บทเรียนอูศูลุดดีน (รากฐานของศาสนา)
เรื่องเตาฮีด (ความเป็นเอกะของพระผู้เป็นเจ้า) ตอนที่ 12
(การพิสูจน์เอกภาพของพระผู้เป็นเจ้าด้วยสติปัญญาเบื้องต้น)
เมื่อเรารู้แล้วว่านอกจากฟิตรัตแล้วมนุษย์ยังต้องใช้สติปัญญาเข้ามาช่วยในการพิสูจน์และในการรู้จักพระผู้เป็นเจ้า ฮะดีษบทหนึ่งท่านศาสดามูฮัมมัด(ศ)ได้กล่าวถึงการรู้จักพระผู้เป็นเจ้าว่า
أوّلُ العلم مَعرفةُ الجَبّار و آخرُ العلم تَفویضُ الأمر الیه
ความรู้แรกที่มนุษย์ควรรู้คือการรู้จักพระผู้เป็นเจ้า และสุดท้ายที่มนุษย์ควรปฏิบัติคือการหมอบหมายงานต่างๆให้แก่พระองค์ “مَعرفةُ ” “มะริฟัต” คือการรู้จักอย่างลึกซึ้ง จะเรียกว่าเป็นมะริฟัตได้ก็ต่อเมื่อมนุษย์สามารถนำความรู้นั้นมาปฏิบัติตามคำสั่งและความเชื่อนั้น แต่ถ้ายังไม่สามารถนำปฏิบัติได้ ยังไม่เรียกว่ามี”มะริฟัต” เป็นแค่เพียงความรู้ จะเป็นมะริฟัตได้ เมื่อมนุษย์หมอบหมายตัวตนและจิตวิญญานไปตามความเชื่อและความรู้ที่เขามีอยู่ เช่น
การเชื่อว่าพระองค์คือผู้ประทานริสกีปัจจัยยังชีพ คือผู้ประทานทุกสิ่งทุกอย่าง และเชื่อว่าการที่มนุษย์จะประสบความสำเร็จหรือไม่ประสบความสำเร็จขึ้นอยู่กับการอนุมัติของพระองค์และเขาสงบนิ่ง มั่นใจในความเชื่ออันนี้ ในขณะเดียวกันมนุษย์ต้องดิ้นรนขนขวายด้วยโดยที่มนุษย์ต้องเข้าใจอยู่เสมอว่าผลของการงานต่างๆนั้นพระองค์เป็นผู้อนุมัติ ซึ่งหมายถึงการหมอบหมายผลของการกระทำทุกสิ่งทุกอย่างให้แก่พระองค์
ดังนั้น มนุษย์ต้องดิ้นรนต่อสู้ขวนขวายเพื่อไปให้ถึงมะอฺริฟัตอันนี้ให้ได้ หลังจากไปถึงการรู้จักแบบมีมะริฟัตต่อพระผู้เป็นเจ้าแล้ว ก็จำเป็นที่จะต้องดิ้นรนขนขวายต่อสู้ไปสู่การหมอบหมายในการปฏิบัติอามัลต่างๆให้ได้ การที่มนุษย์จะไปสู่สิ่งนี้ได้นั้น จำเป็นที่มนุษย์จะต้องมีความรู้ที่สูงขึ้นไปจนกระทั่งไปสู่ความรู้ที่สมบรูณ์ ด้วยการรู้จัก(มะริฟัต)ที่สมบรูณ์เท่านั้นที่ทำให้มนุษย์ไปถึงการงาน( อิบาดัต)ที่สมบรูณ์ได้
ปราศจากการรู้จักที่สมบรูณ์ไม่มีใครสามารถไปถึงการปฏิบัติการงาน(อิบาดัต)ได้อย่างสมบรูณ์ ดังนั้นการพัฒนาของมนุษย์การรู้จักพระผู้เป็นเจ้าของมนุษย์ไม่มีสิทธิ์หยุดแค่เพียงฟิตรัต(มโนธรรม) ฟิตรัตเพียงอย่างเดียวไม่สามารถนำมนุษย์ไปสู่การรู้จักที่สมบรูณ์ ฟิตรัตเพียงอย่างเดียวไม่สามารถนำมนุษย์ไปสู่การปฏิบัติอามัล(อิบาดัต)ที่สมบรูณ์ได้
การรู้จักพระผู้เป็นเจ้าด้วยสติปัญญามีหลายรูปแบบหลายระดับขั้นทางสติปัญญา สติปัญญาก็มีหลายระดับขั้น ระดับเบื้องต้น ระดับกลาง ระดับที่สูงสุด ถ้ามนุษย์พัฒนาไปสู่ขั้นที่สูงแน่นอนว่า”มะริฟัต” การรู้จักของเขาก็จะสูงขึ้นไปด้วย การรู้จักที่เพียงพอนั้นเป็นไปไม่ได้ที่ไม่ผ่านสติปัญญา
แต่การใช้สติปัญญาก็ไม่ได้หมายความว่า ต้องใช้สติปัญญาชั้นสูง โดยเบื้องต้นมนุษย์สามารถพิสูจน์การมีอยู่ของพระผู้เป็นเจ้าด้วยสติปัญญาเบื้องต้นเท่าที่เขามีอยู่ได้
ในอัลกุรอาน พิสูจน์การมีอยู่ของพระผู้เป็นเจ้า พิสูจน์ความเป็นเอกะของพระผู้เป็นเจ้าด้วยสติปัญญาเบื้องต้น สติปัญญาเบื้องต้นคือตัวอย่างการพิสูจน์การมีอยู่ของพระผู้เป็นเจ้าเช่นเรื่องของหญิงชราปั้นฝ้าย นั่นคือความหมายของการใช้สติปัญญาเบื้องต้น ใช้สติปัญญาในเรื่องที่ตนเองคุ้นเคย ผูกพัน และมีความรู้เบื้องต้นเกี่ยวกับสิ่งนั้น เป็นวิธีที่ทุกคนสามารถทำได้ เพราะฟิตรัตเบื้องต้นและสติปัญญาเบื้องต้นของมนุษย์ เพราะทั้งสองนี้คือสิ่งที่มนุษย์ทุกคนมีอยู่แล้ว ทั้งสติปัญญาเบื้องต้นและฟิตรัตเบื้องต้น
สติปัญญาเบื้องต้นก็หมายความว่า การมีความรู้เบื้องต้น มีฟิตรัตเบื้องต้นในการพิสูจน์การมีอยู่ของพระผู้เป็นเจ้า อิสลามเน้นไปที่การให้ใช้สติปัญญาเบื้องต้น เรื่องราวของศาสนาเริ่มกันที่สติปัญญาเบื้องต้น
ขอขอบคุณสถาบันศึกษาศาสนาอัลมะฮ์ดี
