پاسخ به چند شبهه

شبهه اول: چرا شيعيان به كعبه اهميت نمى‌دهند؟

شبهه دوم:‌ چرا شيعيان به كربلا «قبلة‌الاسلام» مى‌گويند؟

شبهه سوم:‌ چرا از ديدگاه شيعيان كربلا برتر از كعبه است؟

جدیدا وهابیون شبهه ای را به قرار ذیل مطرح کرده اند که آنرا ذکر و پاسخ جامع و کاملی را برای آن بیان می کنیم:

اصل شبهه:

از ديدگاه شيعيان، كربلا برترين مكان در روى زمين و برتر از بيت الله الحرام است و عناوينى همچون: «أفضل بقاع الأرض» «أرض الله المختارة» «حرم الله ورسوله» «قبلة الإسلام» «في تربتها شفاء» و... به وفور در روايات شيعيان يافت مى‌شود.

و ثابت مى‌كند كه از ديدگاه شيعه،‌ كربلا ارزش بيشترى نسبت به كعبه دارد و كعبه براى آن‌ها اهميت و ارزش چندانى ندارد، زيارت كربلا به مراتب ثواب بيشترى نسبت به زيارت خانه خدا دارد.

حتى در اين باره اشعارى نيز سروده‌اند كه همين معنا را مى‌رساند؟

ومن حديث كربلاء والكعبة لكربلاء بانَ عُلُوُّ الرُّتّبَه

در جاى ديگر آمده:

هي الطفوفُ فَطُفْ سبعًا بمغناها فما لمكةَ معنًى مثل معناها

أرضٌ ولكنها السبعُ الشدادُ لها دانتْ وطأطأَ أعلاها لأَدْناها

خلاصه شبهه:

از مجموع گفتار فوق سه شبهه اساسى استخراج مى‌شود:

شبهه اول: چرا شيعيان به كعبه اهميت نمى‌دهند؟

شبهه دوم:‌ چرا شيعيان به كربلا «قبلة‌الاسلام» مى‌گويند؟

شبهه سوم:‌ چرا از ديدگاه شيعيان كربلا برتر از كعبه است؟

پاسخ شبهه اول: عدم اهميت كعبه از ديدگاه شيعه

يكى از شبهاتى را كه در گفتار سؤال كننده مطرح شده اين است كه از ديدگاه شيعه، خانه خداوند اهميت چندانى ندارد؛ بلكه كربلا ارزش بيشترى دارد و زيارت آن نيز ثواب افزونتر نسبت به خانه خداست؛ در حالى از ديدگاه پيروان اهل بيت عليهم السلام، كعبه اهميت فراوانى دارد و براى زيارت آن اهميت بسيارى قائل هستند.

كعبه در نظر شيعيان اهميت ويژه دارد

بى‌ترديد مكان هاى كعبه و كربلا، در ميان مذاهب اسلامى داراى حرمت و مقدس است. شيعيان با پيروى از امامان معصوم براى كعبه جايگاه خاص و حرمت ويژه را قائل هستند.

براى اثبات اين موضوع، مواردى را كه نشانه اهميت كعبه از ديدگاه شيعيان است؛ ذكر مى‌كنيم:

نشانه هاي اهميت كعبه از نظر شيعه

الف: قبله در بسياري از امور،‌ مورد توجه است:

براى اثبات اهميت كعبه از نظر شيعيان كافى است فتاواى فقهاء‌ را در باب نماز واجب و مستحب و مراسم احتضار، نماز و تدفين ميت، و ذبح حيوانات مرور كنيم كه در تمامى اين موارد و موارد ديگر توجه به سوى قبله را كه همان كعبه است شرط صحت و قبولى اعمال و يا مستحب مى‌دانند. در اين مورد نظر عده‌‌اى از فقهاء را متذكر مى‌شويم:

1. شيخ طوسي(ره)

شيخ طوسى يكى از استوانه هاى علمى و فقهى شيعه، شناخت قبله را براى انجام امورى كه ذكر شد؛ واجب مى‌داند و در پايان تصريح مى‌كند كه قبله همان كعبه است:

شناخت قبله براى انجام نماز به سوى آن و رو به قبله قرار دادن ذبيحه و شخص محتضر و دفن اموات واجب است. مواجهه به قبله در تمام نماز هاى واجب و مستحب در صورت تمكن و نبود عذر واجب است و قبله همان كعبه است.

الطوسي، الشيخ ابوجعفر، محمد بن الحسن بن علي بن الحسن (متوفاي460هـ)، النهايةفي مجرد الفقه والفتاوى،‌ ص 62، انتشارات قدس محمدي، قم

شيخ در مبسوط نيز همين مطالب را آورده است.

الطوسي، الشيخ ابوجعفر، محمد بن الحسن بن علي بن الحسن (متوفاي460هـ)، المبسوط ج1، ص 77

2. قاضي ابن براج(ه)

قاضى ابن براج مى‌نويسد:

قبله همان كعبه است. جهت رو به قبله انجام دادن نمازهاى واجب و مستحب و رو به قبله بودن مردم در حال احتضار و انجام غسل و نماز بر ميت و دفن آن و ذبيحه، علم به قبله واجب است.

القاضي ابن البراج، عبد العزيز بن البراج الطرابلسي(متوفاي481)‌ المهذب، ج 1، ص 84 تحقيق: مؤسسة سيد الشهداء العلمية / إشراف: جعفر السبحاني، ناشر: مؤسسة النشر الإسلامي التابعة لجماعة المدرسين، قم

كعبه و قبله در نظر شيعه آن چنان از اهميت ويژه برخوردار است كه گذشته از مسائل عبادى در مسايل تغذيه نيز قبله و كعبه دخالت دارد. چنانچه سخنان شيخ طوسى و ابن براج، بيانگر همين مطلب بود.

اما سخن سيد مرتضى علم الهدى جهت نشان دادن اهميت مطلب در نظر شيعه، شنيدنى است:

رو به قبله بودن ذبيحه در صورت امكان از مطالبى است كه تنها اماميه قائل به وجوب آن است. اما بقيه فقهاء (‌از غير اماميه) ‌در وجوب و شرط بودن آن در تذكيه ذبيحه، مخالفت كرده‌اند.

المرتضي علم الهدي، ابوالقاسم علي بن الحسين بن موسي بن محمد بن موسي بن إبراهيم بن الإمام موسي الكاظم عليه السلام (متوفاي436هـ)،‌ الانتصار، ص 405 تحقيق و نشر: مؤسسة النشرالإسلامي التابعة لجماعة المدرسين ـ قم،1415

ب: حج در صورت استطاعت،‌ واجب است:

يكى از مواردى‌كه اهميت كعبه را از نظر شيعيان ثابت مى‌كند مراسم عبادى حج است كه در هرسال جمعيت انبوهى از حاجيان را، شيعيان تشكيل مى‌دهند.

براى اين كه اهميت حج و كعبه در اين قسمت روشن شود به چند مورد در رابطه با حج اشاره مى‌شود:

1. تأخير حج واجب، جائز نيست:

گذشته از آيات،‌ روايات زيادى در باره اين فريضه الهى آمده‌است كه دليل بر وجوب حج و اهميت آن از نظر شيعه است در اهميتش همين بس اگر شخص مستطيع حج را بدون عذر ترك كند؛ كافر است. و يا بدون عذر آن را به تأخير اندازد و بميرد؛‌ بر طريقه دين يهودى و نصرانى مرده‌است. از ميان انبوه روايات، به سه روايت در اين مورد اشاره مى‌شود:

روايت اول:

كلينى با سند صحيح از امام صادق عليه السلام نقل كرده‌است:

هر كس بميرد و بدون موانع مانند:‌ موانع قهرى،‌ عوارض جسمى و بسته شدن راه توسط ستمگرى، به حج خانه خدا نرفته باشد، به سيرت يهود و نصارى خواهد مرد.

الكليني الرازي، أبي جعفر محمد بن يعقوب بن إسحاق (متوفاي328 هـ)، الأصول من الكافي،ج‌4، ص 268 ناشر: اسلاميه‌، تهران‌، الطبعة الثانية،1362 هـ.ش.

روايت دوم:

در موثقه ابى بصير نيز آمده است:

ابى بصير مى‌گويد: از امام صادق عليه السلام در باره اين آيه «اما كسى كه در اين جهان (از ديدن چهره حق) نابينا بوده است، در آخرت نيز نابينا و گمراهتر است‌» پرسيدم حضرت فرمود: او آن كسى است كه حج را به تأخير مى‌اندازد تا مرگش فرا رسد.

الكليني الرازي، أبي جعفر محمد بن يعقوب بن إسحاق (متوفاي328 هـ)، الأصول من الكافي،ج‌4، ص269 ناشر: اسلاميه‌، تهران‌، الطبعة الثانية،1362 هـ.ش.

روايت سوم:

رسول خدا صلى الله عليه وآله در ضمن يك روايت طولانى به امام على عليه السلام فرمود:

اى علي! كسى كه مستطيع باشد و حج را انجام ندهد، كافر است. خداوند در باره حج مى‌فرمايد: و براى خدا بر مردم است كه آهنگ خانه (او) كنند، آنها كه توانايى رفتن به سوى آن دارند. و هر كس كفر ورزد (و حج را ترك كند، به خود زيان رسانده)، خداوند از همه جهانيان، بى‌نياز است. اى علي! كسى كه حج را به تأخير اندازد تا بميرد، خداوند او را در قيامت يهودى و يا نصرانى محشور نمايد.

الصدوق، ابوجعفر محمد بن علي بن الحسين (متوفاي 381 هـ)‌ من‌لايحضره‌الفقيه ج4، ص368، ح5762، بَابُ النَّوَادِرِ، ناشر: جماعة المدرسين، قم، طبعة الثانية1404هـ

2. هيچ عمل ديگر جايگزين حج نمي‌شود؛ (بدل ندارد)

از نظر روايات، حج بيت الله داراى آثار تربيتى، فرهنگى،‌ سياسى و اقتصادى است كه اين آثار فقط با رفتن در آن جا به دست مى‌آيد. بنا براين از نظر فقه شيعه اگر كسى مستطيع بود و عذرى برايش پيش آمد و يا قبل از انجام حج از دنيا رفت با اين كه بر انجام آن وصيت نكرده باشد، بايد به نيابت از او حج را بجا آورد و انجام هرگونه اعمال مستحبى يا واجب ديگر نمى‌تواند جايگزين آن شود و اين دليل ديگر بر اهميت حج و عظمت كعبه است. از ميان روايات فراوان به دو روايت در اين باره اشاره مى‌شود:

روايت اول:

كلينى در حديث صحيح محمد بن مسلم، از امام باقر عليه السلام نقل مى‌‌كند:

امام باقر عليه السلام مى‌فرمايد: امير المؤمنين عليه السلام مى‌گفت: اگر كسى مستطيع باشد، و براى او مرضى يا عارضه‌اى رخ دهد كه نتواند به زيارت حج برود، بايد شخص ديگرى را به هزينه خود براى انجام حج به جاى خود اعزام نمايد.

الكليني الرازي، أبي جعفر محمد بن يعقوب بن إسحاق (متوفاي328 هـ)، الأصول من الكافي، ج‌4، ص 273 ناشر: اسلاميه‌، تهران‌، الطبعة الثانية،1362 هـ.ش.

روايت دوم:

كلينى روايتى ديگرى را باسند صحيح نقل مى‌‌كند:

از امام صادق عليه السلام در مورد مردى كه پيش از انجام حجة ‌الاسلام بميرد و بر انجام آن وصيت هم نكرده باشد پرسيده شد؛ آيا از طرف او قضا كند يا نه؟ حضرت فرمود: بلي.

الكليني الرازي، أبي جعفر محمد بن يعقوب بن إسحاق (متوفاي328 هـ)، الأصول من الكافي، ج 4 ص 277،‌ ناشر: اسلاميه‌، تهران‌، الطبعة الثانية،1362 هـ.ش.

3. زيارت كربلا، همانند كعبه واجب نيست

از جمله مواردى كه اهميت كعبه را ثابت مى‌كند اين است كه زيارت كعبه در نظر شيعيان واجب است؛ اما زيارت كربلا همانند كعبه واجب نيست؛ بلكه در بعضى مواقع مستحب مؤكد است و اگر زيارت حضرت واجب مى‌بود فقهاء شيعه بر وجوب آن فتوا مى‌دادند.

علامه حلى مى‌فرمايد:

زيارت امام حسين با توجه به اين روايت مستحب است: كه امام باقر عليه السلام فرمود: شيعيان ما را به زيارت مضجع شريف امام حسين امر كنيد؛ زيرا زيارت آن حضرت رزق و روزى را زياد و عمر را طولانى كرده و امورى كه بدى و شر را جلب مى‌كنند دفع مى‌نمايد.

و زيارت آن حضرت بر هر مؤمنى كه اقرار به امامت حضرتش از طرف حق تعالى دارد واجب و لازم است‌.

و زيارت امام حسين در روز عرفه،‌ روز اول و نصف ماه رجب و نيمه شعبان و شب قدر و شب عيد فطر و قربان و روز عاشورا و وروز بيستم صفر و در هر ماه مستحب است و در اين باره روايت متواتر وجود دارد.

العلامة الحلي، الحسن بن يوسف المطهر، (المتوفا 726 ق) تذكرة الفقهاء، ج 8، ص 454، تحقيق و نشر: مؤسسة آل البيت عليهم السلام لإحياء التراث ـ قم، الطبعة الأولى- 4171 ه‍

گرچه در روايت كلمه «مفترض»‌ آمده ولى اين به معناى واجب نيست؛ بلكه به معناى سنت مؤكد و مستحب مؤكد است و اين هم به خاطر آثارى است كه در زيارت آن حضرت مترتب است كه بخشى از آن در اين روايت ذكر شده‌است.

در روايت صحيح السند ابن قولويه نقل كرده كه امام صادق عليه السلام به ابن ابى يعفور فرمود:

به خدا سوگند اگر فضليت زيارت امام حسين عليه السلام را براى شما بيان كنم يك نفر از شما به حج نخواهد رفت، مگر نمى دانى كه خداوند قبل از اين كه مكه را حرم خويش قرار دهد، كربلا را حرم خود قرار داده است؟!

ابن ابى يعفور مى‌گويد: به حضرت گفتم: پس چرا خداوند (در قرآن) حج خانه خود را بر مردم واجب گردانيده ولى نامى از زيارت امام حسين عليه السلام نبرده است؟

حضرت فرمود: خداوند متعال اين چنين خواسته است مگر نشنيده اى كه امير المؤمنين عليه السلام فرمود در وضو مسح كردن زير پا، شايسته تر از روى پا هست ولى خداوند مسح روى پا را واجب ساخته است. مگر نمى دانى كه ميقات و محل احرام اگر در حرم بود به خاطر جايگاه حرم افضل بود؛‌ ولى خداوند ميقات را خارج از حرم قرار داده است

القمي، ‌أبي القاسم جعفر بن محمد بن قولويه (المتوفي 368 ه‍ ق) كامل الزيارات، ص 449، التحقيق: الشيخ جواد القيومي، الناشر: ‌مؤسسة نشر الفقاهة، المطبعة مؤسسة النشر الاسلامي، الطبعة الأولى1417

غير از موارد فوق، موارد ديگرى هم داريم كه وجوب حج و اهميت كعبه را در مكتب تشيع ثابت مى‌كند.

4. زيات كربلا، با اهميت كعبه هيچگونه تضادي ندارد:

همان‌طوريكه اشاره شد زيارت كربلا واجب نيست؛‌ اما اگر كسى آن را نذر كند واجب خواهد شد؛ همان‌طورى كه اگر كسى حج را نذر كند بر او واجب مى‌شود؛ ولى اين واجب شدن زيارت كربلا، هيچگونه منافات و تضادى با وجوب حج و اهميت كعبه ندارد.

برخى از فقهاى معاصر همانند آيات عظام امام خمينى، گلپايگانى، سيستانى و صافى فتوا داده‌اند كه اگر كسى نذر كند كه به حج و يا به زيارت امام حسين عليه السلام برود، در صورتى واجب هست كه ضررى متوجه وى نشود:

الموسوي الخميني، السيد روح الله (متوفاي1409هـ) تحرير الوسيلة، ج 2، ص 121، ناشر: دار الكتب العلمية، چاپخانه: مطبعة الآداب - النجف الأشرف 1390هـ، توضيحات: مؤسسة مطبوعاتي إسماعيليان - قم

الگلپايگاني، السيد محمد رضا الموسوي ‌(متوفاي 1414)، هداية‌العباد، ج 2، ص 197، الناشر: دار القرآن الكريم، قم، الطبعةالأولى 1413

السيستاني، السيد علي الحسيني( معاصر)،‌ منهاج الصالحين، ج 3، ص 235، ناشر: مكتب آية الله العظمى السيد السيستاني، چاپخانه: مهر ـ قم، الطبعة ‌الاولي 1414

الصافي الگلپايگاني، الشيخ لطف الله، هداية العباد، ج 2، ص 252، الناشر: دار القرآن الكريم، المطبعة سپهر، الطبعة الأولى 1416هـ

روى اين جهت است كه فقهاى بزرگ شيعه، رفتن به كربلا و زيارت امام حسين عليه السلام را حتى در صورت خطر و ضرر قابل تحمل جايز مى‌دانند.

از محضر برخى از مراجع عظام تقليد به اين شكل سؤال شده است:

در صورتى كه انجام كارهاى مستحبى مانند پياده رفتن به زيارت امام حسين عليه السلام باعث ضرر به انسان شود مثل اين كه پاى انسان متورم شود و يا مريض شود به طورى كه يك ماه طول بكشد، اين چنين زيارت جايز هست يا خير؟

حضرت آيت الله العظمى خوئى (ره) پاسخ داده: اگر ضررى كه متوجه انسان مى‌شود باعث مرگ نشود، اشكال ندارد.

حضرت آيت الله العظمى تبريز (ره) پاسخ داده: اگر ضرر موجب هلاكت و نابودى نشود ويا باعث نابودى يكى از اعضاى انسان نشود، اشكال ندارد.

نتيجه:

با توجه به مواردى كه ذكر شد اين نتيجه به دست مى‌آيد كه كعبه از ديدگاه شيعيان اهميت ويژه دارد و زيارت كربلا همانند حج واجب نيست؛ اما اگر كسى زيارت كربلا را نذر كند در صورتى واجب مى‌شود كه قدرت بر انجام آن داشته باشد و هيچگونه ضررى متوجه او نشود. زيارت كربلا در اين فرض،‌ هرگز با وجوب حج و اهميت كعبه منافات ندارد و با هم در تعارض نيست.

بنابر اين از اين جا روشن مى‌شود كه سخن «عدم اهميت كعبه در نظر شيعه» يك اتهام واهى و دروغ آشكار است.

شبهه دوم: كربلا قبله اسلام

شبهه دوم اين است كه از ديدگاه شيعيان؛ كربلا «قبلة‌الاسلام» است؛ در حالى كه مسلمانان يك قبله بيشتر ندارند.

پاسخ:

كربلا با داشتن فضائل، از ديدگاه شيعه «قبله» نيست!

در اين كه زمين كربلا، يك سرزمين مقدس و با فضيلت است، شك و ترديدى نيست و اين شرافت و قداست را از وجود پيكرهاى پاك شهيدان به ويژه سالار شهيدان حضرت ابا عبدالله الحسين عليه السلام كه در آن مكان مقدس مدفونند، كسب كرده است. روايات زيادى در فضيلت خاك كربلا وارد شده است كه آنها را در پاسخ به سؤال سوم مفصلاً‌ خواهيم آورد.

از نظر شيعيان، كربلا با داشتن اين همه فضيلت و ويژگيها در برابر كعبه، قبله مسلمين نيست تا در عباداتش رو به سوى او نمايند؛ بلكه تنها قبله مسلمانان، همان كعبه است. وحدت قبله نيز از امورى مسلم و از ضروريات دين اسلام و در نزد جميع اهل اديان و ملل، از جمله شيعيان، يك امر معروف و پذيرفته شده است.

تصريحات دوتن از علماى برجسته شيعه (شيخ طوسى و قاضى ابن براج) را در ذيل پاسخ سؤال نخست آورديم. بنا بر اين، القاء اين شبهه نيز، اتهام بيش نيست.

شبهه سوم:‌ چرا كربلا برتر كعبه است؟

شبهه سوم اين است كه در باره كربلا تعبيراتى همانند: «أفضل بقاع الأرض»، «أرض الله المختارة»، «حرم الله ورسوله» و «في تربتها شفاء» كه در روايات فراوان آمده؛ از ديدگاه شيعه، نشانگر برترى كربلا بر كعبه است.

پاسخ اجمالي

اولاً:‌ طبق روايات صحيح و موثق، كربلا برتر از كعبه است؛ زيرا كربلا داراى ويژگيهايى است كه در كعبه نيست. علاوه بر آن، طبق همان روايات، وجود و آفرينش كعبه وابسته به كربلا است و خدواند خطاب به زمين كعبه فرموده: اگر كربلا نمى‌بود؛ تو را و آن خانه‌‌اى را كه در بر دارى، خلق نمى‌كردم. و همين سخن در برترى كربلا بر كعبه كافى است.

ثانياً: اگر در نظر شما كعبه برتر از مكان‌هاى ديگر است؛ پس چرا گروهى از اهل سنت همانند مالكى ها و برخى مردم بصره، مدينه را برتر از مكه مى‌دانند؟

پاسخ تفصيلي اول؛ آفرينش كعبه وابسته به كربلا است

براى اثبات برترى كعبه و كربلا بر يكديگر بايد فضايل ويژه‌ هر كدام و مشترك آن دو را بررسى كرد و در نهايت بين آنها مقايسه انجام داد تا نتيجه به دست بيايد.

الف)‌ روايات فضائل مشترك

رواياتى كه فضائل مشترك كعبه و كربلا را بيان مى‌كنند فراوان است و در اينجا به بعضى از موارد آن اشاره مى‌شود:

1. هردو، «حرم الله و حرم رسول» است

در منابع شيعى تعدادى از روايات صحيح بيانگر اين مطلب است كه علاوه بر مكه معظمه «عنوان حرم الله وحرم رسوله» بر اماكن مقدس مدينه،‌ كربلا و كوفه نيز اطلاق شده است:

روايت اول: در باره مكه،‌ مدينه و كوفه‌

در اين روايت صحيح، امام صادق عليه السلام، بر هريك از مكانهاى مقدس: مكه،‌ مدينه و كوفه، تعبيرهاي: «‌حرم الله وحرم رسوله و حرم اميرالمؤمنين» را اطلاق كرده است:

امام صادق فرمود: مكه حرم خدا و رسول خدا و امير المؤمنين است نماز در آن برابر صد هزار نماز و صدقه يك درهم در آن برابر با صد هزار درهم است. و مدينه حرم خدا و رسول خدا و امير المؤمنين است نماز در آن برابر ده هزار نماز و صدقه يك درهم برابر ده هزار درهم در غير آن است و كوفه حرم خدا و رسول خدا و حرم اميرالمؤمنين است نماز در آن برابر هزار نماز و يك درهم صدقه در آن برابر هزار درهم در غير آن است.

الكليني الرازي، أبي جعفر محمد بن يعقوب بن إسحاق (متوفاي328 هـ)، الأصول من الكافي،ج 4، ص 586،‌ ناشر: اسلاميه‌، تهران‌، الطبعة الثانية،1362 هـ.ش.

روايت دوم؛ در باره مكه،‌ مدينه و كوفه

طبق اين روايت صحيح، حرم خدا،‌ رسول خدا صلى الله عليه وآله و امير المؤمنين عليه السلام به ترتيب مكه،‌ مدينه و كوفه است.

امير المؤمنين على عليه السلام فرموده است، مكه حرم خدا، مدينه حرم رسول خدا و كوفه حرم من است. هيچ ستمگرى به فكر ستم در آن نمى‌افتد، مگر آنكه خداوند پشتش را در هم مى‌شكند.

الكليني الرازي، أبي جعفر محمد بن يعقوب بن إسحاق (متوفاي328 هـ)، الكافي،ج4، ص563، ناشر: اسلاميه‌، تهران‌، الطبعة الثانية،1362 هـ.ش

روايت سوم؛‌ در باره مكه و مدينه

طبق اين روايت صحيح، مكه حرم الله و مدينه حرم رسول خدا است:

از امام صادق عليه السلام نقل شده است كه رسول خدا صلي الله عليه وآله فرمود: مكه حرم خدا است و مدينه حرم من است.

الكليني الرازي، أبي جعفر محمد بن يعقوب بن إسحاق (متوفاي328 هـ)، الأصول من الكافي،ج 4، ص565، ناشر: اسلاميه‌، تهران‌، الطبعة الثانية،1362 هـ.ش.

روايت چهارم؛‌ در باره كربلا

طبق اين روايت صحيحه، امام صادق عليه السلام كه آداب و خود زيارت امام حسين عليه السلام را به اصحابش تعليم مى‌دادند؛‌ فرمودند: كربلا «حرم الله» و «حرم رسول خدا» است:

حسين بن ثوير مى‌گويد: من و يونس بن ظبيان و مفضل بن عمر و ابو سلمه سراج در نزد امام صادق عليه السلام نشسته بوديم و چون يونس از ما بزرگتر بود سخنگوى ما بود به امام عرض كرد فدايت شوم مى‌خواهم حرم امام حسين عليه السلام را زيارت كنم چه كار كنم؟ حضرت فرمود: هنگامى‌كه خواستى به حرم امام حسين مشرف شوى در شط فرات غسل كن و لباس پاك را در بركن سپس پا برهنه به سوى حرم برو؛ زيرا تو در حرمى از حرم خدا و رسول خدا هستى وبر تو باد زياد تكبير گفتن و تهليل و حمد و تعظيم خداوند و درود بر پيامبر و اهل بيت او....

الكليني الرازي، أبي جعفر محمد بن يعقوب بن إسحاق (متوفاي328 هـ)، الأصول من الكافي،ج 4 ص 576، ناشر: اسلاميه‌، تهران‌، الطبعة الثانية،1362 هـ.ش؛

القمي، ‌أبي القاسم جعفر بن محمد بن قولويه (المتوفي 368 ه‍ ق) كامل الزيارات، ص364، التحقيق: الشيخ جواد القيومي، الناشر:‌مؤسسة نشر الفقاهة، المطبعة مؤسسة النشر الاسلامي، الطبعة: الأولى1417؛

الشيخ الصدوق، أبي جعفر محمد بن علي بن الحسين بن بابويه القمي (المتوفى سنه 381)، من لا يحضره الفقيه، ج 2، ص 595، تصحيح و تعليق: علي أكبر الغفاري، الناشر: جماعة المدرسين في الحوزة العلمية ـ قم، الطبعة الثانية؛

الطوسي، الشيخ ابوجعفر، محمد بن الحسن بن علي بن الحسن (متوفاي460هـ)، تهذيب الأحكام، ج 6، ص 54، تحقيق: السيد حسن الموسوي الخرسان، ناشر: دار الكتب الإسلامية ـ طهران، الطبعة الرابعة، ‌1365 ش.

طبق اين روايات كه همه از نظر سند صحيح و هيچگونه مشكلى ندارند؛ حرم خدا كه مكه است مشخص است؛ اما از مدينه و كوفه و كربلا نيز به «‌حرم خدا و حرم رسول خدا» تعبير شده‌است. و اطلاق اين تعبير، دليل بر اين است كه مكانهاى فوق از عظمت و قداست خاصى برخوردار است و همگى در آن مشتركند.

2. نماز در هردو جا، تمام است

كلينى با سند صحيح نقل مى‌كند كه نماز در كعبه و حرم امام حسين عليه السلام تمام خوانده مى‌شود:

الكليني الرازي، أبو جعفر محمد بن يعقوب بن إسحاق (متوفاي328 هـ)، الأصول من الكافي، ج 4، ص 586، ناشر: اسلاميه‌، تهران‌، الطبعة الثانية،1362 هـ.ش.

3. هردو، شعبه‌ي از رضوان و باغي از بهشت است

امام صادق عليه السلام در باره كعبه فرمود:

ابن ابى العوجا در نزد امام صادق آمد و در باره كعبه سخنان واهى را بيان كرد. امام به او فرمود: هر كه را خدا گمراه ساخته و دلش را كور نموده؛ حقّ بر او تلخ آيد و آن را شيرين نداند، و در نهايت شيطان دوستش شده و او را بوادى فلاكت افكنده و از آنجا خارجش نسازد! اين خانه‌اى است كه خدا خلق خود را توسّط آن بپرستش واداشته تا فرمانبرى ايشان را بيازمايد و به تعظيم و زيارت آن تشويق كند، خداوند كعبه را مركز پيغمبران و قبله نمازگزاران ساخته، كعبه شعبه‌اى است از رضوان خدا

الكليني الرازي، أبو جعفر محمد بن يعقوب بن إسحاق (متوفاي328 هـ)، الأصول من الكافي، ج‌4، ص 198، ناشر: اسلاميه‌، تهران‌، الطبعة الثانية،1362 هـ.ش.

تعدادى از روايات نيز كربلا را باغى از باغ هاى بهشت معرفى كرده است:

اسحاق ابن عمار مى‌گويد: امام صادق عليه السلام فرمود: جايگاه مزار امام حسين عليه السّلام از آن روز كه به خاك سپرده شده باغى از باغ‌هاى بهشت است و نيز فرمود: جايگاه مزار امام حسين عليه السّلام آبراهى(درب) از آبراه‌هاى (درهاي) بهشت است.

الصدوق، ابوجعفر محمد بن علي بن الحسين (متوفاي 381 هـ)‌ ‌ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ص 94، ناشر: دار الرضى‌،‌ قم،‌ چاپ اول 14069هـ

اين روايت در مدرك ديگر با اين سند نقل شده‌ است:

القمي، ‌أبي القاسم جعفر بن محمد بن قولويه (المتوفي 368 ه‍ ق) كامل الزيارات، ص 456، التحقيق: الشيخ جواد القيومي، الناشر:‌مؤسسة نشر الفقاهة، المطبعة مؤسسة النشر الاسلامي، الطبعة: الأولى1417

النوري، ميرزا حسين الطبرسي (متوفاي 1320ه) متسدرك الوسائل، ج 10، ص 325، تحقيق: مؤسسة آل البيت عليهم السلام لإحياء التراث، ناشر: مؤسسة آل البيت عليهم السلام لإحياء التراث، بيروت ـ لبنان، الطبعة المحققة الأولى 1408 ه‍ - 1987 م

در روايت صحيح ديگر نيز امام صادق عليه السلام محل مضجع شريف امام حسين عليه السلام را باغى از باغ‌هاى بهشت توصيف كرده است:

اسحاق بن عمّار مى‌گويد: از حضرت امام صادق عليه السّلام شنيدم كه مى‌فرمودند:

براى جاى قبر حسين بن على عليهما السّلام حريم معلومى است، كسى كه آن را بداند و پناهنده به آن شود، پناه داده مى‌شود. محضرش عرضه داشتم: فدايت شوم مكان حريم قبر را براى من بيان فرمائيد. حضرت فرمودند: از مكانى كه امروز قبر آن است اينگونه ارزيابى كن:

از هر يك جوانب چهارگانه يعنى؛ جانب پا و جلو و پشت و سر بيست و پنج ذراع اندازه بگير و مساحتى كه از ملاحظه آن بدست مى‌آيد حريم قبر مى‌باشد و مكان قبر روزى كه حضرت در آن دفن شدند باغى از باغهاى بهشت بوده، و در همان جا نردبانى نصب شده و اعمال زوّار آن جناب را بوسيله آن به آسمان مى‌برند و هيچ فرشته و پيامبرى در آسمان نيست مگر از خدا در خواست مى‌كند كه به او اذن زيارت قبر حسين عليه السّلام داده شود پس دسته‌اى براى زيارت به پائين آمده و گروهى پس از زيارت به بالا مى‌روند.

القمي، ‌أبي القاسم جعفر بن محمد بن قولويه (المتوفي 368 ه‍ ق) كامل الزيارات، ص 457، التحقيق: الشيخ جواد القيومي، الناشر:‌مؤسسة نشر الفقاهة، المطبعة مؤسسة النشر الاسلامي، الطبعة: الأولى1417

الحر العاملي، محمد بن الحسن (متوفاي1104هـ)، تفصيل وسائل الشيعة إلي تحصيل مسائل الشريعة،ج14 ص512،‌ تحقيق و نشر: مؤسسة آل البيت عليهم السلام لإحياء التراث، الطبعة: الثانية، 1414هـ.

4. هردو، جايگاه پيامبران و محل زيارت انبياء است

امام صادق عليه السلام در باره كعبه فرمود:

وامام صادق عليه السلام در باره زيارت كربلا فرمود:

حدثني الحسن بن عبد الله، عن أبيه، عن الحسن بن محبوب، عن إسحاق بن عمار، قال: سمعت أبا عبد الله (عليه السلام) يَقُولُ لَيْسَ نَبِيٌّ فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ إِلَّا يَسْأَلُونَ اللَّهَ تَعَالَى أَنْ يَأْذَنَ لَهُمْ فِي زِيَارَةِ الْحُسَيْنِ عليه السلام فَفَوْجٌ يَنْزِلُ وَفَوْجٌ يَصْعَدُ

پيامبرى در آسمان نيست مگر اين كه از خدا مى‌خواهند براى زيارت كربلا به آنان اجازه داده شود. پس براى زيارت گروهى فرود مى‌آيند و گروهى بالا مى‌روند.

القمي، ‌أبي القاسم جعفر بن محمد بن قولويه (المتوفي 368 ه‍ ق) كامل الزيارات، ص 220، التحقيق: الشيخ جواد القيومي، الناشر:‌مؤسسة نشر الفقاهة، المطبعة مؤسسة النشر الاسلامي، الطبعة: الأولى1417

ابن سنان مى‌گويد: از امام صادق عليه السلام شنيدم كه مى‌فرمودند: مساحت قبر حسين بن على صلوات اللَّه عليهما بيست ذراع در بيست ذراع بوده و آن باغى است از باغ‌هاى بهشت و از آنجا فرشتگان به آسمان عروج مى‌كنند و هيچ فرشته مقرّبى و نبىّ مرسلى نيست مگر آنكه از خدا طلب زيارت آن را مى‌كند لذا فوجى از آسمان به زمين آمده تا آن زيارت كرده و فوجى پس از زيارت از زمين به آسمان مى‌روند.

القمي، ‌أبي القاسم جعفر بن محمد بن قولويه (المتوفي 368 ه‍ ق) كامل الزيارات، ص 222، التحقيق: الشيخ جواد القيومي، الناشر:‌مؤسسة نشر الفقاهة، المطبعة مؤسسة النشر الاسلامي، الطبعة: الأولى1417

5. هردو مكان، مبارك و مقدس است:

قرآن كريم در باره كعبه مى‌فرمايد:

إِنَّ أَوَّلَ بَيْت وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِي بِبَکَّةَ مُبَارَکاً (آل عمران/96)

نخستين خانه‌اى كه براى مردم (و نيايش خداوند) قرار داده شد، همان است كه در سرزمين مكّه است، كه پر بركت‌ است.

درباره كربلا امام باقر عليه السلام مى‌فرمايد: خداوند زمين كربلا را قبل از خلق كعبه مقدس و مبارك قرارداده بود.

امام باقر عليه السلام مى‌فرمايد: خداوند کربلا را ۲۴ هزار سال قبل از آنکه کعبه را خلق نمايد آفريد و آن زمين را مقدس نمود و برکت داد و قبل از آن خلق ننموده بود مقدّسى و مبارکى مانند آن زمين.

الطوسي، الشيخ ابوجعفر، محمد بن الحسن بن علي بن الحسن (متوفاي460هـ)، تهذيب الأحكام،ج 6، ص 72، تحقيق: السيد حسن الموسوي الخرسان، ناشر: دار الكتب الإسلامية ـ طهران، الطبعة الرابعة،‌1365 ش.

6. هردو خانه اي امن و امنيت آفرين است

در آيات متعدد قرآن كريم كعبه را مركز امن و امان براى بشر معرفى كرده است:

وَإِذْ جَعَلْنَا الْبَيْتَ مَثابَةً لِلنَّاسِ وَأَمْنا (بقره/125)

و(به خاطر بياوريد) هنگامى كه خانه كعبه را محل بازگشت و مركز امن و امان براى مردم قرار داديم‌

فيهِ آياتٌ بَيِّناتٌ مَقامُ إِبْراهيمَ وَمَنْ دَخَلَهُ كانَ آمِناً (آل عمران /97)

در آن‌ [خانه خدا]، نشانه‌هاى روشن، (از جمله) مقام ابراهيم است؛ و هر كس داخل آن شود؛ در امان خواهد بود.

واژه «آمناً» در شش جاى از قرآن در باره كعبه به كار رفته است كه از جمله آن آيه‌ى فوق است.

اما قبل از اين كه خداوند كعبه را براى خودش حرم انتخاب كند؛ كربلا را حرم امن خودش قرار داد:

امام سجاد عليه السلام فرمود: خداوند قبل از اين كه كعبه را خلق كند؛ كربلا را حرم امن خود گردانيد و آن را از 24 هزار قبل، حرم خود قرار داد

القمي، ‌أبي القاسم جعفر بن محمد بن قولويه (المتوفي 368 ه‍ ق) كامل الزيارات، ص 451، التحقيق: الشيخ جواد القيومي، الناشر:‌مؤسسة نشر الفقاهة، المطبعة مؤسسة النشر الاسلامي، الطبعة: الأولى1417

المشهدي الحائري، أبو عبد الله محمد بن جعفر بن علي، (متوفاي 610هـ) المزار الكبير، ص 338، التحقيق: جواد القيومي الأصفهاني، ناشر: نشرالقيوم، المطبعة: مؤسسة النشر الاسلامي الطبعة الأولى ـ قم 1419هـ

فضائل ويژه كعبه

كعبه همانند كربلا داراى فضائل متعدد و انحصارى است كه در اين قسمت به برخى از آنها به صورت اجمال اشاره مى‌شود:

1. كعبه، اولين خانه‌ي بنا شده در روي زمين است

طبق صريح آيه‌ى قرآن، اولين خانه كه در روى زمين بناشد؛ كعبه است:

إِنَّ أَوَّلَ بَيْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذي بِبَكَّةَ مُبارَكاً وَهُدىً لِلْعالَمينَ (آل عمران/ 96)

نخستين خانه‌اى كه براى مردم (و نيايش خداوند) قرار داده شد، همان است كه در سرزمين مكّه است، كه پر بركت، و مايه هدايت جهانيان است.

2. کعبه، قبله امّت اسلام است

دومين فضيلت اين خانه اين است كه خداوند آن را قبله امت اسلام قرار داد تا مراسم عبادى را رو به سوى آن، براى خداوند انجام دهند. اين مطلب در دو آيه قرآن اشاره شده است:

آيه اول:

قَدْ نَرى‌ تَقَلُّبَ وَجْهِكَ فِي السَّماءِ فَلَنُوَلِّيَنَّكَ قِبْلَةً تَرْضاها فَوَلِّ وَجْهَكَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ وَحَيْثُ ما كُنْتُمْ فَوَلُّوا وُجُوهَكُمْ شَطْرَهُ (بقره/ 144)

نگاه‌هاى انتظارآميز تو به سوى آسمان را (براى تعيين قبله نهايي) مى‌بينيم. اکنون تو را به سوى قبله‌اى که از آن خشنود باشى، مى‌گردانيم. پس روى خود را به سوى مسجدالحرام کن و هر جا باشيد روى خود را به سوى آن بگردانيد.

آيه دوم:

وَمِنْ حَيْثُ خَرَجْتَ فَوَلِّ وَجْهَكَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ وَحَيْثُ ما كُنْتُمْ فَوَلُّوا وُجُوهَكُمْ شَطْرَهُ لِئَلاَّ يَكُونَ لِلنَّاسِ عَلَيْكُمْ حُجَّةٌ إِلاَّ الَّذينَ ظَلَمُوا مِنْهُمْ فَلا تَخْشَوْهُمْ وَاخْشَوْني‌ وَلِأُتِمَّ نِعْمَتي‌ عَلَيْكُمْ وَلَعَلَّكُمْ تَهْتَدُونَ (بقره/ 150)

و از هر جا خارج شدى، روى خود را به جانب مسجد الحرام كن! و هر جا بوديد، روى خود را به سوى آن كنيد! تا مردم، جز ظالمان (كه دست از لجاجت برنمى‌دارند،) دليلى بر ضدّ شما نداشته باشند؛ (زيرا از نشانه‌هاى پيامبر، كه در كتب آسمانى پيشين آمده، اين است كه او، به سوى دو قبله، نماز مى‌خواند.) از آنها نترسيد! و(تنها) از من بترسيد! (اين تغيير قبله، به خاطر آن بود كه) نعمت خود را بر شما تمام كنم، شايد هدايت شويد

امام صادق عليه السلام نيز حرم را قبله اهل دنيا معرفى كرده است:

امام صادق عليه السلام فرمود: خداى عزّ و جلّ کعبه را قبله مسجد (الحرام) و مسجد (الحرام) را قبله اهل حرم و حرم را قبله همه اهل زمين قرار داد.

الشيخ الصدوق، أبي جعفر محمد بن علي بن الحسين بن بابويه القمي (المتوفى سنه 381 )، من لا يحضره الفقيه، ج 1، ص 272، تصحيح و تعليق: علي أكبر الغفاري، الناشر: جماعة المدرسين في الحوزة العلمية ـ قم الطبعة الثانية

الحر العاملي، محمد بن الحسن (متوفاي1104هـ)، تفصيل وسائل الشيعة إلي تحصيل مسائل الشريعة، ج 3، ص 220، تحقيق و نشر: مؤسسة آل البيت عليهم السلام لإحياء التراث، الطبعة الثانية، 1414هـ

3. زيارت کعبه بر توانمندان واجب و ترک آن مستلزم کفر است

قرآن كريم مى‌فرمايد:

وَللهِِ عَلَي النَّاسِ حِجُّ الْبَيْتِ مَنْ اسْتَطَاعَ إِلَيْهِ سَبِيلا وَمَنْ کَفَرَ فَإِنَّ اللهَ غَنِيٌّ عَنْ الْعَالَمِينَ (آل عمران/ 97)

و براى خدا بر مردم است که آهنگ خانه او کنند; آنانکه توانايى رفتن به سوى کعبه را دارند، و هرکس کفر ورزد (و حج را ترک کند، به خود زيان رساند) خداوند از همه جهانيان بى نياز است.

4. ترک زيارت كعبه سبب نابودي انسانها است

در روايات متعدد بيان شده است كه‌ ترك زيارت كعبه، باعث نابودى انسانها خواهد شد.

روايت اول:

هرگاه امتم آمدن به زيارت خانه خدارا ترک کنند، مهلت داده نخواهد شد.

النوري، ميرزا حسين الطبرسي (متوفاي 1320ه) متسدرك الوسائل،‍ ج 8، ص 16، تحقيق: مؤسسة آل البيت عليهم السلام لإحياء التراث، ناشر: مؤسسة آل البيت عليهم السلام لإحياء التراث، بيروت ـ لبنان، الطبعة المحققة الأولى 1408 ه‍ - 1987 م

روايت دوم:

امير مؤمنان، على عليه السلام نيز فرمود:

خدا را، خدا را درباره خانه خدايتان (در نظر بگيريد)! تا هستيد مبادا که از شما خالى باشد. اگر زيارت خانه خدا ترک شود، مهلت داده نخواهيد شد.

إبن أبي‌الحديد المدائني المعتزلي، ابوحامد عز الدين بن هبة الله بن محمد بن محمد (متوفاي655 هـ)، شرح نهج البلاغة، ج 17، ص5، تحقيق محمد عبد الكريم النمري، ناشر: دار الكتب العلمية، بيروت ـ لبنان، الطبعة: الأولى، 1418هـ - 1998م.

روايت سوم:

حنان مى‌گويد پدرم گفت: درحضور امام باقر عليه السلام خانه خدا را ياد کردم، حضرت فرمود: اگريک سال ترکش کنند مهلت داده نخواهند شد.

5. کعبه، محل طواف، ركوع و سجود بندگان است

طبق تصريح آيات قرآن، كعبه محل طواف و ركوع و سجود بندگان خد است.

وَإِذْ بَوَّأْنا لِإِبْراهيمَ مَكانَ الْبَيْتِ أَنْ لا تُشْرِكْ بي‌ شَيْئاً وَطَهِّرْ بَيْتِيَ لِلطَّائِفينَ وَالْقائِمينَ وَالرُّكَّعِ السُّجُودِ (حج/ 26)

(به خاطر بياور) زمانى را كه جاى خانه (كعبه) را براى ابراهيم آماده ساختيم (تا خانه را بنا كند؛ و به او گفتيم:) چيزى را همتاى من قرار مده! و خانه‌ام را براى طواف‌كنندگان و قيام‌كنندگان و ركوع ‌كنندگان و سجودكنندگان (از آلودگى بتها و از هر گونه آلودگى) پاك ساز.

وَعَهِدْنا إِلى‌ إِبْراهيمَ وَإِسْماعيلَ أَنْ طَهِّرا بَيْتِيَ لِلطَّائِفينَ وَالْعاكِفينَ وَالرُّكَّعِ السُّجُودِ (بقره/ 125)

از مقام ابراهيم، عبادتگاهى براى خود انتخاب كنيد! و ما به ابراهيم و اسماعيل امر كرديم كه: «خانه مرا براى طواف‌كنندگان و مجاوران و ركوع‌كنندگان و سجده كنندگان، پاك و پاكيزه كنيد!»

6. کعبه، مرکز و محور ياد خداست

بعد از اين كه در آيات 26 و 27 سوره حج، براى حضرت ابراهيم فرمود: كه خانه را از آلودگى بتها پاك كن و مردم را دعوت عمومى به حج كن؛ تا پياده و سواره بر مركب‌هاى لاغر از هر راه دور، بسوى تو بيايند؛ در آيات بعد ياد آورى مى‌كند كه اين خانه محور ياد خدا است؛ زيرا حاجى با آوردن قربانى،‌ آن را با بردن اسم خدا بر آن، قربانى مى‌كند و در حين طواف خانه لبيك اللهم لبيك مى‌گويد:

وَلِكُلِّ أُمَّةٍ جَعَلْنا مَنْسَكاً لِيَذْكُرُوا اسْمَ اللَّهِ عَلى‌ ما رَزَقَهُمْ مِنْ بَهيمَةِ الْأَنْعامِ فَإِلهُكُمْ إِلهٌ واحِدٌ فَلَهُ أَسْلِمُوا وَبَشِّرِ الْمُخْبِتينَ (حج/ 34)

براى هر امّتى قربانگاهى قرار داديم، تا نام خدا را (به هنگام قربانى) بر چهارپايانى كه به آنان روزى داده‌ايم ببرند

7. کعبه، مقدس و داراي حرمت ويژه است

خداوند در دو آيه‌ى قرآن:

...وَلاَ آمِّينَ الْبَيْتَ الْحَرَامَ..(مائده/2)

رَبَّنَا إِنِّي أَسْکَنتُ مِنْ ذُرِّيَّتِي بِوَاد غَيْرِ ذِي زَرْع عِنْدَ بَيْتِکَ الْمُحَرَّمِ. (ابراهيم/37)

كعبه را با وصف «الحرام و المحرم» معرفى كرده است.

حرام و محرّم بودن کعبه به اين معنى است کسانى که فکر و انديشه و عملشان پليد و ناپاک است (کافران و مشرکان) نبايد وارد كعبه و سرزمين اطرافش شوند و هيچ کس; اعم از مسلمان و غير مسلمان، حق هيچ گونه هتک حرمت، ارتکاب خلاف و سلب امنيت از کسى يا چيزى را ندارد و اگر کسى چنين کند کيفر او مضاعف خواهد بود:

إِنَّ الَّذينَ كَفَرُوا وَيَصُدُّونَ عَنْ سَبيلِ اللَّهِ وَالْمَسْجِدِ الْحَرامِ الَّذي جَعَلْناهُ لِلنَّاسِ سَواءً الْعاكِفُ فيهِ وَالْبادِ وَ مَنْ يُرِدْ فيهِ بِإِلْحادٍ بِظُلْمٍ نُذِقْهُ مِنْ عَذابٍ أَليم‌ (حج/ 25)

(کسانى که مردم را از رفتن به) مسجدالحرام، که آن را براى همه مردم برابر قرار داديم، مانع شوند; چه کسانى که در آنجا زندگى مى‌کنند يا از نقاط دور وارد مى‌شوند (مستحق عذاب دردناک اند) و هر کس بخواهد در اين سرزمين از راه حق منحرف گردد و دست به ستم زند، ما از عذابى دردناک به او مى‌چشانيم.

8. کعبه، مرکز و پايگاه اقامه نماز است

رَبَّنَا إِنِّي أَسْکَنتُ مِنْ ذُرِّيَّتِي بِوَاد غَيْرِ ذِي زَرْع عِنْدَ بَيْتِکَ الْمُحَرَّمِ رَبَّنَا لِيُقِيمُوا الصَّلاَةَ... (ابراهيم/ 37)

(ابراهيم) عليه السلام گفت: پروردگارا! من بعضى از فرزندانم را کنار خانه اى که حرم توست ساکن ساختم تا نماز را به پا دارند.

9. مكه، محبوب ترين نقطه زمين در نزد خداست

در روايات متعدد بيان شده است كه كعبه محبوب ترين نقطه روى زمين است:

روايت اول

سعيد بن عبدالله اعرج در روايت صحيح السند از امام صادق عليه السلام نقل مى‌كند:

امام صادق عليه السلام فرمود: خوشايندترين زمين نزد خداى تعالى مكّه است. و هيچ خاكى نزد خداى عزّ و جلّ از خاك مكّه، و هيچ سنگى نزد خداوند عزّ و جلّ از سنگ مكّه، و هيچ درختى نزد خداى عزّ و جلّ از درخت آن، و هيچ كوهستانى نزد خداى عزّ و جلّ از كوهستان آن، و هيچ آبى نزد خداى عزّ و جلّ از آب آن خوشايندتر نيست.

الصدوق، ابوجعفر محمد بن علي بن الحسين (متوفاى381هـ)، من لا يحضره الفقيه، ج2، ص243، تحقيق: علي اكبر الغفاري، ناشر: جامعه مدرسين حوزه علميه قم.

الحر العاملي، محمد بن الحسن (متوفاي1104هـ)، تفصيل وسائل الشيعة إلي تحصيل مسائل الشريعة، ج 13، ص 243،‌ تحقيق و نشر: مؤسسة آل البيت عليهم السلام لإحياء التراث، الطبعة الثانية، 1414هـ.

روايت دوم؛

در معتبره ميسره (ابن عبد العزيز)، برترين بقعه هاى زمين مكه، ذكر شده است:

ميسره مى‌گويد: من در خيمه نزد امام صادق عليه السّلام بودم و حدود پنجاه تن از ياران آن حضرت در محضرش بودند، امام عليه السّلام نشست و پس از سكوتى طولانى فرمود: شما را چه شده است؟ شايد مى‌پنداريد كه من پيامبر خدايم! به خدا سوگند اين‌گونه نيست ولى من از خويشان و فرزندان پيامبر خدا صلّى اللَّه عليه و آله هستم؛ پس هر كه به ما بپيوندد خداوند او را همراهى كند و هر كه ما را دوست بدارد خداى گرامى و بزرگ او را دوست بدارد و هر كه ما را [از حقّمان‌] محروم نمايد خداوند او را محروم كند. آيا مى‌دانيد كه كدام زمين نزد خدا فضيلت ‌مند تر است؟ هيچ يك از ما سخن‌ نگفت و خود پاسخ داد: آن، سرزمين مكّه است كه خداوند آن را حرم خويش ساخت و خانه خود را در آن نهاد، سپس فرمود: آيا مى‌دانيد كه كدام قسمت از سرزمين مكّه نزد خدا محترم‌ تر است؟ ديگر بار هيچ كس از ما سخن نگفت و خود پاسخ داد: آن قسمت، مسجد الحرام است، سپس فرمود: آيا مى‌دانيد كه كدام قسمت از مسجد الحرام نزد خدا بلند مرتبه ‌تر است؟ باز هم هيچ كس از ما سخن نگفت و خود پاسخ داد: آن قسمت، ميان ركن و مقام و در كعبه است و آن «حطيم» حضرت اسماعيل عليه السّلام است كه در آن زمين به گوسفندانش علوفه مى‌داده و نماز مى‌گزارده است. به خدا سوگند كه اگر بنده‌اى در اين مكان گام نهد و شب‌ها به نماز ايستد تا روز فرا آيد و روزها روزه بدارد تا شب فرا آيد ولى به حقّ و حرمت ما اهل بيت آگاه نباشد خداوند هرگز از او چيزى نپذيرد.

الصدوق، ابوجعفر محمد بن علي بن الحسين (متوفاي 381 هـ)‌ ‌ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ص 205، ناشر: دار الرضى‌،‌ قم،‌ چاپ اول 14069هـ

روايت سوم

طبق صحيحه ابى حمزه ثمالى، برترين بقعه روى زمين بين ركن و مقام است:

ابو حمزه ثمالى مى‌گويد: ‌امام زين العابدين عليه السلام به ما فرمود: كدام بقعه‌اى از زمين برتر است؟ ما گفتيم: خدا و رسول خدا و فرزندان رسول خدا داناتر است. امام فرمود: برترين بقاع بين ركن و مقام است،‌ اگر مردى در مدت عمرش كه همانند حضرت نوح (950 سال) عمر كند، در اين مكان روز ها را روزه بدارد و شب را به عبادت سحر كند سپس بدون ولايت ما خدا را ملاقات كند؛ اين عبادت و شب زنده دارى‌اش به درد او نمى‌خورد.

الشيخ الصدوق، أبي جعفر محمد بن علي بن الحسين بن بابويه القمي (المتوفى سنه 381 )، من لا يحضره الفقيه، ج 2، ص 245، تصحيح و تعليق: علي أكبر الغفاري، الناشر: جماعة المدرسين في الحوزة العلمية ـ قم الطبعة الثانية

المجلسي، محمد باقر (متوفاي 1111هـ)، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، ج‌27، ص 173، تحقيق: محمد الباقر البهبودي، ناشر: مؤسسة الوفاء- بيروت - لبنان، الطبعة: الثانية المصححة، 1403- 1983 م.

فضائل ويژه كربلا

موارد بسيارى از فضائل ويژه كربلا را مى‌توان از روايات به دست آورد. اگر به ذكر همه آنها پرداخته شود نوشتار طولانى خواهد شد. روى اين جهت به برخى از ويژگيهاى مهم تر آن اشاره مى‌شود.

1. كربلا قبل از كعبه، آفريده و مبارك قرار داده شد

خداوند زمين كربلا را قبل از خلق كعبه آفريد و آن را مقدس و مبارك قرارداد.

امام باقر عليه السلام مى‌فرمايد: خداوند کربلا را ۲۴ هزار سال قبل از آنکه کعبه را خلق نمايد آفريد و آن زمين را مقدس نمود و برکت داد و قبل از آن خلق ننموده بود مقدّسى و مبارکى مانند آن زمين.

الطوسي، الشيخ ابوجعفر، محمد بن الحسن بن علي بن الحسن (متوفاي460هـ)، تهذيب الأحكام،ج 6، ص 72، تحقيق: السيد حسن الموسوي الخرسان، ناشر: دار الكتب الإسلامية ـ طهران، الطبعة الرابعة،‌1365 ش.

2. سجده بر خاك كربلا مستحب است

از ديدگاه شيعيان، اجزاء نماز داراى احكام واجب، مستحب، مكروه و حرام است. و از جمله اجزاء نماز، سجده است يكى از مستحبات سجده اين است كه سجده بر زمين باشد؛ اما فقهاى شيعه گفته‌اند افضل اين است كه سجده بر تربت امام حسين عليه السلام باشد. در اين مورد ابتدا نظر فقهاء را متذكر مى‌شويم سپس روايات را كه مورد اسنتاد فقهاء‌ نيز واقع شده بيان مى‌كنيم:

شهيد اول:

ايشان پس از اين كه مستحبات سجده را مى‌شمارد ميفرمايد:

بحث دوم در مستحبات سجده است، يكى از مستحبات سجده كردن برزمين است و برترين زمين سجده برتربت امام حسين عليه السلام است.

العاملي، محمد بن جمال الدين مكي، الشهيد الأول(متوفاي 786)، البيان ص 88، ناشر: مجمع الذخائر الإسلامية - قم – إيران

محقق سبزواري:

بهتر سجده كردن برزمين است اما برتر اين است كه زمين تربت امام حسين باشد.

سبزواري، محمد باقر، (متوفاي 1090 ه‍) كفاية الأحكام، ج 1، ص 84، تحقيق: مرتضى الواعظي الأراكي، ناشر: مؤسسة النشر الإسلامي التابعة لجماعة المدرسين ـ قم، الطبعة الأولى 1423 ه‍

امام خميني(ره):

حضرت امام در تحرير الوسيله مى‌فرمايد:

در مكان نماز گزار طهارت شرط نيست؛ مگر اين كه نجاست غير معفو عنه به بدن و لباس سرايت كند. بلى خصوص محل سجده پيشانى بايد پاك باشد؛ ‌چنانچه در مسجد الجبهه ( يعنى چيزى كه سجده بر آن جائز است) در صورت اختيار معتبر اين است كه بايد زمين يا چيزى روييده از زمين يا كاغذ باشد؛‌ اما بهتر تربت امام حسين است كه طبق روايات سجده بر آن حجاب هفت گانه را پاره مى‌كند و تا هفت زمين را نورانى مى‌كند.

الخميني، السيد روح الله الموسوي، (‌متوفاي 1409) تحرير الوسيلة،‌ ج 1 ص 149، ناشر: دار الكتب العلمية چاپخانه: مطبعة الآداب ـ النجف الأشرف، طبعة الثانية1390

روايات مورد استناد فقهاء

مستند فقهاء در فتوا بر استحباب سجده برتربت امام حسين عليه السلام، اين روايات است كه سجده بر آن را برتر از ديگر اشياء‌ زمين مى‌دانند.

در روايتى امام صادق عليه السلام فرمود: سجده بر تربت قبر امام، تا هفت زمين را نورانى مى‌كند:

سجده بر خاك قبر امام حسين عليه السّلام نورى مى‌بخشد كه فروغ آن تا به زمين هفتم ميرسد و هر كس تسبيحى از خاك قبر امام حسين عليه السلام به همراه داشته باشد، تسبيح كننده به حساب مى‌آيد؛ هر چند كه با آن تسبيح نكند.

الشيخ الصدوق، أبي جعفر محمد بن علي بن الحسين بن بابويه القمي (المتوفى سنه 381 )، من لا يحضره الفقيه، ج 1، ص 268، تصحيح و تعليق: علي أكبر الغفاري، الناشر: جماعة المدرسين في الحوزة العلمية ـ قم الطبعة الثانية

در روايت ديگر آثار و ثواب سجده بر تربت امام حسين را بيان مى‌كند:

معاويه بن عمار مى‌گويد: امام صادق عليه السلام کيسه اى داشت كه در آن تربت امام حسين عليه السلام را نگه مى‌داشت. هر وقت كه نماز مى‌خوانده آن را بر سجاده‌اش مى‌ريخت و بر آن سجده مى‌كرد. امام عليه السلام فرمود: سجده بر تربت امام حسين عليه السلام هفت حجاب را پاره مى‌كند.

الشيخ الصدوق، أبي جعفر محمد بن علي بن الحسين بن بابويه القمي (المتوفى سنه 381 )، من لا يحضره الفقيه، ج 1، ص 268، تصحيح و تعليق: علي أكبر الغفاري، الناشر: جماعة المدرسين في الحوزة العلمية ـ قم الطبعة الثانية

حال اگر كسى كه سجده بر تربتش حجاب هفت آسمان را پاره مى‌كند، خود او چه مى‌كند؟ و چه زيبا سخنى گفته است علامه امينى رضوان الله تعالى عليه:

اين است محبت ما و اين است حسين ما،‌ و اين است گردهمائى عزادارى او، و اين است كربلاى او، و اين است تربت او و اين است مسجد ما. خدا پروردگار ما و سنت و سيرت ما سيرت پيامبر ما و سنت اوست و تمام ستايش از آن خدا است.

الأميني، الشيخ عبد الحسين (متوفاي 1362)، سيرتنا وسنتنا، ص180، ناشر: دار الغدير للمطبوعات / دار الكتاب الإسلامي، بيروت ـ لبنان، الطبعة الثانية 1412 - 1992 م

3. تربت كربلا، ‌شفاء است

در مورد اين كه تربيت كربلا مايه شفاء‌ هردرد و مريضى است روايات فراوان است كه در اينجا به دو روايت اشاره مى‌كنيم و تعدادى روايات كه بيانگر اين مورد است در فرازهاى بعدى نيز آمده است:

روايت اول؛ تربت كربلا، دواي هر درد (‌جز مرگ) است

به نقل يونس بن ربيع امام صادق عليه السلام فرمود:‌ نزد سر مبارك حسين بن على عليهما السّلام تربت قرمزى است كه در آن شفاء هر دردى غير از مرگ مى‌باشد

القمي، ‌أبي القاسم جعفر بن محمد بن قولويه (المتوفي 368 ه‍ ق) كامل الزيارات، ص 468، التحقيق: الشيخ جواد القيومي، الناشر:‌مؤسسة نشر الفقاهة، المطبعة مؤسسة النشر الاسلامي، الطبعة: الأولى1417

القمي، ‌أبي القاسم جعفر بن محمد بن قولويه (المتوفي 368 ه‍ ق) كامل الزيارات، ص 468، التحقيق: الشيخ جواد القيومي، الناشر:‌مؤسسة نشر الفقاهة، المطبعة مؤسسة النشر الاسلامي، الطبعة: الأولى1417

روايت دوم؛‌ تر بت كربلا، بزرگترين دواء

امام صادق عليه السلام فرمود: در تربت قبر امام حسين عليه السّلام شفاء هر دردى بوده و آن دواء اكبر مى‌باشد.

الطوسي، الشيخ الطائفة أبي جعفر محمد بن الحسن بن علي بن الحسن، (متوفاي460 هـ)‍، مصباح المتهجد، ص 732، ناشر: مؤسسة فقه الشيعة، بيروت ـ لبنان، الطبعة الأولى1411ه‍ - 1991م

روايت سوم؛‌ شرط شفاء تربت، اعتقاد به شفابخشي آن است

در حديث صحيح ديگر امام صادق عليه السلام بهره مندى از آثار تربت سيد الشهداء عليه السلام را، (كه از جمله آن شفاء بخشى تربت است) اعتقاد به آن آثار مقيد مى‌كند:

محضر حضرت ابى عبد اللَّه عليه السّلام عرضه داشتم: آيا اين طور است كه شخص تربت قبر امام حسين عليه السّلام را وقتى اخذ نمود از آن انتفاع برده ولى تربت غير آن حضرت را وقتى اخذ كرد نمى‌تواند از آن نفع ببرد؟حضرت فرمودند: اين طور نيست كه مجرّد اخذ نمودن تربت اين اثر را داشته باشد، قسم به خدائى كه معبودى غير از او نيست، اگر كسى با اعتقاد به اين كه خدواند با اين تربت به او نفع مى‌رساند آن را بردارد؛ حتماً‌ از آن بهره مى‌برد.

الكليني الرازي، أبو جعفر محمد بن يعقوب بن إسحاق (متوفاي328 هـ)، الأصول من الكافي،ج 4، ص 588، ناشر: اسلاميه‌، تهران‌، الطبعة الثانية،1362 هـ.ش.

القمي، ‌أبي القاسم جعفر بن محمد بن قولويه (المتوفي 368 ه‍ ق) كامل الزيارات، ص 461، التحقيق: الشيخ جواد القيومي، الناشر: ‌مؤسسة نشر الفقاهة، المطبعة مؤسسة النشر الاسلامي، الطبعة الأولى1417

روايت چهارم؛‌ شفاء بخشي تربت، ويژه شيعيان و دوستان اهل بيت است

امام كاظم عليه السلام وصيت فرمود: هر گاه مرا بردند بمقبره معروفه بمقابر قريش مرا در قبر بخوابانند و قبر مرا بيش از چهار انگشت گشاده نكنند و چيزى از خاك‌ قبر مرا از براى تبرك بر ندارند؛ زيرا كه خاك قبر ما حرام است مگر خاك قبر جدم حسين بن على عليه السلام؛‌ زيرا همان خداوند آن خاك را براى شيعه ما و دوستان ما شفا قرار داده است.

القمي، أبي جعفر الصدوق محمد بن علي بن الحسين بابويه (متوفاي381 هـ)، عيون أخبار الرضا، ج 2، ص 95، تصحيح و تعليق: الشيخ حسين الأعلمي،‌ الناشر: مؤسسة الأعلمي للمطبوعات بيروت ـ لبنان، الطبعة الأولى 1404 ه‍ - 1984م

العاملي، محمد بن الحسن الحر العاملي (متوفاي 1104هـ)، الفصول المهمة في أصول الأئمة، ج 3، ص 43، تحقيق: محمد بن محمد الحسين القائيني، ناشر: مؤسسة معارف إسلامي إمام رضا (ع)، الطبعة الأولى1418 - 1376 ش

4. خوردن تربت كربلا به قصد ا ستشفاء، جائز است

در رابطه با جواز خوردن تربت كربلا، روايات فراوان در منابع شيعه وارد شده است و در اين جا به چند نمونه آن اشاره مى‌شود:

روايت اول:

سعد ابن سعد مى‌گويد: از حضرت ابى الحسن عليه السّلام راجع به خوردن تربت پرسيدم؟ حضرت فرمودند: خوردن تربت حرام است همان طورى كه خوردن ميته و خون و گوشت خوك حرام است مگر تربت قبر امام حسين عليه السّلام؛ زيرا در آن شفاء از هر دردى و امان از هر خوف و هراسى است.‌

القمي، ‌أبي القاسم جعفر بن محمد بن قولويه (المتوفي 368 ه‍ ق) كامل الزيارات، ص 478، التحقيق: الشيخ جواد القيومي، الناشر:‌مؤسسة نشر الفقاهة، المطبعة مؤسسة النشر الاسلامي، الطبعة: الأولى1417

الكليني الرازي، أبو جعفر محمد بن يعقوب بن إسحاق (متوفاي328 هـ)، الأصول من الكافي، ج 6، ص 266، ناشر: اسلاميه‌، تهران‌، الطبعة الثانية،1362 هـ.ش.

اين روايت، از طريق ديگر از امام هشتم عليه السلام اينگونه نقل شده است:

سعد بن سعد اشعرى مى‌گويد: از امام هشتم عليه السّلام پرسيدم از خاكى كه مردم مى‌خورند فرمود: هر خاكى خوردنش حرام است مانند مردار، خون و آنچه بنام جز خدا ذبح كنند، جز خاك قبر حسين عليه السّلام كه درمان هر درديست.

الطوسي، أبي جعفر محمد بن الحسن (متوفاي 460هـ)، الامالي، ص 319، تحقيق: قسم الدراسات الإسلامية - مؤسسة البعثة، ناشر: دار الثقافة للطباعة والنشر والتوزيع ـ قم، الطبعة الأولى1414

الحر العاملي، محمد بن الحسن (متوفاي1104هـ)، تفصيل وسائل الشيعة إلي تحصيل مسائل الشريعة، ج 14،ص 529، تحقيق و نشر: مؤسسة آل البيت عليهم السلام لإحياء التراث، الطبعة الثانية، 1414هـ

روايت دوم:

زيد شحام مى‌گويد: امام صادق عليه السلام فرمود: همانا خداى تعالى تربت حسين عليه السلام را موجب شفاء از هر بيمارى و امان از هر بيم و ترسى قرار داده، پس هر گاه كسى از شما آن تربت را گرفت بايد آن را ببوسد و بر چشم خود گذارد و بر تمام بدنش بكشد و بگويد: خداوندا بحق اين تربت و بحق كسى كه در آن قرار گرفته و سكنى نموده، و بحق پدر و مادر و برادرش و بحق امامانى كه از فرزندان او هستند، و بحق فرشتگانى كه اطراف قبر او را احاطه نمودند كه اين تربت را باعث شفاء از هر بيمارى، و رهائى و بهبودى از هر مرض، و نجات از هر آفت، و مانع و جلوگير از آنچه كه من ميترسم و مى‌گريزم قرار دهى، پس تربت را (بخوردن و همراه داشتن) مصرف نمايد، ابو اسامه گويد: من در مدت عمر طولانى خود تربت را همان طور كه حضرت صادق (ع) فرمود و توصيف نمود مصرف نموده و بكار بردم، پس بحمد اللَّه (ببركت آن در مدت عمر خود امر) ناگوارى نديدم‌

الحر العاملي، محمد بن الحسن (متوفاي1104هـ)، تفصيل وسائل الشيعة إلي تحصيل مسائل الشريعة، ج 14، ص 523، تحقيق و نشر: مؤسسة آل البيت عليهم السلام لإحياء التراث، الطبعة الثانية، 1414هـ.

روايت سوم:

در روايت ديگر امام صادق عليه السلام استشفاء‌ از تربت را منوط به خواند دعاء آن و خوردن تربت را مقيد به مقدار يك نخود كرده و بيشتر از آن را حرام دانسته است:

امام صادق عليه السلام فرمود: استشفاء از تربت دعائى دارد كه هر كه آن را بخورد و آن دعا را نخواند بسا كه سودى نبرد، فرمود: آن را بايد ببوسى و پيش از خو.ردن بر چشم خود بگذارى و زياد تر از يك نخود هم نخورى، هر كه بيش از آن بخورد گويا از گوشت ما را خورده و از خون ما مكيده، و چون خوردى بگو- و دعا را ذكر كرده‌

فتواي فقهاء، در مورد تربت كربلا

از ديدگاه شيعه، خوردن تربت امام حسين به قصد طلب شفاء جائز و خوردن بيشتر از يك نخود آن جائز نيست. كه در اين جا نظر چند تن از فقهاء را مى‌آوريم:

شيخ طوسي (ره)

خوردن انواع مختلف خاك جائز نيست؛‌ مگر خاك قبر امام حسين كه خوردن كم از آن براى طلب استشفاء جائز است.

الطوسي، أبي جعفر محمد بن الحسن (متوفاي 460هـ) النهاية في مجرد الفقه والفتاوى، ص 590، ناشر: انتشارات قدس محمدي – قم.

ابن ادريس حلي (ره)

خوردن انواع مختلف خاك جائز نيست؛‌ مگر خاك قبر امام حسين عليه السلام كه خوردن كمى از آن فقط براى استشفاء جائز است و خوردن بيشتر از آن هم جائز نيست.

الحلي، ابي جعفر محمد بن منصور بن أحمد بن إدريس (متوفاي568 هـ)، السرائر، ج 3، ص 124، تحقيق: لجنة التحقيق، ناشر: مؤسسة النشر الإسلامي التابعة لجماعة المدرسين ـ قم، الطبعة الثانية1410

شهيد اول (ره)

شهيد ثانى در شرح لمعه متن شهيد اول را اينگونه نقل كرده است:

چهارم، خوردن انواع خاك حرام است؛‌ مگر خاك قبر امام حسين عليه السلام. پس جهت استشفاء از آن براى دفع امراض به اندازه يك نخود متوسط جائز است.

العاملي، زين الدين الجبعي (الشهيد الثاني) متوفاي965هـ، الروضة البهية في شرح اللمعة الدمشقية، ج 7، ص 326، ناشر: انتشارات داورى - قم،‌ الطبعة‌ الاولي 1410 ه‍ ق

مستند فقهاء در اين فتوا،‌ رواياتى است كه قبل از نظرات، بيان شد.

5. تربت كربلا امان است

طبق روايات متعدد، تربت كربلا، باعث امنيت و امان از ترس و.. است

روايت اول:

ابن قولويه با سند صحيح از محمد بن عيسى يقطينى نقل مى‌كند:

محمد بن عيسى يقطينى مى‌گويد: امام رضا عليه السلام از خراسان برايم يك بسته جامه‌ فرستاد و ميان آنها گلى بود و بفرستاده گفتم: اين چيست؟ گفت گل قبر حسين عليه السلام و آن حضرت چيزى از جامه و جز آن نفرستد جز اين كه از اين گل در ميان آن مى‌نهد و ميفرمايد: اين گل، سبب امان است باذن خدا عز و جل.

القمي، ‌أبي القاسم جعفر بن محمد بن قولويه (المتوفي 368 ه‍ ق) كامل الزيارات، ص 466، التحقيق: الشيخ جواد القيومي، الناشر:‌مؤسسة نشر الفقاهة، المطبعة مؤسسة النشر الاسلامي، الطبعة الأولى1417

الحر العاملي، محمد بن الحسن (متوفاي1104هـ)، تفصيل وسائل الشيعة إلي تحصيل مسائل الشريعة، ج 14، ص 523، تحقيق و نشر: مؤسسة آل البيت عليهم السلام لإحياء التراث، الطبعة الثانية، 1414هـ.

روايت دوم:

روايت ديگر را مرحوم كلينى نقل كرده‌است:

سعد ابن سعد مى‌گويد: از حضرت ابى الحسن عليه السّلام راجع به خوردن تربت پرسيدم؟ حضرت فرمودند: خوردن تربت حرام است همان طورى كه خوردن ميته و خون و گوشت خوك حرام است مگر تربت قبر امام حسين عليه السّلام؛ زيرا در آن شفاء از هر دردى و امان از هر خوف و هراسى است.‌

الكليني الرازي، أبو جعفر محمد بن يعقوب بن إسحاق (متوفاي328 هـ)، الأصول من الكافي، ج 6، ص 267، ناشر: اسلاميه‌، تهران‌، الطبعة الثانية،1362 هـ.ش.

روايت سوم:

به خاطر همين آثار تربت است كه امام صادق عليه السلام دستور داده است كام فرزندانتان را با تربت كربلا برداريد:

حسين بن ابى العلاء مى‌گويد: از امام صادق عليه السلام شنيدم كه مى‌فرمود: كام فرزندانتان را با تربت امام حسين عليه السلام برداريد؛‌ زيرا او سبب امان است.

القمي، ‌أبي القاسم جعفر بن محمد بن قولويه (المتوفي 368 ه‍ ق) كامل الزيارات، ص 466، التحقيق: الشيخ جواد القيومي، الناشر:‌مؤسسة نشر الفقاهة، المطبعة مؤسسة النشر الاسلامي، الطبعة: الأولى1417

6. زيارت كربلا معادل هزار حج مقبول است

در باره ثواب زيارت كربلا روايات متعدد صحيح و موثق در منابع آمده؛ اما در بيان ثواب زيارت اختلاف دارند. كه در اين جا به برخى از آنها اشاره مى‌كنيم:

زيارت كربلا، معادل 20 حج و عمره:

مرحوم كلينى در روايت صحيح السند از زيد شحام نقل مى‌كند:

زيد شحّام مى‌گويد: امام صادق عليه السّلام فرمودند: زيارت امام حسين عليه السّلام: معادل بيست حجّ بلكه برتر از بيست حجّ و عمره مى‌باشد.

الكليني الرازي، أبو جعفر محمد بن يعقوب بن إسحاق (متوفاي328 هـ)، الأصول من الكافي، ج 4، ص580، ناشر: اسلاميه‌، تهران‌، الطبعة الثانية،1362 هـ.ش.

القمي، ‌أبي القاسم جعفر بن محمد بن قولويه (المتوفي 368 ه‍ ق) كامل الزيارات، ص 302، التحقيق: الشيخ جواد القيومي، الناشر:‌مؤسسة نشر الفقاهة، المطبعة مؤسسة النشر الاسلامي، الطبعة: الأولى1417

معادل پنجاه حج با رسول خدا

در روايت موثق ديگر امام صادق عليه السلام زيارت كربلا را معادل پنجاه حج با رسول خدا بيان كرده است:

زيارت امام حسين عليه السلام معادل پنجاه حج با رسول خدا صلى الله عليه وآله است.

الحر العاملي، محمد بن الحسن (متوفاي1104هـ)، تفصيل وسائل الشيعة إلي تحصيل مسائل الشريعة، ج 14، ص 454، تحقيق و نشر: مؤسسة آل البيت عليهم السلام لإحياء التراث، الطبعة الثانية، 1414هـ.

معادل هزار حج مقبول

در روايت موثقه محمد بن مسلم آمده است:

امام صادق عليه السلام فرمود:‌ كسى كه با شناخت مقام امام حسين عليه السلام قبر او را زيارت كند؛ خداوند ثواب هزار حج مقبول برايش مى‌نويسد و گناهان گذشته و آينده او بخشيده مى‌شود.

الحر العاملي، محمد بن الحسن (متوفاي1104هـ)، تفصيل وسائل الشيعة إلي تحصيل مسائل الشريعة، ج 14، ص 446، تحقيق و نشر: مؤسسة آل البيت عليهم السلام لإحياء التراث، الطبعة الثانية، 1414هـ.

هزار حج مقبول و هزار عمره مبرور

در دو روايت صحيح ديگر امام باقر و امام صادق عليهما السلام زيارت كربلا را معادل هزار حج مقبول و هزار عمره مبرور بيان كرده اند:

امام باقر عليه السلام فرمود: اگر مردم مى‌دانستند كه در زيارت قبر حضرت حسين بن على عليهما السّلام چه فضل و ثوابى است حتما از شوق و ذوق قالب تهى مى‌كردند و به خاطر حسرت‌ها نفس‌هايشان به شماره افتاده و قطع خواهد شد. راوى مى‌گويد: عرض كردم: در زيارت آن حضرت چه اجر و ثوابى مى‌باشد؟

حضرت فرمودند: كسى كه از روى شوق و ذوق به زيارت آن حضرت رود خداوند متعال هزار حجّ و هزار عمره قبول شده برايش مى‌نويسد و اجر و ثواب هزار شهيد از شهداء بدر و اجر هزار روزه‌ دار و ثواب هزار صدقه قبول شده و ثواب آزاد نمودن هزار بنده كه در راه خدا آزاد شده باشند برايش منظور مى‌شود و پيوسته در طول ايام سال از هر آفتى كه كمترين آن شيطان باشد محفوظ مانده...

و در روز قيامت نورى به وى اعطاء مى‌شود كه بين مغرب و مشرق از پرتو آن روشن مى‌گردد و منادى نداء مى‌كند:

اين كسى است كه از روى شوق و ذوق حضرت امام حسين عليه السّلام را زيارت كرده و پس از اين نداء احدى در قيامت باقى نمى‌ماند مگر آنكه تمنّا و آرزو مى‌كند كه كاش از زوّار حضرت ابا عبد اللَّه الحسين عليه السّلام مى‌بود

الحر العاملي، محمد بن الحسن (متوفاي1104هـ)، تفصيل وسائل الشيعة إلي تحصيل مسائل الشريعة، ج 14، ص 453، تحقيق و نشر: مؤسسة آل البيت عليهم السلام لإحياء التراث، الطبعة الثانية، 1414هـ.

در روايت صحيح ديگر نيز امام صادق عليه السلام ثواب زيارت را هزار حج و عمره مقبول ذكر كرده است:

عبد اللَّه بن ميمون قدّاح، از حضرت‌ امام صادق عليه السّلام، پرسيد: براى كسى كه به زيارت امام حسين عليه السّلام برود در حالى كه به حق آن حضرت عارف و آگاه بوده و هيچ استكبار و استنكافى از زيارتش نداشته باشد چه اجر و ثوابى است؟

حضرت فرمودند: براى او ثواب هزار حجّ و هزار عمره مقبول مى‌نويسند و اگر شقى بوده سعيد محسوبش مى‌كنند و پيوسته در رحمت خدا غوطه ‌ور است.‌

القمي، ‌أبي القاسم جعفر بن محمد بن قولويه (المتوفي 368 ه‍ ق) كامل الزيارات، ص 307، التحقيق: الشيخ جواد القيومي، الناشر:‌مؤسسة نشر الفقاهة، المطبعة مؤسسة النشر الاسلامي، الطبعة: الأولى1417

الحر العاملي، محمد بن الحسن (متوفاي1104هـ)، تفصيل وسائل الشيعة إلي تحصيل مسائل الشريعة، ج 14، ص 454، تحقيق و نشر: مؤسسة آل البيت عليهم السلام لإحياء التراث، الطبعة الثانية، 1414هـ.

7. خدا به زئران كربلا، قبل از زائران عرفات توجه مي‌كند

در روايت صحيح آمده است كه خداوند متعال قبل از اين كه به زائران عرفات توجه كند،‌ به زائران كربلا عنايت مى‌‌كند:

امام صادق عليه السّلام فرمود: خداوند تبارك و تعالى پيش از آنكه به اهل عرفات تجلى كند، به زائران قبر حسين عليه السّلام جلوه مى‌فرمايد و خواسته‌هاى آنان را برآورده مى‌سازد و گناهانشان را مى‌آمرزد و شفاعت آنان را در باره ديگران مى‌پذيرد، و در مرحله بعد به اهل عرفات مى‌پردازد و با آنان نيز چنين مى‌كند.

القمي، ‌أبي القاسم جعفر بن محمد بن قولويه (المتوفي 368 ه‍ ق) كامل الزيارات، ص 309، التحقيق: الشيخ جواد القيومي، الناشر:‌مؤسسة نشر الفقاهة، المطبعة مؤسسة النشر الاسلامي، الطبعة: الأولى1417

القمي، الشيخ الصدوق أبي جعفر محمد بن علي ابن الحسين بن موسى بن بابويه (متوفاي381 هـ)‍، ثواب الأعمال وعقاب الأعمال، ص 90، الناشر: منشورات الرضى ـ قم، الطبعة الثانية 1368 ه‍ ش

الطوسي، الشيخ الطائفة أبي جعفر محمد بن الحسن بن علي بن الحسن، (متوفاي460 هـ)‍، مصباح المتهجد،ص 715، ناشر: مؤسسة فقه الشيعة، بيروت – لبنان، الطبعة الأولى 1411ه‍ - 1991 م

8. رسول خدا و اميرمؤمنان زائر كربلا را بدرقه ميكنند

شيح حر عاملى با سند صحيح از امام صادق عليه السلام نقل كرده است:

حارث بن مغيره، مى‌گويد: حضرت ابى عبد اللَّه عليه السّلام فرمودند: خداوند متعال فرشتگانى دارد كه موكّل قبر حضرت امام حسين عليه السّلام مى‌باشند هنگامى كه شخص قصد زيارت آن حضرت را نموده غسل كند حضرت محمّد صلّى اللَّه عليه و آله و سلّم ايشان را مورد نداء قرار داده و مى‌فرمايد: اى مسافران خدا! بشارت باد بر شما كه در بهشت با من هستيد.

سپس امير المؤمنين عليه السّلام به ايشان نداء نموده و مى‌فرمايد: من ضامنم كه حوائج شما را بر آورده نموده و بلاء را در دنيا و آخرت از شما دفع كنم، سپس پيامبر اكرم صلّى اللَّه عليه و آله و سلّم و امير مؤمنان با ايشان از طرف راست و چپ ملاقات فرموده تا بالأخره به اهل خود بازگردند.

الحر العاملي، محمد بن الحسن (متوفاي1104هـ)، تفصيل وسائل الشيعة إلي تحصيل مسائل الشريعة، ج 14، ص 485، تحقيق و نشر: مؤسسة آل البيت عليهم السلام لإحياء التراث، الطبعة الثانية، 1414هـ.

9. رسول خدا زائر كربلا را به همنشني خود بشارت داده است

يكى از جمله هاى روايت فوق اين است:

رسول خدا صلى الله عليه وآله زائر كربلا را مورد نداء قرار داده و مى‌فرمايد: اى مسافران خدا! بشارت باد بر شما كه در بهشت با من هستيد.

الحر العاملي، محمد بن الحسن (متوفاي1104هـ)، تفصيل وسائل الشيعة إلي تحصيل مسائل الشريعة، ج 14، ص 485، تحقيق و نشر: مؤسسة آل البيت عليهم السلام لإحياء التراث، الطبعة الثانية، 1414هـ.

10. امير مؤمنان برآورده شدن حاجات زائركر بلا را ضمانت كرده است

در روايت صحيح فوق يكى از فقراتش اين است:

امير مؤمنان به زائران مى‌فرمايد: من ضامنم كه حوائج شما را بر آورده نموده و بلاء را در دنيا و آخرت از شما دفع كنم.

الحر العاملي، محمد بن الحسن (متوفاي1104هـ)، تفصيل وسائل الشيعة إلي تحصيل مسائل الشريعة، ج 14، ص 485،تحقيق و نشر: مؤسسة آل البيت عليهم السلام لإحياء التراث، الطبعة الثانية، 1414هـ.

11. زائر كربلا، عمرش طولاني است

در روايت موثق امام باقر عليه السلام يكى از آثار زيارت كربلا را طولانى شدن عمر و وسعت رزق بيان مى‌كند:

امام باقر عليه السلام فرمودند: شيعيان ما را به زيارت قبر حضرت حسن بن على عليهما السّلام امر كنيد؛ زيرا زيارت آن حضرت رزق و روزى را زياد و عمر را طولانى كرده و امورى كه بدى و شر را جلب مى‌كنند دفع مى‌نمايد. و زيارت آن حضرت بر هر مؤمنى كه اقرار به امامت حضرتش از طرف حق تعالى دارد واجب و لازم است.

الطوسي، الشيخ ابوجعفر، محمد بن الحسن بن علي بن الحسن (متوفاي460هـ)، تهذيب الأحكام، ج 6، ص 42، تحقيق: السيد حسن الموسوي الخرسان، ناشر: دار الكتب الإسلامية ـ طهران، الطبعة الرابعة،‌1365 ش.

الحر العاملي، محمد بن الحسن (متوفاي1104هـ)، تفصيل وسائل الشيعة إلي تحصيل مسائل الشريعة، ج 14، ص 413، تحقيق و نشر: مؤسسة آل البيت عليهم السلام لإحياء التراث، الطبعة الثانية، 1414هـ.

به همين جهت است كه در روايت ديگر آمده، در آن مدتي كه زائر در كربلا اقامت دارد و مشغول زيارت امام حسين است، اين ايام جزء عمر او محسوب نمي‌شود

امام هشتم به نقل از امام صادق عليهما السلام فرمودند: ايّام زيارت حضرت امام حسين عليه السّلام جزء عمر زائر شمرده نشده و از اجلشان محسوب نمى‌گردد.

القمي، ‌أبي القاسم جعفر بن محمد بن قولويه (المتوفي 368 ه‍ ق) كامل الزيارات، ص 260، التحقيق: الشيخ جواد القيومي، الناشر:‌مؤسسة نشر الفقاهة، المطبعة مؤسسة النشر الاسلامي، الطبعة: الأولى1417

12. زائران كربلا، قبل از همه وارد بهشت مي شوند

در روايت موثق، امام صادق فرمود: زائران كربلا قبل از همه وارد بهشت مى‌شوند:

عبد اللَّه بن زراره، مى‌گويد: از امام صادق عليه السّلام شنيدم كه مى‌فرمودند:

در روز قيامت براى زوّار حسين بن على عليهما السّلام بر ساير مردم فضيلت و برترى است. عرض كردم: فضيلت شان چيست؟ فرمودند: چهل سال قبل از ديگران وارد بهشت مى‌شوند در حالى كه مردم در حساب و موقف مى‌باشند.

القمي، ‌أبي القاسم جعفر بن محمد بن قولويه (المتوفي 368 ه‍ ق) كامل الزيارات، ص 262، التحقيق: الشيخ جواد القيومي، الناشر:‌مؤسسة نشر الفقاهة، المطبعة مؤسسة النشر الاسلامي، الطبعة: الأولى1417

الحر العاملي، محمد بن الحسن (متوفاي1104هـ)، تفصيل وسائل الشيعة إلي تحصيل مسائل الشريعة، ج 14، ص 425، تحقيق و نشر: مؤسسة آل البيت عليهم السلام لإحياء التراث، الطبعة الثانية، 1414هـ

13. زائر كربلا، زائر خدا در عرش است

در اين باره روايت فراوان است به ذكر چند روايت اكتفا مى‌كنيم:

امام صادق عليه السلام در روايت صحيح مى‌فرمايد:

كسى كه مضجع شريف امام حسين را با شناخت حق آنحضرت در روز عاشورا زيارت كند؛ مانند اين است كه خداوند را در عرش زيارت كرده است.

الطوسي، الشيخ ابوجعفر، محمد بن الحسن بن علي بن الحسن (متوفاي460هـ)، تهذيب الأحكام، ج 6، ص 51، تحقيق: السيد حسن الموسوي الخرسان، ناشر: دار الكتب الإسلامية ـ طهران، الطبعة الرابعة،‌1365 ش.

الحر العاملي، محمد بن الحسن (متوفاي1104هـ)، تفصيل وسائل الشيعة إلي تحصيل مسائل الشريعة، ج 14، ص 476، تحقيق و نشر: مؤسسة آل البيت عليهم السلام لإحياء التراث، الطبعة الثانية، 1414هـ.

در روايت ديگر نيز از امام صادق عليه السلام نقل شده‌است:

زيد شحام مى‌گويد:‌ از امام صادق عليه السلام پرسيدم براى زائر امام حسين عليه السلام چه ثوابى است؟ فرمود: همانند اين است كه خدا را در عرش زيارت كرده است. پرسيدم ثواب زيارت يكى از امامان ديگر چسيت؟ فرمود:‌ همانند كسى است كه رسول خدا صلى الله عليه وآله را زيارت كرده است.

القمي، ‌أبي القاسم جعفر بن محمد بن قولويه (المتوفي 368 ه‍ ق) كامل الزيارات، ص 278، التحقيق: الشيخ جواد القيومي، الناشر:‌مؤسسة نشر الفقاهة، المطبعة مؤسسة النشر الاسلامي، الطبعة: الأولى1417

‌حسين بن محمّد قمى، مى‌گويد: حضرت رضا عليه السّلام به من فرمودند:

كسى كه قبر پدرم را در بغداد زيارت كند، مانند كسى است كه رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله و سلّم و امير المؤمنين عليه السّلام را زيارت نموده منتهى زيارت رسول خدا و امير المؤمنين صلوات اللَّه و سلامه عليهما فضيلت و برترى دارد سپس فرمودند: كسى كه قبر حضرت ابى عبد اللَّه الحسين عليه السّلام را در كنار فرات زيارت كند مانند كسى است كه خدا را بالاى كرسى‌اش زيارت نموده‌

القمي، ‌أبي القاسم جعفر بن محمد بن قولويه (المتوفي 368 ه‍ ق) كامل الزيارات، ص 278، التحقيق: الشيخ جواد القيومي، الناشر:‌مؤسسة نشر الفقاهة، المطبعة مؤسسة النشر الاسلامي، الطبعة: الأولى1417

14. زائر كربلا، با 120 هزار نبي مصافحه مي‌كند:

در روايت موثق امام صادق عليه السلام مى‌فرمايد:

كسى كه دوست دارد با 120 هزار پيامبر مصافحه كند؛ بايد قبر حسين بن على را در نيمه شعبان زيارت كند؛‌ زيرا ارواح پيامبران براى زيارت از خدا اجازه مى‌خواهند و براى آنها اجازه داده‌ مى‌شود.

الطوسي، الشيخ ابوجعفر، محمد بن الحسن بن علي بن الحسن (متوفاي460هـ)، تهذيب الأحكام، ج 6، ص 49، تحقيق: السيد حسن الموسوي الخرسان، ناشر: دار الكتب الإسلامية ـ طهران، الطبعة الرابعة،‌1365 ش

المشهدي الحائري، أبو عبد الله محمد بن جعفر بن علي، (متوفاي 610هـ) المزار الكبير، ص 404، التحقيق: جواد القيومي الأصفهاني، ناشر: نشرالقيوم، المطبعة: مؤسسة النشر الاسلامي الطبعة الأولى ـ قم 1419هـ

الحر العاملي، محمد بن الحسن (متوفاي1104هـ)، تفصيل وسائل الشيعة إلي تحصيل مسائل الشريعة، ج 14، ص 468، تحقيق و نشر: مؤسسة آل البيت عليهم السلام لإحياء التراث، الطبعة الثانية، 1414هـ.

اين مواردى كه ذكر شده گوشه‌ى از فضائل ويژه كربلا است.

نتيجه نهائي در ارزيابي برتري كعبه و كربلا بر يكديگر

از منظر روايات، كعبه و كربلا داراى فضائل مشترك و فضائل ويژه هستند كه هر يكى از اين موارد فوق، به قدر امكان بررسى شد؛‌ با توجه به آن موارد تا حدودى مى‌شود در باره‌ى اين مسأله نظر داد؛‌ اما تعدادى از روايات ديگر كه صريح در اين مسأله است نتيجه نهائى را، به نفع «برتري كربلا بر كعبه» رقم مى‌زند. در اين قسمت به تشريح و توضيح آن مى‌پردازيم:

روايات بيانگر برتري كربلا بر كعبه

روايت اول؛ اگر فضائل كربلا بيان شود؛ حج تعطيل مي‌شود

امام صادق عليه السلام در صحيحه، به ابن ابى يعفور مى‌فرمايد: فضائل كربلا آن قدر زياد است كه اگر بيان شود؛ حج به كلى تعطيل مى‌شود و با توجه به همين فضائل و عظمت مضجع شريف امام حسين عليه السلام است كه خداوند قبل از مكه، كربلا را حرم امن خود قرار داد. راوى مى‌پرسد اگر فضائل كربلا اين قدر است پس چرا زيارتش واجب نشد؟ حضرت مى‌فرمايد: خواست خدا همين بوده است:

عبد اللَّه ابى يعفور گفت: از امام صادق عليه السّلام شنيدم كه به شخصى از دوستانش فرمودند. فلانى! به زيارت قبر ابى عبد اللَّه الحسين عليه السّلام مى‌روى؟ آن شخص گفت: بلى من هر سه سال يا دو سال يك مرتبه به زيارتش مى‌روم. حضرت در حالى كه صورتشان زرد شده بود فرمودند:

به خدائى كه معبودى غير از او نيست، اگر او را زيارت كنى برتر است براى تو از آنچه در آن هستى! آن شخص عرض كرد: فدايت شوم آيا تمام اين فضل براى من هست؟ حضرت فرمودند:

بلى به خدا سوگند، اگر من فضيلت زيارت آن حضرت و فضيلت قبرش را براى شما باز گو كنم به طورى كلّى حجّ را ترك كرده و احدى از شما ديگر به حج نمى‌رود، واى بر تو آيا نمى‌دانى خداوند متعال به واسطه فضيلت قبر آن حضرت كربلا را حرم امن و مبارك قرار داد پيش از آنكه مكّه را حرم امن نمايد؟

ابن ابى يعفور مى‌گويد: محضرش عرضه داشتم: خداوند متعال حج و زيارت بيت اللَّه را بر مردم واجب كرده ولى زيارت قبر امام حسين عليه السّلام را بر مردم واجب نكرده است پس چطور شما چنين مى‌فرمائيد؟ حضرت فرمودند: اگر چه همين طور است ولى در عين حال خداوند متعال فضيلت زيارت آن حضرت را اينگونه قرار داده است. مگر نشنيده‌اى كلام امير المؤمنين عليه السّلام را كه فرمودند: كف پا سزاوارتر به مسح نمودن از ظاهر و روى پا است، ولى در عين حال حق تعالى مسح روى پا را بر بندگان واجب كرده است؟! و نيز مگر نمى‌دانى اگر موقف (محلّ محرم شدن) به خاطر شرافتى كه در حرم هست در حرم بود، افضل و برتر بود ولى خداوند متعال آن را در غير حرم قرار داده است.

القمي، ‌أبي القاسم جعفر بن محمد بن قولويه (المتوفي 368 ه‍ ق) كامل الزيارات، ص 449، التحقيق: الشيخ جواد القيومي، الناشر: ‌مؤسسة نشر الفقاهة، المطبعة مؤسسة النشر الاسلامي، الطبعة الأولى1417

الحر العاملي، محمد بن الحسن (متوفاي1104هـ)، تفصيل وسائل الشيعة إلي تحصيل مسائل الشريعة، ج 14، ص 514، تحقيق و نشر: مؤسسة آل البيت عليهم السلام لإحياء التراث، الطبعة الثانية، 1414هـ

المجلسي، محمد باقر (متوفاي 1111هـ)، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، ج 98، ص 33، تحقيق: محمد الباقر البهبودي، ناشر: مؤسسة الوفاء، بيروت - لبنان، الطبعة الثانية المصححة، 1403هـ - 1983م.

روايت دوم:

كعبه، به خاطر شرافت خاك كربلا و امام حسين (ع) آفريده شده‌است:

در اين روايت موثقه، خداوند به زمين كعبه فرمود:‌ فضيلت تو،‌ همانند قطره‌ى نسبت به درياست و اگر خاك كربلا و آن كسى كه در آن آرميده است نبود؛‌ تو و آن خانه‌ى را كه به آن افتخار مى‌كنى نمى‌آفريدم:

امام صادق عليه السلام فرمودند: زمين كعبه در مقام مفاخره گفت: كدام زمين مثل من است، و حال آنكه خداوند خانه‌اش را بر پشت من بنا كرده و مردم از هر راه دورى متوجه من مى‌شوند، و حرم خدا و مأمن قرار داده شده‌ام؟!! خداوند متعال به سويش وحى كرد و فرمود:

بس كن و آرام بگير، به عزّت و جلال خودم قسم آنچه را كه تو براى خود فضيلت مى‌دانى در قياس با فضيلتى كه به زمين كربلاء اعطاء نموده‌ام همچون‌ قطره‌اى است نسبت به آب دريا كه سوزنى را در آن فرو برند و آن قطره را با خود بر دارد، و اساسا اگر خاك كربلاء نبود اين فضيلت براى تو نبود و نيز اگر نبود آنچه كه اين خاك آن را در بر دارد تو را نمى‌آفريدم و بيتى را كه تو به آن افتخار مى‌كنى خلق نمى‌كردم بنا بر اين آرام بگير و ساكت باش و متواضع و خوار و نرم باش و نسبت به زمين كربلا استنكاف و استكبار و طغيانى از خود نشان مده و الّا تو را فرو برده و در آتش جهنّم قرارت مى‌دهم‌

القمي، ‌أبي القاسم جعفر بن محمد بن قولويه (المتوفي 368 ه‍ ق) كامل الزيارات، ص 450، التحقيق: الشيخ جواد القيومي، الناشر:‌مؤسسة نشر الفقاهة، المطبعة مؤسسة النشر الاسلامي، الطبعة: الأولى1417

الحر العاملي، محمد بن الحسن (متوفاي1104هـ)، تفصيل وسائل الشيعة إلي تحصيل مسائل الشريعة، ج 14، ص 514، تحقيق و نشر: مؤسسة آل البيت عليهم السلام لإحياء التراث، الطبعة الثانية، 1414هـ

روايت سوم:

خداوند قبل از خلق كعبه، كربلا را حرم خود قرار داد

حضرت على بن الحسين عليهما السّلام فرمودند: خداوند متعال بيست و چهار هزار سال قبل از اينكه زمين كعبه را خلق كند و آن را حرم قرار دهد زمين كربلاء را آفريد و آن را حرم امن و مبارك قرارداد، و هر گاه حق تعالى بخواهد كره زمين را لرزانده و حركتش دهد (شايد كنايه از قيامت باشد) زمين كربلاء را همراه تربتش در حالى كه نورانى و شفّاف هست بالا برده و آن را در برترين باغ‌هاى بهشت قرار داده و بهترين مسكن در آنجا مى‌گرداند و ساكن نمى‌شود در آن مگر انبياء و مرسلين (يا بجاى اين فقره فرمودند: و ساكن نمى‌شود در آن مگر رسولان اولو العزم) اين زمين بين باغ‌هاى بهشت مى‌درخشد همان طورى كه ستاره درخشنده بين ستارگان نورفشانى مى‌نمايد، نور اين زمين چشم‌هاى اهل بهشت را تار مى‌كند و با صدائى بلند مى‌گويد: من زمين مقدّس و طيّب و پاكيزه و مباركى هستم كه سيد الشهداء و سرور جوانان اهل بهشت را در خود دارم.‌

القمي، ‌أبي القاسم جعفر بن محمد بن قولويه (المتوفي 368 ه‍ ق) كامل الزيارات، ص 451، التحقيق: الشيخ جواد القيومي، الناشر: ‌مؤسسة نشر الفقاهة، المطبعة مؤسسة النشر الاسلامي، الطبعة: الأولى1417

المشهدي الحائري، أبو عبد الله محمد بن جعفر بن علي، (متوفاي 610هـ) المزار الكبير، ص 338، التحقيق: جواد القيومي الأصفهاني، ناشر: نشرالقيوم، المطبعة: مؤسسة النشر الاسلامي الطبعة الأولى ـ قم 1419هـ

روايت چهارم:

برتري كربلا در تواضع او، و وجود مقدس امام حسين (ع) است

در روايت دوم بيان شد كه زمين كعبه مى‌خواست با بيان فضائل،‌ خود را برتر از زمين هاى ديگر نشان دهد؛ اما خداوند به او فرمود: ساكت باش! اگر تربت كربلا و آن كسى كه در آن مدفون است نبود تو را خلق نمى‌كردم.

اما طبق اين روايت خداوند به زمين كربلا فرمود: با فضائلى كه دارى بر زمين هاى ديگر تفاخر كن. زمين كربلا بعد از بيان چند فضليتش بدون اين كه فخر فروشى كند‌؛ خدا را شكر گذارى كرد. در مقابل خداوند او را به واسطه شكر او، و وجود امام حسين به تواضع او افزود و او را گرامى داشت و برترى بخشيد.

صفوان جمال مى‌گويد: از امام صادق عليه السلام شنيدم كه مى‌فرمودند: خداوند تبارك و تعالى برخى از زمين، و آب‌ها را بر بعضى ديگر تفضيل و برترى داد، پاره‌اى تفاخر و تكبّر نموده و تعدادى از آنها ستم و تعدى نمودند از اين رو آب و زمين نماند مگر آنكه مورد عقاب الهى قرار گرفت؛ زيرا تواضع و فروتنى در مقابل خدا را ترك كردند حتّى خداوند متعال مشركين را بر كعبه مسلّط كرد و به زمزم آبى شور وارد نمود تا طعمش فاسد گرديد.

ولى زمين كربلاء و آب فرات اولين زمين و اولين آبى هستند كه خداوند متعال مقدّس و پاكيزه‌شان نمود و بركت به آنها داد و سپس به آن زمين فرمود:

بگو به آنچه خدا تو را به آن فضيلت داده مگر نبوده كه زمين‌ها و آب‌ها بعضى بر برخى ديگر تفاخر و تكبّر نمودند؟! زمين كربلاء عرضه داشت: من زمين خدايم كه مرا مقدّس و مبارك آفريد، شفاء را در تربت و آب من قرار داد، هيچ فخرى نكرده؛ بلكه در مقابل آن كس كه اين فضيلت را به من داده فروتن و ذليل مى‌باشم، چنانچه بر زمين‌هاى دون خود نيز فخر نمى‌كنم بلكه خدا را شكر و سپاس مى‌كنم پس خداوند متعال بواسطه حسين عليه السّلام و اصحابش آن سرزمين را مورد اكرام قرار داد و در تواضع و فروتنى و شكرش افزود سپس حضرت امام صادق عليه السّلام فرمودند: كسى كه براى خدا تواضع و فروتنى كند حق تعالى او را بلند كند و كسى كه تكبّر نمايد وى را پست و ذليل خواهد نمود.

القمي، ‌أبي القاسم جعفر بن محمد بن قولويه (المتوفي 368 ه‍ ق) كامل الزيارات، ص 455، التحقيق: الشيخ جواد القيومي، الناشر:‌مؤسسة نشر الفقاهة، المطبعة مؤسسة النشر الاسلامي، الطبعة: الأولى 1417

المجلسي، محمد باقر (متوفاي 1111هـ)، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، ج 98 ص 110، تحقيق: محمد الباقر البهبودي، ناشر: مؤسسة الوفاء- بيروت - لبنان، الطبعة: الثانية المصححة، 1403 - 1983 م.

دو مطلب مهم در تحليل روايات

مطلب اول؛ منشأ برتري كربلا، وجود مقدس امام حسين (ع) است

در متن هريكى از اين روايات بايد تأمل كرد كه منشأ برترى كربلا بر كعبه چيست؟ و كربلا از كجا اين همه فضائل را كسب كرده است؟

با دقت در متن آنها، روشن مى‌شود كه برترى كربلا از وجود مقدس امام حسين عليه السلام نشأت گرفته و كل فضائل و اسرار او در عظمت وجود آنحضرت است.

اگر خداوند كربلا را قبل از كعبه حرم خودش قرار داد؛ به فضل قبر سيد الشهداء‌ است:

أَنَّ اللَّهَ اتَّخَذَ بِفَضْلِ قَبْرِهِ‌ كَرْبَلَاءَ حَرَماً آمِناً مُبَارَكاً قَبْلَ أَنْ يَتَّخِذَ مَكَّةَ حَرَماً

اگر خداوند به زمين مكه فرمود؛ تو و اين خانه را به خاطر زمين كربلا خلق كردم؛ به واسطه همين امام معصوم است:

وَلَوْ لَا مَا تَضَمَّنَتْهُ أَرْضُ كَرْبَلَاءَ لَمَا خَلَقْتُكِ وَلَا خَلَقْتُ الْبَيْتَ الَّذِي افْتَخَرْتِ بِهِ؛

و اگر زمين كربلا در ميان بهشتيان ندا مى‌دهد: من زمين مقدس، پاك و مباركم به خاطر همان آقاى جوانان بهشت است كه در او مدفون است:

وَهِيَ تُنَادِي أَنَا أَرْضُ اللَّهِ الْمُقَدَّسَةُ الطَّيِّبَةُ الْمُبَارَكَةُ الَّتِي تَضَمَّنَتْ سَيِّدَ الشُّهَدَاءِ وَسَيِّدَ شَبَابِ أَهْلِ الْجَنَّةِ.

و اگر خداوند زمين كربلا را بى نهايت گرامى‌داشت و به تواضع و شرافتش افزود باز هم به واسطه همان ريحانه رسول خدا صلى الله عليه وآله و اصحاب مخلص اوست:

فَأَكْرَمَهَا وَزَادَهَا بِتَوَاضُعِهَا بِالْحُسَيْنِ عليه السلام وَأَصْحَابِهِ.

مطلب دوم؛ امام حسين (ع) علت خلقت كعبه و كربلا است

يك قسمت از روايت دوم اين است:

وَلَوْ لَا مَا تَضَمَّنَتْهُ أَرْضُ كَرْبَلَاءَ لَمَا خَلَقْتُكِ وَلَا خَلَقْتُ الْبَيْتَ الَّذِي افْتَخَرْتِ بِهِ؛

اگر آن كسى كه او را زمين كربلا دربر گرفته نبود؛ مكه و بيت الحرام را نمى‌آفريدم.

اين جمله علاوه بر اين‌كه علت خلقت كعبه را بيان مى‌كند، بيانگر علت خلقت زمين كربلا نيز هست؛ زيرا شرافت و برترى كربلا از وجود آن حضرت است و اگر حضرت سيد الشهداء خلق نمى‌شد؛ كربلا هم نبود و اگر كربلا نمى‌بود كعبه هم نبود.

از طرف ديگر،‌ وجود سيد الشهداء وابسته به وجود پدر و مادر بزرگوار آن حضرت است. وجود مبارك مادرش وابسته به وجود خاتم انبياء است و طبق حديث قدسى (لولاك ما خلقت الافلاك كه خطاب به رسول خداست) كه مورد قبول فريقين است؛ وجود نبى اكرم علت اصلى خلقت عالم است. بنا براين خداوند مى‌دانست كه از نسل رسول خدا انسانهاى پاك و هدايتگر جامعه به وجود مى‌آيد؛‌ آنحضرت را آفريد. در نتيجه اگر امام حسين عليه السلام كه از وجود رسول خداست نبود؛ كعبه و كربلا هم نبود.

سخنان علماء در برتري كربلا بر كعبه

عده‌ى از بزرگان علماى شيعه نيز به برترى كربلا بر كعبه تصريح كرده اند كه در اين قسمت نظر برخى را ياد آور مى‌شويم:

1. شهيد اول: طبق مرجحات روائي، كربلا برتر از مكه است؛

شهيد اول در كتاب دروس مى‌نويسد:

در باره كربلا مرحجات وارد شده است. اقرب اين است كه جايگاه قبور ائمه عليهم السلام نيز هم چنين است (‌مرجح دارند) اما نسبت به شهرهاى كه ائمه در آنان بودند حتى مدينه؛‌ مكه برتر از آنهاست.

العاملي، شمس الدين الشيخ محمد بن مكي(الشهيد الأول)،‌ متوفاي786هـ، الدروس الشرعية في فقه الإمامية، ج 1، ص470، تحقيق ونشر: مؤسسة النشر الإسلامي ـ قم، الطبعة الأولى 1412 ه‍

ابن ابى جمهور احسائى بعد از اينكه اين عبارت شهيد اول را در كتابش نقل كرده مى‌گويد:

بدون ترديد جايگاه قبور ائمه عليهم السلام بر زمين بيت الحرام برتر است و اما افضليت كربلا بر زمين مكه به مقتضاى ادله است.

الاحسائي، محمد بن علي بن إبراهيم المعروف بابن أبي جمهور(متوفاي880 هـ)، عوالي اللئالي العزيزية في الأحاديث الدينية، ج 1، ص430، تحقيق: مجتبى العراقي، چاپخانه: سيد الشهداء – قم، الطبعة الأولى 1403 - 1983 م

2. ابن ابي جمهور احسائي: كربلا در شرافت، برتر از كعبه است؛

ايشان در ذيل روايت دوم مى‌نويسد:

ويستفاد منه أشرفية كربلا على الكعبة، ويؤيده ما رواه بن قولويه عن الصادق عليه السلام: ان أرض الكعبة قالت: من مثلي؟ إلى آخر ما نقلناه آنفا.

ظاهر اين روايت تقدم كربلا بر مكه در آفرينش است. بر مطلب فوق روايت امام باقر عليه السلام تصريح دارد. خداوند كربلا را 24 هزار سال قبل از آفرينش كعبه، آفريد و آن را مبارك و مقدس كرد و برترى زمين در بهشت قرارداد.

از اين روايت اشرفيت كربلا بر كعبه استفاده مى‌شود. اين مطلب را روايت امام صادق عليه السلام تأييد مى‌كند كه آن را ابن قولويه نقل كرده است.

الاحسائي، محمد بن علي بن إبراهيم المعروف بابن أبي جمهور(متوفاي880 هـ)، عوالي اللئالي العزيزية في الأحاديث الدينية، ج 1، ص430، تحقيق: مجتبى العراقي، چاپخانه: سيد الشهداء – قم، الطبعة الأولى 1403 - 1983 م

3. علامه سيد شرف الدين موسوي عاملي:

حرمت امام حسين (ع) و كربلا، برتر از حرمت كعبه است

ايشان در مقاله خود تحت عنوان «من ذخائر التراث فلسفة الميثاق والولاية». بعد از نقل روايت دوم (‌موثقه) مى‌گويد:

هيچ استبعاد و اشكال در اين امر(برترى كربلا) نيست، زمين كربلا به خاطر اين كه حضرت امام حسين سيد الشهداء عليه السلام را در برگرفته شرافت پيدا كرده است. طبق رواياتى كه فريقين نقل كرده‌اند؛‌ حرمت مؤمن بالاتر از كعبه است. وقتى حرمت مؤمن اين گونه باشد؛ پس چرا نوه‌ رسول خدا و ريحانه پيامبر و آقاى جواهان اهل بهشت حرمتش برتر از كعبه نباشد؟ منظور امام صادق عليه السلام از اين بيان ابراز برترى زمين كربلا است؛ نه رها كردن فريضه حج.

مؤسسة آل البيت، مجلة تراثنا، ج 62، ص 243، ناشر: مؤسسة آل البيت عليهم السلام لإحياء التراث - قم المشرفة، سال چاپ: 1421، توضيحات: العدد الثاني - السنة السادسة عشرة ربيع الآخر 1421

3. جعفر عباس حائري:

اخذ‌ كربلا به عنوان حرم خدا، دليل افضليت كربلاست

ايشان بعد از نقل روايت سوم كه مى‌گفت:‌ خداوند 24 هزار سال قبل از آفرينش كعبه، كربلا را حرم خود قرارداد؛ مى‌گويد: اين خود دليل برترى كربلا بر مكه است

الحائري،جعفر عباس، بلاغة الإمام علي بن الحسين ( عليهما السلام ) خطب ورسائل وكلمات، ص 71، الناشر: دار الحديث للطباعة والنشرـ قم، الطبعة الأولى، 1425 ق / 1383 ش

نتيجه

تا اين جا روشن شد كه از نظر روايات صحيح و موثق، كربلا برتر از كعبه است؛ زيرا كربلا واسطه خلقت كعبه است،‌ هر شرافت و فضيلتى را كه مكه دارد به بركت زمين كربلا است.

به همين جهت خداوند قبل از اينكه كعبه را خلق كند آن را حرم خود قرار داد. و تعابير:‌ «حرم الله ورسوله» و«في تربتها شفاء» كه در سؤال مطرح شده بود در باره كربلا وارد شده است؛‌ اما تعابير: «افضل بقاع الارض» و «ارض الله المختاره» مضمون رواياتى است كه در اين مجموعه به آنها اشاره شد.

پاسخ دوم تفصيلي؛ نقضي

گروهي از اهل سنت، مدينه را برتر از مكه، معرفي كرده‌اند!

بنابر آنچه بيان شد عقيده شيعه اين است كه كربلا برتر از كعبه است و ريشه اين باور، اخبار فراوانى است كه از ائمه معصومين عليهم السلام وارد شده است.

حال اگر عقيده شما اين است كه هيچ زمين و مكانى برتر از كعبه نيست؛ پس چرا اهل سنت؛ همانند مالك و گروهى ديگر، مدينه را برتر از كعبه مى‌دانند؟!

نووى يكى از علماى بزرگ شافعى مى‌نويسد:

مسأله هفتم اين است كه در نزد ما مكه برترين زمين است و اين قول علماء‌ مكه،‌ كوفه،‌ ابن وهب،‌ ابن حبيب مالكيان و جمهور علماء است. عبدرى گفته: اين قول اكثر فقهاء و مذهب احمد (حنبل) در اصح دو روايت از اوست.

اما مالك و جماعتى قائلند كه مدينه برتر از مكه است. علماى اهل سنت اجماع دارند كه مكه و مدينه برترين نقطه زمين است اما در اين كه كدام يكى از اين دو بر ديگرى برترند، اختلاف دارند.

النووي الشافعي، محيي الدين أبو زكريا يحيى بن شرف بن مر بن جمعة بن حزام (متوفاي676 هـ)، المجموع، ج 7، ص 389- 388، ناشر: دار الفكر للطباعة والنشر والتوزيع،‌ بيروت- 1997م

ابن حزم در المحلى اختلاف اقوال اهل سنت را اينگونه نقل كرده است:

مكه برترين بلاد خداست كه منظور حرم به تنهائى و عرفات است. بعد از مكه، مدينة‌ النبى (يعنى حرم) و پس از آن بيت المقدس(مسجد فقط) برتر اند. اين قول جمهور از علماء است.

مالك گفته:‌ مدينه برتر از مكه است. پيروان او به روايات فراوان احتجاج كرده اند.

إبن حزم الأندلسي الظاهري، ابومحمد علي بن أحمد بن سعيد (متوفاي456هـ)، المحلي، ج 7، ص 279، تحقيق: لجنة إحياء التراث العربي، ناشر: دار الآفاق الجديدة - بيروت.

عبد الله ابن عبد البر قرطبى مالكى نيز جمعى از اهل بصره را در زمره طرفداران كسانى ذكر كرده كه مدينه را برتر از مكه مى‌دانند:

ابو يحيى گفته مردم در برترى مكه بر مدينه اختلاف كرده اند. مالك و بسياى از اهل مدينه قائل شده اند كه مدينه برتر از مكه است،‌ شافعى گفته: ‌مكه بهترين بقاع زمين است و اين قول عطاء و اهل مكه و كوفه است. مردم بصره نيز در اين امر اختلاف كرده اند طائفه‌ى گفته اند مكه و طائفه‌ى قائلند كه مدينه برتر است.

النمري القرطبي المالكي، ابوعمر يوسف بن عبد الله بن عبد البر (متوفاي 463هـ)، الاستذكار الجامع لمذاهب فقهاء الأمصار في شرح الموطأ، ج 2، ص460، تحقيق: سالم محمد عطا - محمد علي معوض، ناشر: دار الكتب العلمية - بيروت، الطبعة: الأولى، 2000م.

خلاصه و جمع بندي كل مطالب:

در اين نوشتار سه شبهه مهم پاسخ داده شد.

شبهه نخست اين بود كه در نظر شيعيان، كعبه اهميتى ندارد؛ بلكه ارزش كربلا بيشتر از ‌كعبه است؟

پاسخ اين است كه شيعيان هم نظر با ديگر فرق اسلامى،‌ براى كعبه حرمت و جايگاه خاصى را قائل است. حد اقل پنج مورد كه نشانگر اهميت كعبه و حج از ديدگاه شيعيان است؛ بيان شد.

شبهه دوم اين بود كه كربلا از ديدگاه شيعيان‌ »قبلة الاسلام» است.

در پاسخ بيان شد درست است كه كربلا از ديدگاه شيعيان مقدس و داراى احترام خاص است؛‌ اما هيچگاه كربلا را قبله نمى‌دانند و در هنگام نماز رو به سوى كعبه مى‌نمايند نه به سوى كربلا. در اين رابطه، نظر فقهاى بزرگ شيعه را ياد آور شديم.

شبهه سوم اين بود كه چرا شيعيان كربلا را برتر از كعبه مى‌دانند؟

از اين شبهه، دو جواب داده شد:

جواب نخست اين است كه طبق روايات صحيح السند و موثق، كربلا علت آفرينش كعبه است به عبارت ديگر، خداوند كعبه را به خاطر عظمت كربلا و آن كسى در آنجا مدفون است؛ آفريده است از اين جهت برترى كربلا اثبات مى‌‌شود.

جهت پاسخ تفصيلى و براى اينكه تا حدودى جواب اين سؤال روشن شود؛ برخى فضائل مشترك و فضائل ويژه كعبه و كربلا مورد بررسى قرار گرفت. كه با دقت در آنها مى‌توان سؤال را حل كرد.

اما علاوه برآن، چهار روايت كه حد اقل سه روايت آن صحيح و موثق است نتيجه نهائى را با اثبات برترى كربلا بر كعبه روشن ساخت.

در روايت اول امام صادق به ابن ابى يعفور فرمود:‌ اگر فضائل كربلا را بيان كنم؛ حج به كلى تعطيل مى‌شود. اين سخن نشانه اين است كه كربلا فضائلى دارد كه آنها را كعبه ندارد و الا اين سخن امام بيهوده خواهد بود و ساحت امام معصوم از گفتار باطل و بيهوده به دور است.

در روايت دوم نيز خداوند به زمين كعبه فرمود:‌ بس است ديگر فخر فروشى نكن! اگر زمين كربلا نبود تو را و آن خانه را خلق نمى‌كردم. اين سخن محكم ترين دليل بر شرافت و افضليت كربلا بر كعبه است؛‌ زيرا معنايش اين است كه هر فضيلتى را كه كعبه دارد وابسته به وجود كربلا است. و اگر به جز اين روايت،‌ روايت ديگرى هم در برترى كربلا نداشتيم؛‌ فقط همين روايت براى اثبات مطلب كافى بود.

در روايت سوم امام زين العابدين عليه السلام فرمود: خداوند 24 هزار سال قبل از خلقت كعبه،‌ كربلا را حرم امن و مبارك براى خود قرار داد.

و در روايت چهارم آمده است با اينكه كربلا داراى فضائل فراوان است؛ اما به آنها فخر نكرد؛ بلكه به جاى آن خدا را سپاسگزار نمود و خداوند به واسطه اين كار او و به وجود مقدس امام حسين عليه السلام آن را گرامى داشت و برترى بخشيد.

از اين روايات دو مطلب مهم به دست آمد:

1. منشأ برترى كربلا،‌ وجود مقدس امام حسين است و اين مطلب در روايات تصريح شده است؛
2. همانطوريكه امام حسين عليه السلام علت خلقت كعبه است؛‌ علت خلقت كربلا هم خواهد بود؛ زيرا اگر امام نبود،‌ زمين كربلا هم نبود.

خلاصه مفاد اين روايات اين است كه كعبه در وجود و فضائل خود مرهون كربلا است.

پاسخ دوم نقضى است به اين بيان كه: اگر به عقيده شما كعبه برتر از همه مكان‌ها است؛ پس چرا بعضى از اهل سنت مانند مالكى ها و برخى مردم مصر،‌ مدينه را برتر از كعبه مى‌دانند و اين مطلب از كتابهاى معتبر اهل سنت اثبات شد.