Şii hükümetin, program bağlamında ihtiyaçları gidermek için kâmilen bireysel fıkhın baplarında müçtehit olma mecrasından mı geçiyor? Mesela: “müdüriyet fıkhını”, namaz ve oruç meselelerinde müçtehit olan bir kimse mi sadece tahsil etmeli ve üretim yapması gerekiyor? Veya içtihadın akli ve kalbi araçlarla (usul ilmi, hadis ilmi, kurana musallat olama ve…) donanmak bireyi (risale-i ameliye olarak yazılan) “Tevziul mesail” şeklindeki risalelerde konu edilen baplarından müstağni mi ediyor? Kişinin bireysel fıkıh alanında hazırda bulunması sadece siyasal konularda yapacağı içtihatta istifade edilen kanunları kullanma bağlamında maharet, temrin ve alıştırmak için midir?
Kısa Cevap
İslami fıkıh bir biriyle irtibatlı ve iç içe girmiş birçok bilimlerin bütündür ki onun her bir bölümünü bir diğerinden müstakil bir ada şeklinde dikkate alıp sadece bir bölümünde yetişip uzmanlaşmak mümkün değildir.
Elbette doğal olarak şu imkân mevcuttur ki bazı dini düşünürler fıkhın has bir bölümünde yapmış oldukları çalışma ve araştırma nedeniyle söz konusu bölümde (konuda) görüşleri daha dakik olabiliyor. Ama bu onu fıkhın diğer alanlarında mütehassıs olmaktan tamamen müstağni ediyor anlamına gelmiyor.
Ayrıntılı Cevap
Böyle bir benzerlik diğer bilim dallarında da vardır. Örneğin; vazifesi binanın malzemesini yapmak, binanın yapımını kontrol ve müdüriyetini yapmak olup mimarlık (inşaat mühendisliği) bölümünde uzmanlık yapmış birisini düşünüz. Bu alanda uzmanlık yapmış bir kimse binanın yapılışında gereken malzemeyle irtibatlı olan her türlü konuda ve binanın üzerinde etkili olan amillerin hepsinde gerekli ve yeterince mütehassıs olması gerekiyor. Ta ki mimarlıktaki bilgisini doğru ve en iyi bir şekilde kollanabilsin.
İnsan bedeninin muhtelif organlarının her birisiyle alakalı gereken bilgiye sahip olmayan bir tabip, insan bedeninin organlarını doğru bir şekilde müdüriyet yapma görevini üstlenmiş olan bir beyin mütehassısı olarak kendini tanıtamaz.
İnsanların bireysel ve toplumsal dini vazifelerini müdüriyet etme konusunu üstlenmiş ve vazifeler arasında, camiadaki bireylerin mesuliyet ve hukuklarında teadülü sağlama mesuliyetini taşıyan siyasal fıkıh (fıkhi hükümeti) kesinlikle muhtelif maharetlere sahip olması gerekiyor. Bunlardan birisi de bireysel fıkıh hakkındaki maharettir. Açıktır ki bireysel fıkhın yanı sıra siyasal fıkıhta mütehassıs olmakta da başka bilgilere niyaz var. Dolayısıyla siyasal fıkhı kâmilen bireysel fıkıhtan müstakil değerlendirilemez.