كاروان كربلا پس از وداع با پيامبر(ص) و حضرت زهرا (س) و امام مجتبي(ع) شب‌يكشنبه بيست و هشتم رجب سال شصت هجري مدينه را به سوي مكه ترك نمودند.امام حسين(ع) از بيعت با يزيد خودداري كرده و شبانه همراه خانوادة خويش از مدينه به‌مكه حركت نمود. يك جامعه نمونه در اين كاروان متجسم بود. در دل تاريكي از كوره‌راه‌هاي بيابان‌ها گذر كردند و منزل به منزل راه سپردند.
يك ماه و چند روز از بيابان‌ها و كوهستان‌ها گذشتند و در هر منزل از خود، ردّي ازروشنايي و كرامت باقي نهادند. روز سوم شعبان سال شصت هجري درست در روز ميلادامام حسين (ع) كاروان امام به مكه رسيد و در محلة شعب علي در خانه عباس بن‌عبدالمطلب اقامت گزيد. مردم مكه به استقبال و ديدار خاندان پيامبر(ص) آمدند. در اين‌ايام كه در آستانه برگزاري مراسم حج بود بسياري از مسلمانان از سراسر قلمرو اسلامي به‌مكه مي‌آمدند و اين فرصت مناسبي براي امام حسين (ع) و خاندان پيامبر9 بود تا بامردم صحبت كنند و نسيم آزادي در مكه وزيدن گيرد.
از سوم شعبان تا هشتم ذي الحجه كه امام حسين (ع) از مكه به قصد كوفه‌عزيمت نمود بيش از چهارماه در مكه اقامت داشتند. در اين مدت، مردم گروه گروه باامام‌حسين(ع) تماس مي‌گرفتند و ابراز وفاداري و حمايت مي‌كردند.
در دهم رمضان نامه‌اي از سران و اعيان كوفه به امام حسين (ع) رسيد كه در آن‌نامه از امام دعوت شده بود به كوفه برود تا كوفيان به رهبري امام با يزيد بجنگند.
امام در پاسخ نامه‌هاي مكرر سران و مردم كوفه، مسلم بن عقيل (پسر عموي‌خود) را به كوفه فرستاد تا ميزان صحت گفتة كوفيان را به اطلاع امام برساند.
با اعزام مسلم بن عقيل به كوفه، هجده هزار نفر از مردم كوفه با امام بيعت كردند ومسلم خبر اين بيعت و وفاداري را به امام ارسال داشت. ليك با تغيير يافتن حاكم كوفه‌وضع‌ِ مردم نيز تغيير يافت. ابن زياد از طرف يزيد بن معاويه به عنوان حاكم كوفه انتخاب‌شد و با فريب و توطئه و قتل و كشتار، مردم‌ِ كوفه را از همراهي با مسلم بازداشت تا جايي‌كه مسلم در يك جنگ نابرابر به تنهايي با سربازان ابن زياد جنگيد و سرانجام دستگير وبه شهادت رسيد.
همزمان با اين واقعه و مطلع شدن يزيد از نهضت امام حسين (ع) و فعاليت‌هاي‌ايشان سپاهي را به فرماندهي عمر بن سعد جهت دستگيري يا قتل امام حسين (ع) به‌مكه اعزام نمود و امام (ع) وقتي از ماجرا آگاه شد ديگر نتوانست منتظر رسيدن نامة مسلم‌بن عقيل باشد و ناچاراً در هشتم ذي حجه مكه را به قصد كوفه ترك نمود.
حركت كاروان امام از هشتم ذي حجه تا دوم محرم كه به كربلا رسيد، حركتي بودبراي بيدار نمودن انسان‌هاي تمامي تاريخ. اين كاروان، منزل به منزل راه مي‌سپرد تاآميزه‌اي از عظمت و عزت و مظلوميت را بر صفحات تاريخ بنگارد و سرانجام اين كاروان‌در دهم محرم 61 هجري حماسه‌اي را آفريد، حماسه عشق، حماسة هويت انساني،حماسة عاشورا.
روز شمار اين حماسه، شمارش لحظاتي است كه انسان‌هايي عاشق از فراز اين‌روزها به معراج رفتند و در هر منزلي از خود خاطره‌اي به جاي نهادند، خاطره‌اي كه هرقصة آن درسي از عزت نفس و كرامت ذاتي انسان كامل امام حسين (ع) مي‌باشد.
روزشمار فاجعة كربلا
پانزدهم رجب 60 ه . ق: مرگ معاويه و شروع خلافت يزيد بن معاويه.
ـ نامة يزيد به والي مدينه جهت اخذ بيعت با امام حسين (ع).
اواخر رجب 60 ه . ق: رسيدن نامة يزيد به والي مدينه و عدم بيعت امام حسين‌بايزيد.
بيست و هشت رجب 60 ه . ق: حركت امام حسين (ع) از مدينه به سوي مكه (روزيكشنبه)
سوم شعبان 60 ه . ق: ورود امام حسين (ع) به مكه و سكونت آن حضرت وخاندانش در خانه عباس بن عبدالمطلب. (حضور امام در مكه مدت چهار ماه و چند روزبوده است).
دهم رمضان 60 ه . ق: وصول نامة مردم كوفه به امام حسين توسط عبدالله بن‌سبع الهمداني و عبدالله بن وال تميمي.
دوازدهم رمضان 60 ه . ق: وصول يكصد و پنجاه نامه از كوفه به امام حسين (ع)توسط قيس بن مسهر و عبدالرحمن بن عبدالله و عماره بن عبيد.
چهاردهم رمضان 60 ه . ق: وصول نامه سران و مردم كوفه به امام حسين (ع)توسط هاني بن هاني السبيعي و سعيد بن عبدالله النخعي.
پانزدهم رمضان 60 ه . ق: حركت جناب مسلم بن عقيل به سوي كوفه.
ـ ارسال نامه توسط امام به رؤساي بصره.
پنجم شوال 60 ه . ق: ورود جناب مسلم بن عقيل به كوفه و بيعت هيجده هزار ازمردم كوفه با مسلم
هشتم ذي حجه 60 ه . ق: ورود عمر بن سعد با لشكري انبوه به مكه براي‌دستگيري امام حسين (ع) (چهارشنبه)
ـ حركت امام از مكه به سوي كوفه.
ـ ورود ابن زياد به كوفه و محاصره قصر ابن زياد توسط مسلم و يارانش.
نهم ذي حجه 60 ه . ق: توطئة ابن زياد و پراكنده شدن ياران مسلم ـ
ـ جنگ مسلم با سپاه ابن زياد.
ـ هواخواهي عباس بذائي (قره‌داغي) از مسلم و شهادت او به دست سربازان‌ابن‌زياد.
ـ شهادت مسلم بن عقيل و هاني بن عروه در كوفه به دستور ابن زياد.
ـ فرود آمدن كاروان امام در «ابطح» و پيوستن ابن ثبيط بصري و فرزندانش‌به‌امام.
ـ فرود آمدن كاروان امام حسين در مكاني به‌نام «تنعيم» در دو فرسنگي مكه.
ـ فرود آمدن امام در «صِفاح» و ديدار فرزدق شاعر با امام.
ـ فرود آمدن كاروان امام در «وادي العقيق» و پيوستن عون و محمد فرزندان‌حضرت زينب (س) به كاروان امام.
ـ فرود آمدن امام در «وادي الصّفرا».
ـ فرود كاروان امام در «ذات عِرق» و پيوستن گروهي از مسلمانان به امام.
ـ فرود كاروان امام در «حاجِر» در ناحية «بطن الرمه» و نوشتن نامه‌اي به مسلم بن‌عقيل و شيعيان كوفه و ارسال آن توسط قيس بن مسهر صيداوي.
پانزده ذي حجه 60 ه . ق: فرود كاروان امام در «فَيْدْ».
ـ فرود كاروان امام در «اجفُر».
بيست و دوم ذي حجه 60 ه . ق: شهادت ميثم تمار (صحابه امام علي) در كوفه‌توسط ابن زياد.
ـ ارسال نامة امام به كوفه توسط عبدالله بن يقطر (برادر رضاعي امام).
بيست و ششم ذي حجه 60 ه . ق: ورود كاروان امام به «زروُد»، نزديكي«خزيميه».
ـ پيوستن «زهير بن قين» به امام.
ـ ورود كاروان امام به منطقة «زباله» در نزديكي كوفه.
ـ رسيدن خبر شهادت مسلم بن عقيل و هاني بن عروه به امام.
ـ ورود كاروان امام به «ثعلبيه» و توقف شبانه در آن‌جا.
ـ ورود كاروان امام به «القاع» ـ
ـ عبور كاروان امام از «درة العقبه» در نزديكي بيابان‌هاي كوفه.
ـ ورود به «شراف» و توقف شبانه در آن‌جا.
بيست و هفتم ذي حجه 60 ه . ق: روبه‌رويي كاروان امام با سپاه حر بن يزيدرياحي.
ـ قرار گرفتن كاروان امام در دامنه كوه «ذو حُسَم‌ْ».
ـ جلوگيري حرّ از حركت كاروان امام به سوي كوفه.
ـ حركت كاروان امام به منطقه «البيضه».
بيست و هشتم ذي حجه 60 ه . ق: عبور كاروان امام از «عُذيب‌ِ الهجانات».
ـ رسيدن خبر شهادت عبدالله بن يقطر در كوفه به دست ابن زياد.
ـ عبور كاروان امام از قادسيه.
ـ فرود كاروان امام در «قصر بني مُقاتل» و توقف شبانه در آن‌جا.
دوم محرم 61 ه . ق: فرود كاروان امام به كربلا (روز پنجشنبه).
ـ حركت عمر بن سعد با لشكري انبوه به كربلا.
سوم محرم 61 ه . ق: ورود سپاه عمر بن سعد به كربلا.
ششم محرم 61 ه . ق: تجمع بيست هزار سپاهي در سپاه عمر سعد.
ـ رسيدن نامه ابن زياد به عمر بن سعد مبني بر بستن راه رودخانه فرات به روي‌كاروان امام.
ـ آمادگي گروهي از قبيله بني اسد براي پيوستن به امام و حمله چهارصد نفر ازسپاه عمر سعد به آن قبيله و كشتار آنان.
هشتم محرم 61 ه . ق: حركت حضرت عباس با بيست و هشت نفر ]يا سي سوار وبيست پياده با بيست مشك آب[ به طرف رود فرات و آوردن آب بعد از درگيري با مأموران‌عمر بن سعد.
ـ ملاقات شبانه امام با عمر سعد.
ـ صدور فرمان جنگ توسط ابن زياد.
نهم محرم 61 ه . ق: حركت لشكر عمر بن سعد به سوي كاروان امام.
ـ مهلت خواستن امام از عمر بن سعد براي يك شب.
ـ آوردن امان‌نامه توسط شمر براي حضرت ابوالفضل و برادرانش و خودداري آنان‌از پذيرفتن امان‌نامه.
ـ آماده‌سازي كاروان امام براي جنگ فردا.
دهم محرم 61 ه . ق: وقوع فاجعة جانسوز كربلا و شهادت امام حسين (ع) و هفتادو دو تن از ياران وفادارش (جمعه يا شنبه).
ـ غروب دهم محرم: غارت خيام امام و آتش زدن آنها.
ـ اسير گرفتن بازماندگان كاروان امام.
ـ اسب تاختن بر جسد شهدا.
ـ فرستادن سر شهدا به كوفه.
يازدهم محرم 61 ه . ق: حركت اسرا به سوي كوفه.
دوازدهم محرم 61 ه . ق: ورود كاروان اسرا به كوفه.
ـ سخنراني حضرت زينب و ام كلثوم و فاطمه در كوچه‌هاي كوفه.
ـ دفن شهدا در كربلا توسط جمعي از مردم قبيلة بني اسد.
ـ سخنراني ابن زياد در مسجد كوفه و اعتراض عبدالله عفيف به ابن زياد ودستگيري و شهادت عبدالله، به دستور ابن زياد.
پانزدهم محرم 61 ه . ق: حركت كاروان اسرا از كوفه به شام.
اول صفر 61 ه . ق: ورود كاروان اسيران به شام (بعد از هيجده روز).
ـ سخنراني حضرت زينب (س) در كاخ يزيد.
ـ سخنراني امام سجاد (ع) در مسجد جامع شام.
بيستم صفر 61 ه . ق: ورود جابر بن عبدالله انصاري به كربلا براي زيارت.
ـ ورود كاروان اسيران به كربلا براي زيارت مزار شهدا.
ـ حركت از كربلا به مدينه.
ـ ورود كاروان اسيران به مدينه.
ـ سخنراني امام سجاد در دروازة مدينه.
ـ ورود به مسجد النبي و زيارت حرم مطهر پيامبر.
پانزدهم رجب 62 ه . ق: وفات حضرت زينب (س).
منازل مسير كاروان امام از مكه تا كربلا
منزل اول: ابطح
منزل دوم: تنعيم
منزل سوم: صِفاح
منزل چهارم : وادي العقيق
منزل پنجم: وادي الصّفرا
منزل ششم: ذات‌ِ عِرق
منزل هفتم: حاجِر
منزل هشتم: فَيد
منزل نهم: اِجفَر
منزل دهم: خُزَيميّه
منزل يازدهم: شقوق
منزل دوازدهم: زرود
منزل سيزدهم: ثعلبيه
منزل چهاردهم: زباله
منزل پانزدهم: القاع
منزل شانزدهم: عقبه
منزل هفدهم: قرعاء
منزل هجدهم: مغيثه
منزل نوزدهم: شراف
منزل بيستم: ذَوحُسُم
منزل بيست و يكم: البيضه
منزل بيست و دوم: عُذيب الهجانات
منزل بيست و سوم: قصر بني مقاتل
منزل بيست و چهارم: نينوا
منزل بيست و پنجم: كربلا
منابع:
1ـ با كاروان امام حسين (ع) از مدينه تا كربلا، بهاء الدين قهرماني نژاد شائق، انتشارات‌شكوري، قم، 1378 ش.
2ـ پيام‌آور عاشورا، سيد عطاءالله مهاجراني، انتشارات اطلاعات، تهران، چاپ چهارم،1376 ش.
3ـ تحقيق درباره اول اربعين حضرت سيد الشهداء، سيد محمد علي قاضي طباطبائي،تبريز، چاپ دوم، 1397 ه . ق.
4ـ حماسه‌سازان كربلا، محمد سماوي، ترجمه: عقيقي بخشايشي، دفتر نشر نويد اسلام،قم، 1369 ش.
5ـ خورشيد بر نيزه، دكتر نورالله حسين‌خاني، انتشارات مسعي ـ نشر خيرالله، تهران، چاپ‌اول، 1379 ش.
6ـ لهوف، سيد بن طاووس، ترجمه: دكتر عقيقي بخشايشي، دفتر نشر نويد اسلام، قم،چاپ چهارم، 1378 ش.
منبع : مجمع جهانی اهل البیت