غیرت و حمیت حضرت ابوالفضل علیه السلام

غیرت و حمیت و فتوت، بخشی از صفاتی هستند که جزو فضایل دینی محسوب می شوند که بندگان خاصّ خدا و رسولان او و مردان بزرگ آسمانی به جامعه بشری تعلیم نموده اند، اگر خلاصه کنیم و بگوییم معنی این کلمات، حمایت و طرفداری از نقطه نظر دینی است، شاید بهتر معنی کرده باشیم،

غیرت بر دو قسم است:

1. غیرت دین؛

2. غیرت دنیا.

غیرت دنیا یا شخصی است یا نوعی. به عبارت دیگر اجتماعی و عمومی است. اول، غیرت شخصی است که به حکم عقل و دین، انسان اموال خود را بدست غیر ندهد و حریم خانوادگی خود را که نسبت اختصاص دارد، از چشم نامحرم بپوشاند تا هرکس چشم خیانت نیندازد و طمع نورزد و در حفاظت حدود شرع و عفّت و عصمت خاندان مبالغه نماید، تا حقوق افراد و اجتماع از اموال و نفوس انتسابی و اختصاصی محفوظ بماند و فساد از بین جهال برداشته شود.

دوم، غیرت نوعی است و آن حسّ تفوق و حاکمیت است که بشر دانا می خواهد خود را بر همه معاصرین افضل و اشرف و متمکن و مقتدر سازد و بر حسب جاه و مقام، فرمانفرما گردد، این حسّ غیرت و حمیت منوط به همّت بلند و شانس و اقبال یا تقدیر نیز می باشد و با این فضایل ممکن است، گره هایی از کار توده را باز کند و مشکلاتی را حل نماید و به عبارت ساده خدمتی به همنوع کند، این منصب و ارزش وابسته به همّت و غیرت است،

این یک امر طبیعی است و قابل چون و چرا نیست که بشر جاهل و نادان، عقلش در چشمش حکمفرما است و هرچه چشم بیند، دل می خواهد و هرچه دل خواست، در پی آن می شتابد و در راه وصول هرچه را که فاقدِ آن است، کوشش کافی مبذول می دارد و از هیچ امر خلاف، انصاف و وجدانی حتّی خلاف دین و آیین و مروّتی هم در راه وصول به مقصود دریغ ندارد و این معنی حقیقی فساد است،

این جهالت و بی تربیتی موجب شد که عرب بی فرهنگ بادیه نشین وارد مدینه شد و دید یکی از زوجات بنی هاشم دارای صورت ملیح و وجیهی است، دل پسند آمد نزد او و گفت: آمده ام معامله کنم و آن معاوضه زنان ماست که من زن خود را به اضافه ده شتر می دهم، تو زن خود را به من بده، این حرف کودکانه و جاهلانه که مبدأ فسق و فساد اجتماع می شد و به کلّی رشته حساب مال و ثروت و ریشه قومیت و نسب و حسب را متزلزل می ساخت و موجب فساد و ناراحتی جامعه بشری می گردید، موجب تألّم خاطر رسول خدا صلی الله علیه و آله شد، جبرئیل نازل شد و آیه حجاب آورد که: یا رسول اللّه ! دستور ده زنان اسلام خوددار و حجاب بر صورت گیرند تا هردم مورد توجه هواخواهان و مفسده جویان و تابعین دل و شیطان نفس نشوند،

در میان تمام اجتماعات بشری حتّی در ملل متمدن دیدیم و خواندیم که جامعه بی تربیت و با تربیت متمدن و وحشی، همه مقهور دل و نفس امّاره هستند و در نتیجه در چنگال قهر و غضب عفریت نفس، خود و دیگران را مفتضح و رسوا نموده اند و داستانهای عشق شهوی را شهره آفاق ساختند، از این رو باید خوب رویان را از دیده ناپاک جهّال شهوتران پنهان ساخت و این معنای غیرت و حمیت است،

امّا غیرت عمومی آن است که عصمت و ناموس سایر افراد را که ناموس اجتماع است، مانند ناموس خود حفاظت نماید و این وظیفه اجتماعی بشری است که حریم دیگران را مانند حریم خود، در پس پرده عفّت و عصمت حفظ نماید و یا آنکه سرایر زندگانی آدمیان را افشاء نکند، چنان که میل ندارد اسرار زندگانی خودش فاش شود و بداند همان طور که آدمی دارای اعضا و جوارح است و هر کدام موظّف و مسئول هستند، هیئت اجتماع مرکب از افرادی شده که هر کدام به منزله یک عضو، مسئول وظیفه خاصی هستند، حضرت امیر علیه السلام فرمود: هرطور دوست داری مردم با تو باشند، همان طور با مردم باش.

غیرت عمومی، پوشاندن اسرار و معایب مردمان و حفاظت ناموس افراد آدمیان است؛ و از گناهان کبیره است که بر افشای گناهان مردم بکوشید و هرکس عیب مسلمانی را بپوشد، خدای تعالی عیوب او را می پوشاند، و حمیت همان حمایت است که معنی و کمال غیرت باشد، اگر کسی پناه به آدمی آرد، اقتضای غیرت و حمیت آن است که برای حفظ آن تا آنجا که در توان قدرت اوست، حمایت نماید و این فضیلت در میان اعراب، به طور کامل دارد.

امّا غیرت دین، تعصّب و غیرت و دفاع از دین است و آن تمشیت در امور قوانین آسمانی است که امر به معروف و نهی از منکر نماید، و نسبت به اموری که رخ می دهد سهل انگاری نکند، و با غیرت و حمیت در حفظ حدود و احکام اسلامی به هر اندازه که می تواند دریغ ندارد، این است معنی غیرت دین، ادای این وظیفه امر به معروف و نهی از منکر است که با شرایط آن واجب و ترک آن معصیت است.

غیرت حضرت ابوالفضل العبّاس علیه السلام

امّا غیرت اباالفضل علیه السلام به حدّی بود که نمی توانست ناملایمات را تحمّل نماید، در هنگام مسافرت به فرمان امام حسین علیه السلام ، آن بزرگوار مراقب سوار کردن و پیاده کردن بانوان بود، در آن محیطی که عبّاس علیه السلام به این وظیفه مشغول بود، کسی جرأت نمی کرد نزدیک اباالفضل علیه السلام برود، و او بود که به همه افراد قافله که از دویست و پنجاه نفر کمتر و از دو هزار و پانصد نفر بیشتر نبوده اند، رسیدگی می فرمود،

یک مجموعه منسجم و قوی در رکاب حضرت ابی عبداللّه علیه السلام ملتزم بود که برای احدی این امکان نبوده و با آنکه به کشته شدن و اسارت علم داشتند، مانند کسانی که در آغوش موفقیت و روی نقطه مطلوبی که سالها برای وصول به آن می کوشیدند، پیش می رفتند و عبّاس علیه السلام سپهسالار و فرمانده و وزیر مخصوص حسین علیه السلام بوده، تمامی احکام بوسیله او ابلاغ می شد، کلّیه اوامر امام بدست اباالفضل علیه السلام اجرا می گردید، پسر پیغمبر آخرالزمان صلی الله علیه و آله با آن محبّتی که پیغمبر و علی و فاطمه علیهم السلام به او داشتند و تمامی مسلمین را به آن محبّت و دوستی موظّف نموده بودند، اینک با یک قافله بزرگی از مکه رهسپار عراق است،

باید گفت در حقیقت عبّاس علیه السلام برای حسین علیه السلام به منزله علی علیه السلام برای پیغمبر صلی الله علیه و آله بود و هیچ نیرویی غیر از عبّاس علیه السلام ، روح مدیریت و شهامت و صلابت و شجاعت و غیرت او را نداشت که این قافله را اداره کند و به سر منزل مقصود برساند، با این غیرت وارد شریعه شد و آب نخورد و برگشت، تا عبّاس علیه السلام بود، لشگر بنی امیه جرأت توجه به خیمه ها را نداشت، به قدری عبّاس علیه السلام در سپاه دشمن ایجاد ترس و رعب کرده بود که همیشه به یکدیگر از غضب عبّاس علیه السلام توصیه می کردند، این بود که بعد از کشته شدن عبّاس علیه السلام ترس از دلهای اعراب برداشته شد و جسورانه مرتکب فجایعی شدند و به طرف خیام حمله کردند، تا آن روز را به ننگ ابدی برای خود یادگار سرمدی گذاشتند و ابواب لعن و طعن را برای همیشه بر روی خود باز نمودند. (38)

در میان ائمه هدی علیهم السلام و راهبران طریقه نبوّت و ولایت، هیچ کسی به قدر حضرت ابی عبداللّه علیه السلام در درجه اول و پس از آن حضرت ابوالفضل علیه السلام در دنیا ثروت ندارد، معروف است که حضرت علی بن موسی الرضا علیهماالسلام دارای ثروت بسیاری است، ولی این نظر مربوط به افراد بی اطلاع نسبت به دستگاه باعظمت حسین علیه السلام است، باید حضرت رضا علیه السلام را در درجه سوم محسوب داشت، در تمام کره زمین هرجا خشکی هست و بشر آنجا مسکن دارد و در میان آنها شیعه یا مسلمان وجود دارد، یک قطعه زمین به حضرت حسین علیه السلام یا حضرت ابوالفضل قمر بنی هاشم علیه السلام اختصاص داده شده و آنها را به نام وقف بر حسین علیه السلام و وقف بر حضرت عبّاس علیه السلام می خوانند، به گونه ای که این موقوفات از حساب اعداد خارج است،

یکی از مستشرقین اروپایی برآورد نموده که در هر سال بالغ بر دویست میلیون لیره انگلیسی صرف مخارج عزاداری حسین علیه السلام می شود، غیر از درآمد اوقاف، و اطلاع او بیشتر از قاره آفریقا و شبه قاره هند بوده، کشورهای ایران و ترکیه و افغانستان و عراق و سایر ممالک آسیا را محاسبه نکرده و مبالغی که در راه حضرت ابوالفضل علیه السلام به منظور سقّاخانه ساخته شده، همچنین چه آبهای جاریه و قنوات و یخچالهایی که وقف بر عبّاس علیه السلام است، در هر گذر و کوچه و خیابانی مخصوصاً در میان شیعه سقّاخانه ها وقف بر عبّاس علیه السلام است، چقدر نذورات برای او تهیه و داده می شود،

آنچه که شنیده شده شیعه حق دارد و از مسلمین عامّه هم که بگذری، یهود نسبت به حضرت اباالفضل علیه السلام نذورات و تحفه هایی آوردند و زنهای یهودی به حضرت عبّاس علیه السلام متوسل شده و روضه علمدار کربلا را نذر کرده و می خواهند و در این راه بذل مال کنند، آیا اینها حاکی از حقیقت مطلقه عبّاس علیه السلام نیست و آیا اینها اجر جهاد در راه خدا نیست که پس از سالیان درازی در قلوب کفّار و منافقین سلطه یافته و آنها را به پیشگاه خود خاضع و خاشع ساخته است؟ (39) مناسب است در این جا یک روایت در باره این شخصیت والا نقل کنیم:

کان العبّاس علیه السّلام رجلاً وَسیماً جمیلاً یرکبُ الفرس المطهم ورِجلاهُ یخطّانِ فی الأرضِ وَیقالُ له قمرَ بَنِی هاشمٍ، (40) حضرت عبّاس علیه السلام صورت و شمایل زیبا و قد رشیدی داشت که وقتی بر روی اسبهای تنومند سوار می شد، پاهایش بر زمین کشیده می شد و او را قمر بنی هاشم می گویند.

.........

(38) - زندگانی قمر بنی هاشم حضرت اباالفضل العباس علیه السلام ، ص50.
(39) - همان: ص150.
(40) - العبّاس بن امیرالمؤمنین علیهماالسلام : ص76.