انواع موجودات مثبت است. منظور حضرت از «دارِ الغُرُورِ»، یعنی با دست خودتان دنیایی را فراهم نکنید که شما را گول بزند؛ پول یا شهوت گولتان نزند! «دارِ الغُرُور» اینها هستند، نه دنیای الهی. چیزهایی است که شما گاهی کم‌ظرفیتی می‌کنید و سرتان از طریق آنها کلاه می‌رود و فریب می‌خورید؛ خیال می‌کنید که پول کلید حل همهٔ مشکلات است، همهٔ وجود خودتان را هزینه می‌کنید که به‌دست بیاورید؛ خیال می‌کنید که زمین و پاساژ، مِلک و املاک، باغ‌ها و ویلاها آرامش می‌آورد، اما این‌طور نیست. حضرت می‌فرمایند: از آنچه شما را فریب می‌دهد و گول می‌زند، دوری کنید. این دوری کردن نشانهٔ طلوع این نور در قلب شماست.

ب) روی آوردن به قیامت

«وَالْإِنابَةَ اِلي‏ دارِ الْخُلُودِ» یک نشانهٔ این نور، روی آوردن به قیامت است. صبح، شب و نیمه‌شب است، در اداره، مغازه ، زمین کشاورزی یا کارخانهٔ صنعتی است، هر کجا هستید، رو به آخرت داشته باشید و کار را برای آخرت انجام بدهید. درست است که کارتان درآمد می‌آورد، ولی شما در چهارچوب این درآمد معطل و حبس نشوید! کار در همهٔ شئونش، ولی رو به آخرت باشد. 

ج) برداشتن توشه برای عالم برزخ

«وَ التَّزَوُّدَ لِسُكْنَى الْقُبُورِ» علامت دیگر این نور، توشه برداشتن برای عالم برزخ است. قبر در تعبیر اهل‌بیت(علیهم‌السلام)، عالم برزخ است، نه این قبر خاکی. بدن در اینجا توشه‌ای نمی‌خواهد، می‌پوسد و متلاشی می‌شود؛ اینکه پیغمبر(ص) می‌فرمایند توشه برای زندگی در قبور، یعنی زندگی در برزخ. 

برزخ نمونه‌ای از دنیا و آخرت است؛ برزخ بخشی از دنیا و بخشی از آخرت را دارد. طبق روایاتمان، ارواح پاکان و ناپاکان در جسدی سبُک و برزخی زندگی می‌کنند، می‌چشند، می‌نوشند و لذت می‌برند. اسم آن بدن را «بدن مثالی» گذاشته‌اند که مثل این بدن است، ولی هیچ‌کدام از خصوصیات بدن دنیایی را ندارد. 

د) آماده بودن برای محشور شدن در قیامت 

«وَ التَّأَهُّبَ لِيَوْمِ النُّشُورِ» یک علامت دیگر این نور که آیا وارد قلب شده یا نه، این است که آمادهٔ قیامت و جهان دیگر باشید. اگر این امور را در خودت دیدی، یعنی کناره‌گیری از فریبنده‌ها، روی به‌سوی جهان ابدی داشتن، توشه‌برداری برای برزخ و آمادگی برای محشور شدن در قیامت؛ پس یقین بدان که این نور در دل مبارکت طلوع کرده است.

قم-کاشان/ برنامهٔ حکیمانه/ ربیع‌الاول/ پاییز 1399ه‍.ش./ جلسهٔ بیست‌و`هشتم