فراز 1 از دعای 11 ( آثار یاد خدا )

عَلى أنْ أكْرَمْتَنا بِالنُّبُوَّةِ.«1»

با نبوت پيامبران اكرام و بزرگ داشتى ما را.

بُنِىَ الْإسْلامُ عَلى‌ خَمْسَةِ أشْياءَ: عَلَى الصَّلاةِ وَ الزَّكاةِ وَ الصَّوْمِ وَ الْحَجِّ وَ الْوَلايَةِ. قالَ زُرارَةُ: فَقُلْتُ: وَ أىُّ شَىْ‌ءٍ مِنْ ذلِكَ أفْضَلُ؟ قالَ: الْوَلايَةُ أفْضَلُ لأَنَّها مِفْتاحُهُنَّ وَ الْوالى هُوَ الدَّليلُ عَلَيْهِنَّ.«2»

اسلام بر پنج حقيقت بنا شده: نماز، زكات، روزه، حج، رهبرى امامان به حقّ.زراره مى‌گويد: به حضرت عرضه داشتم: از اين پنج حقيقت كداميك‌ بالاترند؟ فرمود: رهبرى امامانى كه از جانب خداوند انتخاب شده‌اند؛ زيرا امامت و ولايت كليد همه اين حقايق است و نماز و روزه و زكات و حجّ حقيقى با دلالت امام هدايت، قابل تحقّق است.

[و گفتيم:] آنچه را [از آيات كتاب آسمانى‌] به شما داده‌ايم، با قدرت و قوّت دريافت كنيد، و آنچه را در آن است [براى اجرا كردن‌] به ياد داشته باشيد تا پرهيزكار شويد.

و نعمت خدا را بر خود و آنچه از كتاب و حكمت بر شما نازل كرده كه شما را به آن پند مى‌دهد، به ياد آريد. و از خدا پروا كنيد و بدانيد كه خدا به همه چيز داناست.

و هنگامى كه امنيت يافتيد، خدا را [با خواندن نماز] ياد كنيد، نمازى كه آن را در ضمن ساير برنامه‌هاى دينى كه داناى به آنها نبوديد، به شما آموخت.

و نعمت خدا را بر خود و پيمانش را كه [در لزوم اطاعت از او و پيامبرش‌] با شما محكم و استوار كرد، ياد كنيد، هنگامى كه گفتيد: شنيديم و اطاعت كرديم. و از خدا پروا كنيد؛ زيرا خدا به آنچه در سينه‌هاست، داناست.

اى قوم من! نعمت خدا را بر خود ياد كنيد، آنگاه كه در ميان شما پيامبرانى قرار داد.

و شما را در آفرينش [جسم و جان‌] نيرومندى و قدرت افزود، پس نعمت هاى خدا را به ياد آوريد تا رستگار شويد.

پس نعمت هاى خدا را ياد كنيد و در زمين تبهكارانه فتنه و آشوب برپا نكنيد.

اى اهل ايمان! خدا را بسيار ياد كنيد.

ما مِنْ شَى‌ءٍ إلّا وَلَهُ حَدُّ يَنْتَهِى إلَيْهِ إلَّا الذِّكْرَ، فَلَيْسَ لَهُ حَدُّ يَنْتَهِى إلَيْهِ: فَرَضَ اللّهُ عَزَّوَجَلَّ الْفَرائِضَ فَمَنْ أدّاهُنَّ فَهُوَ حَدُّهُنَّ، وَ شَهْرَ رَمَضانَ فَمَنْ صامَهُ فَهُوَ حَدُّهُ، وَ الْحَجَّ فَمَنْ حَجَّ فَهُوَ حَدُّهُ، إلَّاالذِّكْرَ، فَإنَّ اللّهَ عَزَّوَجَلَّ لَمْ يَرْضَ مِنْهُ بِالْقَليلِ، وَ لَمْ يَجْعَلْ لَهُ حَدّاً يَنْتَهِى إلَيْهِ. ثُمَّ تَلا هذِهِ الْآيَةَ: ﴿يا أيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا اذْكُرُوا اللّهَ ذِكْراً كَثيراً وَ سَبِّحُوهُ بُكْرَةً وَ أصيلًا﴾«11»، فَقالَ: لَمْ يَجْعَلِ اللّهُ عَزَّوَجَلَّ لَهُ حَدّاً يَنْتَهِى إلَيْهِ.«12»

چيزى نيست مگر اين كه خداوند براى آن حدّى معيّن كرده كه به آن حد تمام مى‌شود و پايان مى‌پذيرد مگر ذكر كه برايش حدّ و پايانى نيست. نمازهاى واجب را بر عهده مردم لازم دانسته، هر كس آنها را بياورد، آوردن و بجا آوردنش حدّ آنهاست؛ روزه ماه رمضان را هر كس بگيرد حدّ روزه را بجا آورده؛ حج را هر كس ادا كند، حدّش را به پايان برده، مگر ذكر كه خداوند بزرگ به كم آن رضايت نداده و براى آن مرزى برقرار نكرده. سپس آيه شريفه را تلاوت كرد كه حضرت معبود فرموده است: «اى اهل ايمان، خدا را به ياد آوريد يادآوردن بسيار و او را به صبح و شب تسبيح كنيد». سپس فرمود: خداوند براى ذكر حدّى قرار نداده است كه پايان پذيرد.

مردانى كه تجارت و داد و ستد آنان را از ياد خدا و برپا داشتن نماز و پرداخت زكات باز نمى‌دارد.

لابَأْسَ بِذِكْرِ اللّهِ وَ أنْتَ تَبُولُ فَإنَّ ذِكْرَ اللّهِ عَزَّوَجَلَّ حَسَنٌ عَلى كُلِّ حالٍ، فَلا تَسْأمْ مِنْ ذِكْرِ اللّهِ.«14»

به هنگام قرار گرفتن در مستراح باكى نيست كه به ياد خدا باشى؛ به حقيقت كه ياد خداى عزّوجلّ در همه حالى خوب است، پس هيچ گاه ملول و ناراحت از ياد خدا نباش.

يقيناً نماز از كارهاى زشت، و كارهاى ناپسند باز مى‌دارد؛ و همانا ذكر خدا بزرگ‌تر است.

و نماز را براى ياد من برپا دار.

جُعِلَتْ قُرَّةُ عَيْنى فِى الصَّلاةِ.«17»

نور چشم من در نماز است.

پس مرا ياد كنيد تا شما را ياد كنم.

الْمُصَلِّى يُناجِى رَبَّهُ.«19»

نمازگزار با پروردگارش سخن مى‌گويد.

ما كُنْتُ أعْبُدُ رَبّاً لَمْ أرَهُ.«20»

عبادت نكنم؛ پروردگارى را كه با چشم دل نديده‌ام.

وَ ما أحْسَنَ ما قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلى الله عليه و آله): «أَلا انَبِّئُكُمْ بِما هُوَ خَيْرٌ لَكُمْ وَ أفْضَلُ مِنْ أنْ تَلْقُوْا عَدُوَّكُمْ فَتَضْرِبُوا رِقابَهُمْ وَ يَضْرِبُونَ رِقابَكُمْ؟ ذِكْرُ اللّهِ».

وَ ذلِكَ أنَّهُ لا يَعْلَمُ قَدْرَ هذِهِ النَّشْأَةِ الْانْسانِيَّةِ إِلّا مَنْ ذَكَرَ اللّهَ الذِّكْرَ المَطْلُوبَ مِنْهُ، فَإنَّهُ تَعالى جَليسُ مَنْ ذَكَرَهُ، وَالْجَليسُ مَشْهُودُ الذّاكِرِ، وَ مَتى‌ لَمْ يُشاهِدِ الذّاكِرُ الْحَقَّ الَّذى جَليسَهُ فَلَيْسَ بِذاكِرٍ.«22»

چه نيكو فرموده است رسول اللَّه (صلى الله عليه و آله) كه: «آيا شما را خبر ندهم به آنچه كه بهتر از جهاد و غزوه شما در راه خداست؟ آن ذكر بارى سبحانه است».

در توضيح روايت آمده است كه: زيرا قدر اين نشأة انسانى را نمى‌داند مگر آن كسى كه خدا را به ذكر مطلوب ياد مى‌كند، چه اين كه حضرت حق جليس ذاكرش مى‌باشد و جليس، مشهود ذاكر است و هرگاه ذاكر، جليس خود را مشاهده نكند ذاكر نيست.

لَيْسَ الذِّكْرُ قَوْلًا بِاللِّسانِ فَقَطُّ.«23»

ذكر، فقط گفتار زبانى نيست.

و از كسى كه دلش را [به سبب كفر و طغيانش‌] از ياد خود غافل كرده‌ايم و از هواى نفسش پيروى كرده و كارش اسراف و زياده‌روى است، اطاعت مكن.

پس واى بر آنان كه دل‌هايشان از ياد كردن خدا سخت است، اينان در گمراهى آشكار هستند.

و پروردگارت را در دل خود بامدادان و شامگاهان از روى فروتنى و زارى و بيم و ترس به صدايى آرام وآهسته ياد كن و [نسبت به ذكر خدا] از بى‌خبران مباش.* يقيناً مقرّبان و نزديكان خدا هيچ گاه از عبادت و بندگى‌اش تكبّر نمى‌ورزند، وهمواره او را تسبيح مى‌گويند، و پيوسته براى او سجده مى‌كنند.