برخی مسائل تصوف دقیقاً از رهبانیت و مسیحیت گرفته شده و بعد رنگ و لعاب اسلامی خورده است.
سرچشمه تصوف در اسلام:
در این که آیا تصوف اسلامی از عقاید مسیحیت ـ به خصوص رهبانیت آن ـ تأثیر گرفته یا نه، سخنان فراوانی گفته شده است.
1_دیدگاه قاسم غنی
دکتر قاسم غنی در کتاب تاریخ تصوف در اسلام می‌نویسد: دسته‌ای سرچشمه تصوف در اسلام را، مسیحیت و رهبانیت شمرده‌اند. مدت‌ها قبل از ظهور اسلام، افکار عرفانی در دیانت مسیح و یهود تمکن یافته بود. افکار و تعبیرات فیلون حکیم یهودی در سال‌های اول قرن میلاد، با تورات همان تأویلات و تفسیرات عارفانه‌ای را کرد که بعدها صوفیان با قرآن کردند. جماعتی از مسیحیان به نام مرتاضین و توابین و تارکین دنیا در همه جا می‌گشته‌اند. [۱]
2_ دیدگاه جامی
و همچنین جامی در نفحات الانس می‌نویسد: پشمینه‌پوشی (که به احتمال قوی) کلمه صوفی از آن ناشی است، از عادات راهبین مسیحی است که بعد در صوفیه شعار زهد محسوب شده است؛ زندگی در صوامع و خانقاه نیز تا اندازه‌ای تقلید به مسیحیان و راهبین است؛ حتی در کتب تراجم اولین خانقاهی که برای صوفیه بنا شد؛ به دست یکی از امرای مسیحی بود. [۲]
روزی امیری ترسو به شکار رفته بود؛ در راه دو تن را دید از این طایفه که وقتی به هم می‌رسند، یک‌دیگر را در آغوش می‌گیرند و در جایی می‌نشینند. گفتند شما را جایی هست که در آن گرد هم آیید، گفت: خیر. گفت: من برای شما جایی بنا می‌کنم تا با یک‌دیگر در آنجا گرد هم آیید؛ سپس خانقاه را ساخت. [۳]
مبحث عشریه
همه خوب می‌دانیم که برخی مسائل تصوف دقیقاً از رهبانیت و مسیحیت گرفته شده و بعد رنگ و لعاب اسلامی خورده است؛ مثل مبحث عشریه که در این رابطه ملا سلطان گنابادی می‌گوید:
* دیدگاه گنابادی
اگر یک عشر از ارباج مکاسب و زراعات داده شود، کفایت از زکات زکوی و از خمس خواهد بود. [۴] [۵]
* آیاتی در تورات و انجیل درباره عشریه
این عشریه دقیقاً از دین یهود و مسیح اخذ شده است و آیاتی در تورات و انجیل داریم که به عشریه تصریح دارد؛ مثلاً:
1-عشریه بنی‌اسرائیل که آن را به عنوان هدیه به لاویان جهت ملک می‌بخشیدند. به ایشان بگو: همچون عشریه‌ای که از بنی‌اسرائیل به شما برای ملکیت داده‌ایم. از ایشان بگیرید. آنگاه عشری از عشر آن را بدهید. [۶]
2- نمونه دیگر: وای بر شما کاتبان و فریسیان ریاکار که نعناع و زیره را عشر می‌دهید و اعظم احکام شریعت یعنی عدالت و رحمت و ایمان را ترک کرده‌اید. [۷]
برای عزیزان این اشکال مطرح نشود که ما از عقاید مسیحیت حرف زدیم. پس چرا از تورات مطالب آورده‌ایم؛ زیرا طبق انجیل، [۸] مسیحیان ملزم به رعایت قوانین تورات هستند.
عشریه از دیدگاه اسلام
برخلاف نظر ملاسلطان (که از اقطاب و سرسلسله فرقه گنابادی از فرق صوفیه می‌باشد)مراجع تقلید، عشریه را مکفی از خمس ندانسته‌اند و در استفتائات ذیل به این نکته اشاره شده است:
فتوای آیه الله العظمی صافی
«گرفتن و پرداختن عشریه به جای خمس اصل شرعی ندارد و کفایت از ادای خمس نمی‌کند و علاوه عمل به چنین برنامه‌ای حرام و بدعت است».
(لطف‌الله صافی و الله العالم ۲۴۲۰/ ۱۴۱۶ ه.ق)
فتوای آیه الله العظمی مکارم
«عشریه دراویش ریشه اسلامی ندارد و عشریه تنها مربوط به غلات چهارگانه است؛ به شرط اینکه با آب باران و قنات و مانند آن آبیاری شود».
(قم، ناصر مکارم شیرازی، ۲۵/۴/۷۴)
فتوای آیه الله العظمی تبریزی
«عشریه مشروع نیست و کفایت از خمس نمی‌کند».
(جواد تبریزی)
این چند مورد از باب نمونه بود، علاقه‌مندان برای دیدن فتاوی دیگر به کتب مربوطه مراجعه نمایند. [۹]
------------------------------------------------------
پی نوشتها :
۱. غنی، قاسم، تاریخ تصوف در اسلام، ص۹۳، ترجمه صادق نشأت، مصر، مکتبه النهضته المصریه، ۱۹۷۰.
۲. جامی، عبدالرحمن، نفحات الانس من حضرات القدس، ص۳۱، تصحیح مهدی توحیدی‌پور، تهران، انتشارات محمودی، بی‌تا.
۳. شیرازی، محمد معصوم (معصوم علی‌شاه)، طرائق الحقائق، ص۱۵۱، تصحیح محمدجعفر محجوب، تهران، انتشارات سنائی، بی‌تا.
۴. تابنده، سلطان حسین، نابغه علم و عرفان، ص۲۰۴، تهران، بی‌نا، ۱۳۳۳، چاپ اول.
۵. تابنده، سلطان حسین، رساله رفع شبهات، ص۹۵، تهران، ناشر کتاب‌خانه حسینیه امیر سلیمانی، ۱۳۶۳، چاپ چهارم.
۶. کتاب مقدس، عهد عتیق، سفر اعداد، باب۱۴، از شماره۳۴ به بعد.
۷. کتاب مقدس، عهد جدید، انجیل متی، باب۲۳، جمله۲۳.
۸.آیه ۱۷ و ۱۸ انجیل متی، باب۵.
۹. مردانی، محمد، سیری کوتاه در مرام صوفی‌گری، ص۱۵۵ به بعد، قم، انتشارات سپهر آذین، ۱۳۸۳، چاپ دوم.
منبع: برگرفته از مقاله «آداب و رسوم صوفیه».
منبع : سایت پژوهه