Ehlibeyt (a.s) Haber Ajansı ABNA- Mefatihu’l Cinan (Arapça: مَفاتیحُ الجِنان ; Anlamı: Cennetlerin anahtarları) kitabı, Şeyh Abbas Kummi’nin (ölümü: 1294) telif ettiği ve Şialar arasında en meşhur ve umumi dua kitabıdır. Bu kitapta dualar, münacatlar, ziyaretnameler, gün ve aylara mahsus önemli ameller, dini adap ve gelenekler ve Hz. Resulü Kibriya Efendimiz (s.a.a), Masum Ehlibeyt İmamları (a.s) ve ulemalardan nakledilen menkıbe ve öyküler yer almaktadır.
Mefatihu’l Cinan kitabından önce de Şialar arasında yaygın olan dua kitapları bulunmaktaydı. Şeyh Abbas Kummi kitabının önemli bir bölümünü, Seyyid İbn Tavus’un “İkbal”, Kef’emi’nin “Misbah” ve Allame Meclisi’nin “Zadu’l Mead” gibi kitaplardan almıştır.
Mefetihu’l Cinan kitabı yayınlanır yayınlanmaz kısa bir sürede tüm dua kitaplarını geride bırakmış ve hepsini geçmiştir. Bu kitap, şu anda neredeyse tüm evlerde, camilerde, mescitlerde ve kutsal yerlerde bulunmakta ve dini etkinlik ve münasebetlerde Şiaların müracaat ettikleri bir esere dönüşmüştür.
Mefetihu’l Cinan kitabının müellifi, “Bakiyatu’s Salihat” kitabını da Mefatih kitabına eklemiş ve Mefatih’in çeşitli baskılarının haşiyesinde yer almıştır.
Mefatih-u Nevin kitabı Mefatihu’l Cinan kitabını belgelemek ve Mefatihu’l Hayat kitabı ise Mefatihu’l Cinan kitabını tekmil etmek maksadıyla yazılmıştır.
Müellif Hakkında
Abbas bin Muhammed Rıza Kummi (ölümü: 1294), Şeyh Abbas Kummi ve Muhaddisi Kummi diye meşhurdur. Hicri Ondördüncü yüzyılda yaşamış ve hadis, tarih, vaaz ve hitabet alanında ünlenmiştir. Kendisi çeşitli dallarda çok sayıda kitap telif etmiştir. Bunlardan en önemlileri şunlardan ibarettir: “Mefatihu’l Cinan”, “Sefinetu’l Bihar” ve “Münteha’l A’mal”. Muhaddisi Kummi, 1292 yılında Necef’te vefat etmiş ve İmam Ali’nin (a.s) türbesinde defnedilmiştir.
Özellikleri
Müellifin zamanında rayiç olan ve senetsiz bazı duaların yer aldığı Mefatihu’l Cinan kitabını ıslah etmek maksadıyla müellif bu kitabı kaleme almıştır. Şeyh Abbas Kummi, ‘din kardeşlerim benden Mefatihu’l Cinan kitabının senetli dualarını ayırarak diğer senetli dualarla birlikte yazmamı istediler’, demektedir.
Tüm bunlara rağmen Muhaddisi Kummi, duaları senetli olarak getirmemiş ve fakat duaları hangi kitaplardan naklettiğini açıklamıştır.(1)
Yine bu kitapta yer alan bazı dualar, Masumlardan (a.s) nakledilmemiştir ve Adliye duası gibi bazı dualar ulemaların yazılarından alınmıştır.(2)
Yapı ve İçeriği
Genellikle Mefatihu’l Cinan kitabının başında birkaç uzun ve tüm kısa sureler yer almakta ve konular birkaç başlık altında sıralanmaktadır:
Birinci Bölüm/Bab: Dualar
Mefatihu’l Cinan kitabında: namazların takibat ve tesbihatı, gün, gece ve haftanın önemli amelleri, Hz. Resul (s.a.a), Hz. Müminlerin Emiri (a.s), Hz. Fatıma (s.a), Hz. Caferi Tayyar’ın namazları gibi meşhur namazlar, hafta günlerindeki İmamlara mahsus ziyaretler, İmam Seccad’ın (a.s) Hamse Aşer münacatı, İmam Ali’nin (a.s) Kufe Mescidindeki münacatı, Semat, Kumeyl, Cevşen-i Kebir ve Sağir duaları, Mekarimu’l Ahlak gibi bazı münacat ve dualar yer almaktadır.
İkinci Bölüm/Bap: Yılın Amelleri
Bu bölümde hicri kameri yılı boyunca yapılan müstahap amellerin açıklaması yer almaktadır. Bu bölümde ele alınan konular Recep ayından başlamakta ve Cemaziyülahır sonra Rumi aylar ve Nevruz amelleri ile sona ermektedir.
Şaban ayının amellerinde Şabaniye münacatı; Ramazan ayının amellerinde Ebu Hamza Sumali Duası, İftitah duası, Seher duası, kadir gecesi amelleri; Zilhicce ayının amellerinde İmam Hüseyin’in Arife günü okuduğu dua gibi önemli dua ve konular, Mefatih kitabının bu bölümünde ele alınan en önemli ve ünlü dualarından sayılmaktadır.
Üçüncü Bölüm/Bab: Ziyaret Bölümü
Bu bölümde ilk olarak sefer, yolculuk ve ziyaret adapları ve ayrıca mutahhar türbelere giriş izni gibi konular yer almaktadır.
Bu bölümde zikredilen ilk ziyaret(name) Hz. Resulü Kibriya Efendimizin (s.a.a) ziyaretidir. Daha sonra sırasıyla Hz. Fatıma (s.a) ve ardından Baki Mezarlığı İmamlarının ziyaretnamelerine yer verilmiştir.
Bu bölüm, On İki İmamların ziyaretnameleri dışında, imamzadeler ve bazı büyük Şia ulemaların da ziyaretnamelerini ihtiva etmektedir. Hz. Hamza, Hz. Müslim bin Akil, Hz. Fatıma bint Esed, Uhud şehitleri, Hz. Salman Farisi… vb. gibi büyük şahsiyetlerin ziyaretleri ve Kufe mescidi, Sa’sa’e mescidi gibi meşhur mescitlerin amelleri de yer almaktadır.
Bu bölümün en uzun bölümü İmam Hüseyin’in (a.s) ziyaretine mahsustur. Aşura ziyareti, Erbain ziyareti ve Varis ziyareti gibi en ünlü ziyaretnameler bu bölümde nakledilmiştir.
Müellif Nudbe duası, Ahd duası ve Camia Kebire ziyareti gibi dua ve ziyaretlere İmam Zaman Hz. Mehdi (a.s) ile ilgili bölümde yer vermiştir.
İmam Mehdi (a.s) ile ilgili ziyaretlerin ardından Enbiya ziyareti, Hz. Masume (s.a) ziyareti ve Hz. Abdulazim Hasani’nin (a.s) ziyaretleri de burada ele alınmıştır. Mefatih kitabının ilk baskısının son bölümü sayılan bu bölümün sonunda müminler ve onlarla ilintili ziyaretlere yer verilmiştir.
Mefatih’in Ekleri
Şeyh Abbas Kummi, ikinci baskı için “mülhakat” adı altında bir bölüm kitaba eklemiştir. Bu bölümde Mefatih’e sekiz konu eklenmiştir. Yazara göre halk bu dualara çok ihtiyaç duymaktaydı. Kitaba eklenen bu sekiz konu şunlardır: Ramazan ayına veda duası, Fıtır bayramı günü okunan dua, Müminlerin emirlerine ait camie ziyareti, ziyaretler sonrası okunan dua, İmamlara veda ziyaretleri, hacetler için ek, İmam Zaman Mehdi’nin (a.s) gaybeti için dua ve niyabet ziyaretinin adabı.
Şeyh Abbas (r.a), Mefatih kitabına kimsenin bir şey eklememesi için Allah’ın, Resulullah’ın (s.a.a) ve Tahir İmamların (a.s) lanetini bu kişiler için talep etmiştir. Şeyh Abbas Kummi, kitabına kimsenin bir şey eklemesine karşı olmasına rağmen Mefatih’i yayımlayan yayınevleri sonralardan ikinci mülhakat adı altında Mefatih’e yeni konular eklemişlerdir. Meşhur Hadis-i Kisa bunlardan birisidir.
Bakiyat-ı Salihat Kitabı
Bakiyat-ı salihat kitabı, bizzat müellifin Mefatih’in haşiyesine yazarak yayınladığı bir bölümdür. Bu kitap altı bap ve bir mülhakattan oluşmaktadır. Bu altı bap şunlardan ibarettir:
* Birinci bap: insanın günlük yaşamının adaplarından sayılan gece ve gündüze ait ameller, günün saatlerine ait olan dualar ve gece namazının kılınma şekli.
* İkinci bap: bazı müstahap namazların tanıtımı, masumlara hediye namazlar, leyletu’l defn namazı (vahşet namazı), hacet namazları, istigase namazları ve haftaya ait namazlar. Müellif, istiharenin niteliği ve birkaç çeşit istihare yöntemini de bu bölümde beyan etmiştir.
* Üçüncü bap: acı, ağrı, dert ve bu gibi şeylere yönelik dualar, bazı ağrı ve hastalıklardan kurtulmak için okunması gereken dualar bu bölümde yer almaktadır.
* Dördüncü bölüm: Kâfi kitabından seçilmiş dualar. Bu bölümde de daha çok rızık ve dünyevi hacetlerin giderilmesi gibi sorunlardan kurtulmak için okunması gereken dualara yer verilmiştir.
* Beşinci bölüm: Miheccetü’d Davat ve el-Müctenna kitaplarından seçilen kısa hirz ve dualar. Kitabın bu bölümünde belalardan (hirz) uzak durmak için dualar ve ayrıca rızık için nakledilen birkaç münacat ve duaya yer verilmiştir.
* Altıncı bölüm: Bazı sure, ayet, dua ve farklı konuların özelliklerinin zikri, günlük sorunların giderilmesi için Kur’an’ın bazı ayet ve surelerinin özellikleri bu bölümde yer almıştır. Bazı kişilerin rüyada görülmesi için dua, mütalaa duası, akika kurbanının adabı, Kur’an’la istihare konuları da bu bölümde yer almıştır.
* Bitiş: ölülere ait hükümlerin kısaca açıklaması.
Baskı ve Yayımlanması
Şeyh Abbası Kummi, Mefatih kitabını hicrî kameri yılının 1344 yılında telif etmiş ve ilk olarak Meşhed şehrinde yayınlamıştır.
Bu kitap şu anda sayısız bir şekilde çeşitli yayın evleri tarafından farklı şekil ve formatlarda yayınlanmaktadır. Dolayısıyla Mefatih kitabının tüm baskı ve nüshalarının tespit edilmesi imkânsız gibi bir şeydir.
Mefatih kitabının kalın olması ve taşınmasının zor olmasından dolayı, bir çok yayıncı Mefatih kitabını özetleme yoluna gitmiş ve defalarca Mefatih’ten seçmeler veya Mefatih’in özeti adı altında basılarak yayınlanmıştır.
Bu kitap “Tahir Hoşnivis, Misbah Zade, Mirza Ahmed Zencani Katib ve başka hattat ve güzel yazı uzmanları tarafından da yazılmıştır. Mirza Tahir Hoşnivis bu kitabı beş defa kaligrafi yazısı ile yazmıştır.
Tercümeleri
Mefatih kitabının en meşhur ve yaygın Farsça tercümesi Mehdi İlahi Kumşei tarafından yapılan tercümedir. Seyyid Haşim Resuli Mehellati ve Hüseyin Üstadveli tarafından da Farsça diline tercüme edilmiştir.
Mefatihu’l Cinan kitabı, İngilizce (en az dört farklı tercüme), Fransızca, Türkçe, Urduca ve İspanyolca dillerine de tercüme edilmiştir.(4)
Mefatih Nevin
Bu kitap, gerçekte Mefatihu’l Cinan kitabının modifiye edilmiş bir sürümüdür. Taklit mercilerden Ayetullah uzma Mekarim Şirazi tarafından bir araya getirilerek yayımlanmıştır.
Bu nüshanın Farsça tercümesini Seyyid Haşim Resuli Mehallati yapmıştır.
Ayetullah uzma Mekarim Şirazi, bu kitabı kaleme almasını kitabın mukaddimesinde şu şekilde dile getirmiştir: günümüz şartlarına uyarlanması ve itiraz ve karşı çıkmalara neden olan bazı konuların kaldırılması.
Özellikleri
# Dua ve önemi hakkında önsöz ve duanın kabul olma ve olmamasının nedenleri.
# Tüm bölümlerde yer alan dua ve ziyaretlere yönelik önsöz.
# Dipnotta zikredilen dua ve ziyaretlerin kaynak ve belgeleri.
# Benzer bazı amellerin kaldırılması ve en iyisinin seçilmesi.
# Konuların yeniden düzenlenmesi.
# Zayıf bazı konuların kaldırılması.
# Dua ve ziyaretlerin içeriğine dikkat ve bunların seçilmesinde senetlerine iktifa etmemek.
Konuların Sınıflandırılması
# Önsöz
# Birinci bölüm: Kur’an surelerinden bir bölümü
# İkinci bölüm: meşhur dua ve münacatlar. Örneğin Münacat-ı Hamse Aşer (İmam Seccad’ın on beş münacatı), Müminlerin Emirinin manzum münacatı, Kur’ani dualar, Kumeyl duası, Cevşen-i Kebir duası, Cevşen-i Sagir duası, Tevessül duası, Mekarimu’l Ahlak duası.
# Üçüncü bölüm: On iki fasılda düzenlenmiş ziyaretler.
# Dördüncü bölüm: Muharrem ayından Zilhicce ayına kadar İslami ayların amelleri. Bu bölümde Nevruz ve Nisan ayı gibi güneş takviminde yer alan önemli ayların amellerine de yer verilmiştir.
# Beşinci bölüm: Gece, gündüz ve haftaya ait ameller. Bu bölümde hafta içinde ziyaretleri belirtilen masumların ziyaretleri de yer almaktadır.
# Altıncı bölüm: Namazın adap, mukaddime ve takibatları.
# Yedinci bölüm: Müstahap namazlar. Bu fasıl iki bölümden oluşmaktadır. Birinci fasılda on dört masumun namazları, ikinci fasılda ise Cafer-i Tayyar namazı, Leyletu’l Defn namazı, ayın başlangıç namazları gibi namazlar yer almıştır.
# Sekizinci bölüm: Maddi ve manevi sorunların çözümüne yönelik dualar ve akika kurbanının adapları.
# Dokuzuncu bölüm: İstihare ve adabı.
# Onuncu bölüm: Ölülerle ilgili hükümler ve adapları.
Mefatihu’l Hayat
Mefatihu’l Cinan kitabı daha çok kişinin ibadet ve bireysel yönlerine değindiğinden Ayetullah uzma Abdullah Cevadi Amuli, kişinin daha çok günlük yaşamında karşılaştığı sosyal, aile ve yaşamına yönelik hadisleri bir araya getirerek Mefatihu’l Hayat kitabını yazmıştır.
Bu kitap, altı ana bölümden oluşmaktadır:
* İnsanın kendisiyle teamül ve etkileşimi
* İnsanın hemcinsleri ile teamül ve etkileşimi
* İnsanların teamül ve etkileşimi ve İslami düzen
* İnsanın hayvanlarla teamül ve etkileşimi
* İnsanın çevre ile teamül ve etkileşimi
* Bitiş
Bu kitap, bir açıdan Mefatihu’l Cinan kitabının ikinci cildi unvanı ile tanıtılmaktadır.
Dipnotlar
Sultani, s. 450.
Sultani, s. 452, 455.
Kitabı Mah Din, 155. Sayı.
Kitabı Mah Din, 155. Sayı.
Dış Bağlantılar
* Mefatihu’l Cinan kitabının metni: Hac kütüphanesi
* Mefatihu’l Cinan kitabının metni: Tibyan sitesi
source : abna24
