امام سجاد(ع) وقتي يک بيمار را مي‌ديدند که از بيماري نجات پيدا کرده، به او مي‌فرمودند: «پاکي و راحتي بر تو گوارا باد! از حال به بعد، اقدام به عمل کن.» امام سجاد(ع) جسم و روح انسان را با خطر مواجه مي‌ديدند؛ جسم را در معرض خطر آلودگي‌ها، دردها و رنج‌ها و روح انسان را آسيب‌پذير نسبت به گناهان و عواقب آن. بنابراين بيماري روح را به مراتب براي انسان مضرتر از بيماري جسم مي‌ديدند و اگر کسي را مشاهده مي‌کردند که از آلودگي‌هاي باطني و گناهان دست برداشته، به او شروع مجدد يک زندگي پاک را تبريک گفته و او را به از سرگيري عمل صالح دعوت مي‌کردند. (صفحه 999 ج 2 ميزان‌الحکمه).
ديدگاه امام سجاد(ع) به بيماري‌هاي جسم و رنج‌هاي بدن، ديدگاهي متفاوت با ساير مردم زمانه بود. ايشان بيماري را عامل رکود و نااميدي و نخوت نمي‌ديدند؛ بلکه عاملي براي تحرک و پويايي به حساب مي‌آوردند. در روايتي از ايشان آمده است که: «تب، نيکو دردي است؛ چرا که به هر عضوي، بهره‌اي از ابتلا و بلا مي‌رساند و خيري نيست در کسي که به بلا مبتلا نشود.» (ص 147 حليه‌المتقين)
نگاه ايشان به تب از اين جنبه است که ساير اعضا، فعال شده و از خود مقاومت نشان ميدهند و علت فعال شدن آنها را به واسطه ظهور تب در بدن مي‌دانستند. بنابراين از آن با تعبير ابتلا و امتحان ياد مي‌کنند.
امام سجاد(ع) در روايتي ديگر مي‌فرمايند: «من لم يعرف دائه افسده دوائه» (ص 942 ج 2 ميزان‌الحکمه) يعني انساني که شناختي از بيماريش ندارد و غافل از بروز بيماري در وجودش است، به جسمش کم‌توجه يا بي‌توجه است و بالطبع براي خروج بيماري هم تلاشي نخواهد کرد. وقتي مجموعه بدن بناي اصلاح ندارد، داروهايي هم که شخص در اين راستا مصرف مي‌کند، به نتيجه واقعي نمي‌رسد. امام زين‌العابدين(ع) با توجه به اين روايت، شناخت بيماري را در درجه اول سلامت و بهبود شخص بيمار مي‌دانند. اين امام بزرگوار، آنقدر براي اجتماع سالم و انسان‌هاي سالم از حيث جان و بدن ارزش قايل هستند که حتي در بهترين حالات روحي که با معبود خويش به نيايش مي‌پردازند نيز از اين امر حياتي غفلت نمي‌ورزند و عافيت و سلامت را مقدمه‌اي براي رشد و تعالي ابعاد وجودي انسان مي‌دانند. روش ايشان در بازپروري انسان‌هاي بيمار، کناره‌گيري و دوري از آنها نبوده؛ بلکه حتي در شرايط سخت که اجتماع، رابطه با بعضي از بيماران را نمي‌پسندد، ايشان براي تسکين آلام روحي آنها، هيچ‌گاه انس و محبت خود را از آنها دريغ نمي‌داشتند.
فرازي از دعاي بيست‌وسوم صحيفه سجاديه پايان سخن من در اين باب است: «خدايا بر من منت بگذار به تندرستي و ايمني و سلامت در دين و تن و بينايي در دل و تسهيل در کارها و خشوع در مقابل تو و ترس از خشم تو و به من نيرو بده تا آنچه امر کرده‌اي، فرمان‌پذير باشم و از آنچه نهي کرده‌اي اجتناب کنم.»
... و اما نگاه دين به سلامت
نگاه خاتم اديان، يعني دين اسلام، کامل‌کننده نگاه اديان ماقبل درخصوص بهداشت جان، جسم و سلامت نوع بشر و البته نگاهي فراگير و جامع است. خداوند متعال در قرآن مي‌فرمايد: «ما يريدالله ليجعل عليکم من حرج ولکن يريد ليطهرکم و ليتم نعمته عليکم» (آيه 6 سوره مائده: تصميم خدا بر اين نيست که قوانين سخت و توام با مشقت بر شما وضع کند؛ بلکه اراده خدا بر اين اساس است که از طريق ارايه اين اصول (توسط انبيا) شما را به پاکي‌اي برساند که با طهارت معنوي و جسماني توام است و نعمت‌هاي کليدي را بر شما تمام مي‌کند.» هر يک از انبياي گذشته هر جا در سبک زندگي مردم با اشتباهاتي مواجه بوده‌اند، در صدد رفع آن خطاها برمي‌آمده‌اند؛ مانند سنتي که از وجود مقدس حضرت عيسي‌بن‌مريم صلوات‌الله عليه بر جاي مانده است. از امام علي(ع) نقل شده است که حضرت عيسي(ع) وارد شهري شدند و ديدند که مردم آن شهر صورت‌هايشان زرد و چشمانشان کبود است و از زيادي بيماري به ايشان شکايت مي‌کنند. عيسي(ع) فرمود: «شما گوشت را قبل از پختن نمي‌شوييد و بدون شستن آن را مي‌پزيد در حالي که هيچ حيواني از دنيا نمي‌رود مگر آنکه جنابتي با او هست.» (حليه‌المتقين صفحه 171) و بعد از دستور عيسي(ع) مردم گوشت را قبل از پختن شستند و بيماريشان برطرف شد.
دو پيام حياتي به اهل ايمان
آيه‌هاي متعددي در قرآن کريم ناظر بر اين قانون کلي است که به بشر و به‌خصوص انسان‌هاي اهل ايمان دو پيام حياتي که مرتبط با سلامت آنها است، ارائه مي‌دهد:
• يا ايها الناس کلوا مما في‌الارض حلالا طيبا و لاتتبعوا خطوات الشيطان (آيه 168 سوره بقره)؛ خداوند به تمام مردم (ناظر بر دين و آيين خاصي نيست) مي‌فرمايند از آنچه که در زمين هست بخوريد و استفاده کنيد، منتهي دو شرط در آن رعايت شود؛ اول آنکه حلال باشد (يا از ممنوعات نباشد) و دوم آنکه پاکيزه و طيب باشد (از چيزهاي آلوده و خبيث نباشد) و تصميم شيطان بر اين است که شما اين دو اصل و پيام را رعايت نکنيد.
• يا ايها الذين آمنوا کلوا من طيبات مارزقناکم (آيه 172 سوره بقره)؛ خداوند به مومنان سفارش مي‌کند که از مواهب طبيعت پاکيزه‌ترين و پاک‌ترين آنچه را که روزي شما کرديم، بخوريد. خداوند متعال، خوردن و آشاميدن از پاکيزه‌ترين نعمت‌ها را در حد اعتدال به بشر سفارش مي‌کند و انسان‌ها را از افراط و تفريط برحذر مي‌دارد: «کلوا و اشربوا و لاتسرفوا» (آيه 31 سوره اعراف)
خروج از اعتدال و اسير اسراف شدن ناشي از عدم شناخت پديده‌هاي هستي است. بسياري از پديده‌هاي هستي از مسير آزمايش و تجربه انسان عبور کرده و بشر براي استفاده معقول از آنها قوانين و دستوراتي داده است اما آنچه که بشر در آزمايش‌ها به آن دست مي‌يابد تمام اطلاعات راجع به يک پديده نيست. آزمايشگاه‌ها و لابراتوارها اطلاعات نسبي به ما ميدهند اما وحي و آيات الهي بهترين و کامل‌ترين دستورها را از مبدا هستي که مهربان‌ترين و دلسوزترين نسبت به موجودات و انسان‌ها است ارايه مي‌دهد. به عنوان مثال، آيا آب‌درماني صرف يا گياه‌خواري صرف، ما را دچار افراط و تفريط نمي‌کند؟
امام زين‌العابدين(ع) مي‌فرمايند: «حق شکم بر تو اين است که آن را ظرف چيزهاي حرام، چه کم و چه زياد، قرار ندهي و در چيزهاي حلال هم اعتدال را پيشه کني.» (ص 107- مجموعه مقالات پژوهش‌هاي قرآني حوزه و دانشگاه قرآن و طب). کتاب فقه‌الرضا نيز توجه مي‌دهد که امساک راز همه داروهاست و معده، خانه همه دردهاست و به هر بدني آنچه عادت کرده بدهيد و از دارو خوردن تا مقداري که بدن طاقت دارد، دوري کنيد. (ص 152 حليه‌المتقين).
نويسنده:حجت‌الاسلام احمد يزدي(محقق و مدرس حوزه)
منبع : سایت راسخون