عزت‏خواهى حسينى

قبل از بررسى كوتاه و اجمالى شعارهاى عاشورا مناسب است بپردازيم به بيان دوباره دو واژه «عاشورا» و «شعار»:

الف: عاشورا

عاشورا از روز دهم ماه محرم الحرام است . اين روز كه اگر چه از دير باز مورد توجه بوده ولى در فرهنگ شيعه به خاطر شهادت سومين پيشواى شيعيان و فرزندان او در سرزمين كربلا از جايگاه بسيار رفيع و ارزشمندى برخوردار است . (1)
عاشورا در تاريخ جاهليت عرب، از روزهاى عيد رسمى و ملى بوده و در آن روزگار چنين روزى روزه مى گرفتند، جشن ملى و و آن را به عنوان روز شادمانى به حساب مى آورند; اما با شهادت سيدالشهدا ( عليه السلام) و يارانش در اين روز، عاشورا به عظيم ترين روز سوگوارى و ماتم شيعيان تبديل شد .
ائمه اطهار ( عليهم السلام) همواره شيعيان را به سوگوارى و عزادارى در روز عاشورا توصيه فرموده اند تا ياد و خاطره اين روز بزرگ زنده نگاه داشته شود . امام رضا ( عليه السلام) در اين باره فرمود: «هر كس را كه عاشورا روز مصيبت و اندوه و گريه او باشد، خداوند قيامت را روز شادى او قرار مى دهد» (2) و البته دشمنان اهل بيت كه در اين روز شادمان و مسرور بودند، فرداى قيامت روز عذاب و مصيبت آن ها خواهد بود .
امامان شيعه علاوه بر توصيه شيعيان به زنده نگه داشتن اين روز خود نيز در حد ممكن با برپايى مجالس و محافل سوگوارى ياد و خاطره مظلوميت جد بزرگوار خود را زنده نگاه مى داشتند .
شيعه در طول تاريخ آتش اين داغ عظيم را همواره در دل خويش روشن نگاه داشته تا آنجا كه امروز عظيم ترين مراسم سوگوارى براى انسان عزت خواه، همانا عزادارى روز عاشوراست .
از قرن ها پيش «عاشورا» به عنوان تبلور روح حقيقت خواهى و تجلى درگيرى حق و باطل و روز فداكارى و جانبازى در راه دين و عقيده شناخته شده است .
در اين روز، حسين ( عليه السلام) با يارانى اندك ولى با ايمان و صلابت و عزتى بزرگ و شكوهمند، با سپاه بى دين و سنگدل حكومت طاغوتى يزيد به مقابله برخاست، آن روز، حماسه حسين ( عليه السلام) كربلا را صحنه تجلى عشق و آزادگى ساخت . عاشورا اگر چه يك روز بود اما دامنه تاثير آن تا فرداى تاريخ كشيده شد . هر ساله دهه محرم و به ويژه عاشورا، عشق و اخلاص نسبت به معلم حريت و اسوه جهاد و شهادت حسين بن على ( عليه السلام) اوج مى گيرد و همه حتى غير شيعه در مقابل عظمت روح آن آزادمردان تعظيم مى كنند .

و اما واژه «شعار»

«شعار» ، بعضى «آنچه شخص در ميدان كارزار جهت معرفى خود به كار مى گيرد .» (2) معنا كرده اند با حال، چه در كلام منظوم و چه در كلام منثور .
به وسيله اين معرفى شخصى هم روحيه خود را تقويت مى كرد و هم در روح و روان دشمن تاثير مى نهاد . بى ترديد شعار دادن هنگام كارزار از صدر اسلام و جنگ هاى نخستين پيامبر مورد توجه طرفين جنگ بوده است .
از آن جمله مى توان به رجزهاى جنگ خندق اشاره كرد، آن هنگام كه سوارانى اندك - از جمله «عمربن عبدود» كه از شجاع ترين آن ها بود - خود را از فراز خندق به داخل مدينه رساندند . هر چه اين شعارها توفنده تر بيان مى شده حكايت از قدرت و جاعت شخص داشته است .
اين شعار دادن و رجز خوانى در عاشورا نيز جز عناصر بسيار مهم قيام آن حضرت محسوب مى گردد و مشتمل بر بلندترين معارف و پيام هايى است كه تنها از خاندان رسالت انتظار مى رود .
اگرچه شعارهاى ياران امام حسين ( عليه السلام) داراى مضامين بسيار بلند و معارف ارزشمند است; اما آنچه از لبان مبارك حسين بن على ( عليه السلام) بيان شد ويژگى و اهميت فراوانى دارد .
با مرورى بر كلام آن حضرت در طول حركت و نهضت خونين عاشورا، موضوعات ذيل به خوبى به چشم مى خورد:

حضرت در تبيين شخصيت خويش همواره بر افتخارات پدر بزرگوارشان تاكيد مى كردند . البته هر گز كسى - چه دوست و چه دشمن - لحظه اى ترديد نخواهد كرد كه پس از پيامبر اسلام ( صلى الله عليه و آله) حيات نهال نوپاى اسلام، مرهون شجاعت هاى على بن ابيطالب ( عليه السلام) و مجاهدت ها و رشادت هاى آن امام همام است . از اين رو اگر حسين بن على ( عليه السلام) در معرفى خود از انتسابش به پيامبر اكرم سخن مى راند و همواره تاكيدش بر شجاعت و رزم بى بديل حيدر كرار على بن ابيطالب بود .
در دوران جاهليت، از اوزان حماسى شعر براى بيان مضامينى كه جنبه مبارزه، دشنام يا تفاخر داشته استفاده مى شد . به كارگيرى اين ضرب آهنگ در شعرهاى حماسى كه مبارزان در ميدان هاى جنگ مى خواندند، سبب شده كه به آن اشعار «رجز» گويند . در كربلا نيز حسين بن على ( عليه السلام) در ميدان نبرد رجز مى خواندند .
يكى از رجزهاى حماسى آن حضرت عبارت است از اين فرمايش كه فرمود:
مرگ بهتر از ننگ است و ننگ بهتر از دوزخ . (3)
معمولا رجز به صورت ارتجالى در ميدان سروده شده است . گاهى نيز اشعار ديگر شعرا انشاء مى شد .
از جمله اشعار منسوب به آن حضرت است كه فرمود:
انا الحسين بن على
اليت ان لا انثنى
احمى عيالات ابى
امضى على دين النبى

شعرهاى حسين بن على ( عليه السلام)

همان گونه كه گفته شد شعارهاى عاشورا علاوه بر خطبه ها و رجزها گاهى از اشعار آن حضرت است .
از حسين بن على ( عليه السلام) نيز شعرهاى فراوانى نقل شده است; چه آنچه در حوادث كربلا به صورت موعظه، رجز و جزء آن بيان كرده و چه آنچه بيشتر به مناسبت هاى مختلف سروده است . كتابى هم به نام ديوان الحسين بن على كه حاوى اشعار آن حضرت است چاپ شده است .
در نهضت عاشورا امام حسين ( عليه السلام) هم شعرهايى از خود دارد، هم شعرهايى از شعراى عرب كه به آن ها تمثل كرده است .
يكى از شعرهاى آن حضرت كه به صورت رجز در ميدان كارزار بيان فرمود، عبارت بود از:
انا ابن على الخير، من آل هاشم
كفائى بهذا مفخرا حين افخر
و جدى رسول الله اكرم من مشى
و نحن سراج الله فى الناس يزهر
و فاطمه امى سلاله احمد
و عمى يدعى ذوالجناحين جعفر
و فينا كتاب الله انزل صادقا
و فينا الهدى و الوحى و الخير يذكر (4)
زنده جاويد كيست، كشته شمشير دوست
كآب حيات قلوب در دم شمشير اوست
گر بشكافى هنوز خاك شهيدان عشق
آيد از آن كشتگان زمزمه دوست! دوست!
بدون ترديد بقاء و جاودانگى نهضت خونين حسينى در پرده همين تعليمات نورانى و آرمان هاى الهى است كه اين گونه در تاريخ ثبت و ضبط شده است . چه خون هايى كه براى پاسداشت اين نهضت جهانى بر زمين ريخت و اينك بر ماست كه بيرق تابناك اين شعارها را در زندگى خويش برافرازيم .

نويسنده:خدامراد سليميان