والی کوفه در زمان حادثه عاشورا ، که شهادت امام حسین (ع) و یارانش به دستور او انجام گرفت . ابن زیاد را « ابن مرجانه » هم می گویند ، زیرا نام مادرش کنیزی زناکار و مجوسی به نام « مرجانه » بود . در کوفه پس از عاشورا که اسرای اهل بیت را وارد دارالاماره کردند ، حضرت زینب علیها السلام در خطاب به ابن زیاد ، او را « یابن مرجانه » خواند و این اشاره به نسبت ناپاک او بود و رسواگر حاکم مغرور کوفه . او از سرداران مشهور اموی بود که در سال 54 هجری از طرف معاویه به حکومت خراسان منصوب شد . در سال 56 از آنجا معزول و به حکمرانی بصره منصوب گشت . پس از مرگ معاویه و روی کار آمدن یزید ، وقتی نهضت مسلم بن عقیل در کوفه آغاز شد ، با حفظ سمت ، والی کوفه نیز شد و اوضاع را تحت کنترل در آورد و مسلم بن عقیل را به شهادت رساند .
پس از حرکت امام حسین (ع) از مکه به سوی عراق ، وی عمر سعد را با لشکری گسیل داشت تا با آن حضرت بجنگد یا او را به بیعت با یزید وا دارد . فرمان کشتن سیدالشهداء و یارانش و اسیرگرفتن اهل بیت او را به عمر سعد ( که فرمانده سپاه کوفه در کربلا بود ) داد . (1) ابن زیاد ، پس از مرگ یزید ، ادعای خلافت کرد و اهل بصره و کوفه را به بیعت فرا خواند ، ولی کوفیان دعوتگران او را از شهر بیرون کردند ، وی سپس از بیم انتقام فراری شد و مدتی به شام رفت ، همزمان با نهضت توابین ، مأموریت سرکوب توابین را یافت . (2) در سال 65 هجری با لشکری به جنگ سلیمان بن صرد رفت و در عین الورده با او درگیر شد . سرانجام در یکی از درگیریها با سپاه مختار ، در سال 67 هجری خودش و جمعی از همراهانش کشته شدند و باقی سپاهیانش پراکنده گشتند . سر ابن زیاد را نزد مختار بردند . مختار هم آن سر را نزد محمد حنفیه و امام سجاد (ع) فرستاد . برخی هم گفته اند که سر را پیش عبدالله زبیر فرستاد . (3)
وی از کسانی است که در زیارت عاشورا ، مورد لعن قرار گرفته است : « لَعَنَ اللهُ ابنَ مَرجانَة » و « وَالْعَنْ عُبَیدَاللهِ بنَ زِیادٍ وَابنَ مَرجانَة » .
پی نوشتها:
1 - سفینة البحار ، ج 1 ، ص 580 .
2 - معارف و معاریف ، ج 4 ، ص 1530 .
3 - دائرة المعارف بزرگ اسلامی ، ج 3 ، ص 640 .
منبع : منبع: پایگاه حوزه