Gadir vakıası, (Arapça: واقعة الغدیر), Şia'ların inancına göre İslam tarihinin en önemli olaylarından birisidir. Gadir günü (Zilhicce ayının 18’i) Hz. Resulü Kibriya Efendimiz (s.a.a) Veda Haccı'ndan dönerken Gadir-i Hum denen yerde, İmam Ali’yi (a.s) kendisinden sonra yerine veli ve halife olarak insanlara tanıttı. Ashabın önde gelenleri dahil orada bulunanlar Hz. Ali’ye biat ettiler.
Gadir Macerası
Hac Seferi
Rivayetlerin naklettiğine göre Hz. Peygamber hicretin onuncu yılında zilkade ayının 24 veya 25’inde hac ibadetlerini yerine getirmek için Medine’den Mekke’ye doğru yola koyuldu (bazı rivayetlere göre hacca giden insanların sayısı 120 bini bulmaktaydı).[1] Allah Resulünün bu haccına “Veda Haccı”, “Hiccetü’l İslam” ve “Hiccetü’l Baliğe” de denmektedir. O günlerde Hz. Ali (a.s) İslam’ı tebliğ etmek için Yemen’de bulunmaktaydı. Hz. Peygamberin hac ibadetlerini yerine getirmek için Medine’den Mekke’ye doğru yola çıkacağını duyunca, bir grupla birlikte Mekke’ye doğru hareket etti. Hac ibadetleribaşlamadan önce hazreti Resulullah'ın (s.a.a) yanına vardı.[2] Hac ibadetleri bittikten sonra Hz. Resulullah (s.a.a) Müslümanlarla birlikte Medine’ye doğru yola koyuldu.
Tebliğ Ayetinin Nüzulü
Müslümanlar, zilhicce ayının 18’inde Gadir-i Hum denen yere vardılar. Şam, Mısır ve Irak hacıları topluluktan ayrılmadan önce Cebrail (a.s) tebliği ayetini Hz. Peygamber’e nazil etti ve Allah tarafından Hz. Ali’yi kendisinden sonra insanlara veli ve vasi olarak tanıtması emrini verdi.
Bu ayet nazil olduktan sonra Hz. Peygamber (s.a.a) hacılar kervanına durma emrini verdi. Sonra önde gidenlerin ve geride kalanların Gadir-i Hum denen yere ulaşmalarını istedi.[3]
Hutbe
Gadir Hutbesi” diye meşhur olan bir hutbe okudu. Hutbede şunlara değindi: “Hamd ve övgüler Allah’a mahsustur. Rahatlık ve sıkıntı halinde, şiddet ve rahatlık halinde, zorluk ve huzur halinde O’na şükrediyorum. Meleklerine, kitaplarına ve peygamberlerine iman ediyorum. O’nun emrini dinliyor, sadece O’na itaat ediyorum… Her şeyden haberdar olan Yüce Allah yakında (O’na doğru) davet edileceğimi ve benim de (O’nun davetine) icabet edeceğimi bildirdi… Ben sizden önce (Kevser) havuzunun başında hazır olacağım ve sizler orada benim yanımda hazır olduğunuzda; sıkl-i ekber (daha büyük değerli) olan Allah’ın kitabı ve sıkl-i asgar (daha küçük değerli) olan İtretim/Ehlibeytime nasıl davrandığınıza bakınız… diyeceğim.”
Sonra Hz. Resulullah (s.a.a) insanların görmesi için Hz. Ali’nin (a.s) elini havaya kaldırarak şöyle buyurdu: “Ey insanlar! Ben sizlere sizlerden daha çok velayet (ve yönetici) hakkına sahip değil miyim?” insanlar hep birden şöyle dediler: “Evet ey Resulullah!” Peygamber (s.a.a) şöyle buyurdu: “Allah benim Mevla’mdır, ben de müminlerin Mevla’sıyım. Ben onlara kendi nefislerinden daha evla ve layık kimseyim.” Daha sonra da emin olmak ve yanlıştan kaçmak için şu cümleyi üç defa tekrarladı: “Ben kimin Mevla’sıysam, bu Ali de onun Mevla’sıdır.” Peygamber daha sonra şöyle dua etti: “Allah’ım! Ali’nin velayetini kabul eden ve onu seven kimseyi sen de sev. Ali’ye düşmanlık eden kimseye sen de düşmanlık et. Allah’ım! Ali’nin yardımcılarına yardım et, Ali’nin düşmanlarını hor ve hakir kıl ve Ali’yi hakkın merkezi kıl.” Daha sonra oradakilere: “bu mesajı burada olmayanlara ulaştırsın”, diye emirde bulundu.
İkmal Ayetinin Nüzulü
Henüz topluluk dağılmamışken Cebrail (a.s) yeniden nazil oldu ve Allah’tan Maide suresinin üçüncü ayetini nazil etti. Bu ayete “İkmal Ayeti” denir. Ayetin bir yerinde şöyle geçmektedir:
“Bugün, size dininizi kemale erdirdim, üzerinize olan nimetimi tamamladım, din olarak sizin için İslam’ı beğendim.”
İmam Ali’nin Tebrik Edilmesi
Bu esnada insanlar Hz. Ali’yi tebrik ettiler. Örneğin öteki sahabelerden daha önce Hz. Ali’yi tebrik edenler arasında Ebu Bekir ve Ömer bulunmaktaydı. Ömer, defalarca Müminlerin Emiri Hz. Ali’ye (a.s) şöyle demiştir: “Ne mutlu sana ey Ebu Talib’in oğlu, benim ve her erkek ve kadının Mevla’sı (emiri) oldun.”[4]
[5]
Hazır Olanların Sayısı
Gadir-i Hum’da bulunanların sayısı hakkında ihtilaflar bulunmaktadır. Orada hazır olanların sayısının 10 bin,[6] 12 bin,[7] 17 bin,[8] ve 70 bin[9] olduğu rivayet edilmiştir.
Gadir-i Hum atmosferinin insanları alacak kapasitesi ve hicretin onuncu yılındaki Medine halkının sayısı ve ayrıca Veda Haccı sırasındaki Mekke’nin nüfusunu göz önünde bulundurduğumuzda on bin sayısını kabul etmek daha uygun olacaktır.[10]
Gadir’i Rivayet Edenler
Gadir Hadisi, Şia ve Sünni kaynaklarda rivayet edilmiştir ve hadisin “Men kuntu Mevlahu Fehaza Aliyyun Mevlahu” (Ben kimin Mevla ve önderi isem Ali de onun Mevla ve önderidir) gibi kısımları tevatür haddindedir.[11] Bu hadisi oldukça fazla sahabe ve tabiin nakletmiştir.
Gadir Hadisini nakledenlerin sayısı oldukça çoktur. Örnek olarak:
Ehlibeytin kendisi, yani Hz. Ali, Hz. Fatıma, Hz. Hasan ve Hz. Hüseyin (aleyhimu’s selam).
Sonra Hz. Fahri Kâinat Efendimizin 110 sahabesi bu hadisi nakletmişlerdir. Örneğin: Ömer b. Hattab,[12] Osman b. Affan,[13] Ayşe bint Ebu Bekir,[14] Salmanı Farisi,[15] Ebu Zer Gaffari,[16] Zübeyr b. Avam,[17] Cabir b. Abdullah Ensari,[18] Abbas b. Abdul Müttalib,[19] Ebu Hureyre,[20]… Bu isimlerin hepsi Gadir-i Hum’da hazır bulunmuş ve Gadir hadisini vasıtasız olarak nakletmişlerdir.
Aynı şekilde Gadir Hadisini Tabiinden 83 kişi nakletmiştir. Örneğin: Esbag b. Nübate[21] ve (Emevi halifelerinden)Ömer b. Abdülaziz.[22]
Tabiinlerden sonra ikinci asırdan on dördüncü asra kadar yaşamış olan Ehli sünnet ulemalarından 360 kişi Gadir hadisini nakletmiştir. Örneğin: Şafilerin İmamı, İmam Şafi,[23] Hambelilerin imamı, İmam Hambel,[24] (Ehli sünnetin 6 hadis kitabından birinin yazarı) Ahmed b. Şuayb Nesai,[25] İbn Mağazili,[26] Ahmed b. Abdullah,[27] Ahmed b. Abdurrabbe…[28]
Şia muhaddis ve âlimleri arasında da çok sayıda kişi Gadir hadisini farklı kitaplarda nakletmişlerdir. Örneğin: ŞeyhKuleyni, Şeyh Saduk, Şeyh Mufid, Seyyid Murtaza…[29]
Gadir hadisini bir grup “hasen hadis” bir grup ise “sahih hadis” olarak bilmektedir.[30] Aynı şekilde tüm Şia muhaddisleri ve bazı Ehli sünnet büyükleri Gadir hadisini mütevatir hadislerden bilmektedirler.[31]
Gadir Hakkında Nazil Olan Ayetler
Şia[32] ve Sünni[33] müfessirlerin görüşüne göre Kur’an-ı Kerim’deki birkaç ayet Gadir-i Hum macerasını ve Veda Haccını anlatmaktadır:
İkmal ayeti diye meşhur olan Maide suresinin 3. Ayeti: “Bugün, size dininizi kemale erdirdim, üzerinize olan nimetimi tamamladım, din olarak sizin için İslam’ı beğendim.”
Tebliğ ayeti diye meşhur olan Maide suresinin 67. Ayeti: “Ey Resûl! Rabbinden sana indirileni tebliğ et. Eğer bunu yapmazsan O'nun elçiliğini yapmamış olursun.”
Mearic suresinin 1 ve 2. Ayetleri: “İstekte bulunan biri, (muhakkak) gerçekleşecek olan bir azabı istedi. Kâfirler için olan bu (azabı) geri çevirecek yoktur.”
[34]
Masumların Sözlerinde Gadir
İmam Ali (a.s) şöyle buyurmuştur: “Ey Müslümanlar, muhacirler ve Ensar! Acaba Resulullah’ın Gadir-i Hum günü şöyle şöyle buyurduğunu duymadınız mı?” Oradakilerin tamamı: “evet, duyduk” dediler.[35]
(s.a) şöyle buyurmuştur: “Sanki sizler Allah Resulünün Gadir-i Hum günü ne dediğini bilmiyor musunuz? Allah’a andolsun ki o gün Allah Resulü, velayet ve imamet makamını Ali (a.s) için mukarrer ve sabit kılmıştır ve böylece sizlerin bu makama olan iştiyak ve isteğinizi kesmiştir.”[36]
İmam Hasan (a.s) şöyle buyurmuştur: “Müslümanlar Resulullah’ın Gadir-i Hum günü babamın elini tutup kaldırdığını ve: ‘Ben kimin Mevla ve önderi isem Ali de onun Mevla ve önderidir’ dediğini gördüler ve duydular.[37]
İmam Hüseyin (a.s) şöyle buyurmuştur: “Allah Resulü (s.a.a) Ali’ye (a.s) tüm güzel adapları öğretti. Onu kendi can ve ruhunda sağlamlaştırıp pekiştirdiğinde, imamet sorumluluğunu ona verdi ve Gadir günü: ‘Ben kimin Mevla ve önderi isem Ali de onun Mevla ve önderidir’, diye buyurdu.[38]
İmam Rıza (a.s) şöyle buyurmuştur: “Gadir günü gök ehline yer ehlinden daha meşhurdur… Eğer insanlar bugünün kıymetini bilecek olsalardı, hiç kuşkusuz melekler her gün onlarla on defa musafaha (tokalaşma, selamlaşma) ederdi.”[39]
İslam’da Gadir Bayramı
Müslümanlar ve hassaten Şialar, her zaman Gadir gününü büyük bayramlardan biri olarak saymış ve bugün onların yanında “Gadir Bayramı” olarak bilinmektedir.[40]
Öyle ki Mısır hâkimlerinden Musta’li b. Mustansır’ın biati hicretin 487. Yılında Gadir-i Hum günü gerçekleşmiştir.[41] Ehli sünnet kaynaklarında rivayet edildiğine göre her kim zilhicce ayının on sekizinde (Gadir-i Hum günü) oruç tutarsa, orucunun sevabı altı aylık oruca bedeldir. İşte bugün Gadir-i Hum günüdür.[42] Gadir-i Hum gecesi de Müslümanların yanında önemli günlerden biri olarak bilinmektedir.[43]
“Gadir-i Hum günü ümmetimin en önemli bayramlarından biridir. O gün yüce Allah, kardeşim Ali b. Ebu Talib’i benden sonra insanların hidayet olması için ümmetimin sancaktarı olarak tayin etmemi emretti. İşte o gün Allah Teâlâ, dinini ikmal etti ve nimetini ümmetime tamamladı ve İslam’ı onlar için beğendi.”[44]
Aynı şekilde İmam Cafer Sadık (a.s) şöyle buyurmuştur: “Gadir-i Hum günü büyük bir bayramdır. Allah, bugünü bayram saymayan ve azametini bilmeyen hiçbir peygamberi görevlendirmemiştir. Bugünün adı göklerde ahit ve sözleşme günü, yerde ise sağlam anlaşma ve herkesin hazır olduğu gündür.”[45]
Gadir Hakkındaki Kaynaklar
el-Gadir, Allame Emini;
Abakatu’l Envar fi İmameti’l Eimmeti’l Ethar (Gadir Hadisi), Mir Hamit Hüseyin Kenturi Lekenhevi;
Gadir der ayne-i Kitab, Muhammed Ensari;
Çahardeh Garn ba Gadir, Muhammed Bakır Ensari;
Hemgam ba Peygamber der Hiccetü’l Veda, Hüseyin Vasiki;
el-Gadir ve’l Muarizun, Seyyid Cafer Murtaza Amuli;
el-Gadir fi’l İslam, Muhammed Rıza Ferecullah Halefi Necefi;
Şerh ve Tefsir Hutbe-i Peygamber Ekrem der Gadir-i Hum, Seyyid Muhammed Taki Nakavi
Kaynakça
Tabersi, İhticac, c. 1, s. 56; Müfid, s. 91; Halebi, c. 3, s. 308.
Halebi, c. 3, s. 318 ve 319; Müfid, s. 92.
Nesai, s. 25.
Ahmed b. Hambel, c. 4, s. 281; Müfid, s. 94.
Müfid, c. 1, s. 176; Kummi, c. 1, s. 268; Emini, c. 1, s. 9–30.
Ayyaşi, c. 1, s. 332.
Ayyaşi, c. 1, s. 329.
Şueyri, s. 10.
Tabersi, İhticac, c. 1, s. 56.
Seyyid Celal İmam, Makale berresi teadadı cemiyeti hazır der gadir.
Mutahhari, s. 113–114.
Muhib Taberi, c. 2, s. 161.
İbn Mağazili, s. 27.
İbn Ukde, s. 152.
Hamuni Cuveyni, c. 1, s. 315.
Hamuni Cuveyni, c. 1, s. 315.
İbn Mağazili, s. 27.
Muttaki Hindi, c. 6, s. 398.
Ceziri Şafii, 3 ve 48.
Muttaki Hindi, c. 6, s. 154.
İbn Esir, c. 3, s. 307.
Ebu Naim, c. 5, s. 364.
Beyhaki, c. 1, s. 337.
Ahmed, c. 1, s. 84, 118 ve 331.
Nesai, c. 5, s. 45.
İbn Mağazili, s. 16.
Ahmed b. Abdullah, s. 67 ve 87.
Ahmed b. Abdurrabbe, c. 2, s. 275.
Emini, c. 1, s. 14 ve sonrası.
Tirmizi, c. 5, 20. Bap.
İbn Kesir, c. 5, s. 233; Tusi, telhisi’ş Şafi, c. 2, s. 168.
Tusi, Tibyan, c. 3, s. 436 ve 587; Tabersi, Mecmeu’l Beyan, c. 3, s. 274 ve 380; Tabatabai, c. 5, s. 193–194.
Vahidi Nişaburi, s. 126; Hâkim Hasakani, c. 1, s. 200 ve 249.
Tabersi, c. 10, s. 530; Kurtubi, c. 19, s. 278; Sa’lebi, c. 10, s. 35.
Saduk, Hisal, s. 505.
Tabersi, İhticac, c. 1, s. 80.
Saduk, Emali, c. 2, s. 171.
Rey Şehri, c. 2, s. 232.
Tusi, Tehzibu’l Ahkâm, c. 6, s. 24.
Ebu Reyhan Biruni, s. 95.
İbn Hallakan, c. 1, s. 60.
Hatib Bağdadi, c. 8, s. 290.
Sa’lebi, s. 511.
Saduk, Emali, s. 125.
Hürrü Amuli, c. 5, s. 224.
Bibliyografi
Kur’an-ı Kerim
İbn Esir, Usdu’l Gabe, tahkik, Muhammed İbrahim Bena, Darüşşifa, Kahire.
İbn Hallakan, Vefayatu’l A’yan, tahkik: İhsan Abbas, Darusekafe, Lübnan.
İbn Abdurrabbe, Ukdetu’l Ferid, daru ve mektebetu’l Hilal, Beyrut.
İbn Ukde Kûfi, Kitabu’l Velayet, tahkik: Abdurrezzak Hirzuddin, İntişarat delilima, Kum.
İbn Esir, el-Bidayetu ve’n Nihayet, tahkik: Ali Şiri, daru İhyau’t Turas, Beyrut.
İbn Mağazili, Menakibu Ali b. Ebu Talib, mektebetu İslamiyye, Tahran.
Ebu Reyhan Biruni, Asaru’l Bakiye, intişar ibn Sina, Tahran.
Ebu Naim, Hilyetu’l Evliya, daru’l Kitabi’l Arabi, Beyrut.
Ahmed b. Abdullah Taberi, Zehairu’l Ukba, mektebetu’l Kudsi, Kahire.
Ahmed Hambel Şeybani, Müsned-i Ahmed b. Hambel, daru ihyau’t turas el-Arabi, Beyrut.
İmam, Seyyid Celal, mecelle-i tarih der ayne-i pejuheş, kış, 1386, dördüncü sayı.
Emini, el-Gadir, daru’l Kitabi’l Arabi, Beyrut.
Beyhaki, Menakibu’ş Şafi, tahkik: Seyyid Ahmed Sagar, mektebetu daru’t Turas, Kahire.
Tirmizi, Süneni Tirmizi, daru’l Marifet, Beyrut.
Sa’lebi, Semaru’l Kulub, tahkik: İbrahim Salih, daru’l Beşair, Dimeşk.
Sa’lebi, el-Keşf ve’l Beyan an tefsiri’l Kur’an, daru ihyau’t turas el-Arabi, Beyrut, k. 1422.
Cezri Şafii, Esna’l Matalib, tahkik: Muhammed Hadi Emini, matbaa İmam Emirulmüminin, İsfahan.
Hâkim Hasakani, Şevahidu’t Tenzil, tahkik: Muhammed Bakır Mahmudu, Vezarat İrşat İslami, Tahran.
Hürrü Amuli, Vesaliu’ş Şia, müessese Alulbeyt, Kum.
Halebi, es-Siyretu’l Halebiye, Daru’l Marifet, Beyrut.
Hamuni Cuveyni, Feraidu’s Simteyn, tahkik: Muhammed Bakır Mahmudi, müessese Mahmudi, Beyrut.
Hatip Bağdadi, Tarihi Bağdat, tahkik: Mustafa Abdul Kadir, daru’l Kutubu’l İlmiye, Beyrut.
Rey Şehri, Müessese İmam Ali b. Ebu Talib, daru’l Hadis, Kum.
Şueyri, Camiu’l Ahbar, intişar Razi, Kum.
Saduk, Emali, tahkik: müessese Biset, müessese biset, Kum.
Saduk, Hisal, tahkik: Ali Ekber Gaffari, Camiu Müderrisin, Kum.
Tabatabai, el-Mizan, Camiu Müderrisin, Kum.
Tabersi, el-İhticac, neşr Murtaza, Meşhed.
Tabersi, Mecmeu’l Beyan, müessese A’lemi lil-Matbuaat, Beyrut.
Tusi, et-Tibyan, tahkik: Ahmed Habib Kuseyr, mektebu İ’lamu’l İslami.
Tusi, Telhisu’ş Şafi, tahkik: Seyyid Hsüeyin Bahru’l Ulum, daru’l kutubu’l İslami, Tahran.
Ayyaşi, Kitabu’t Tefsir, tercüme: Seyyid Haşim Resuli Mahallati, ilmiye matbaası, Tahran.
Kurtubi, “el-Cami li-Ahkami’l Kur’an”, Nasır Husrev, Tahran, ş. 1364.
Kummi, Münteha’l A’mal, İntişar Nakşi Negin, İsfahan.
Muttaki Hindi, Kenzü’l Ummal, müessese er-Risalet, Beyrut.
Meclisi, Biharu’l Envar, müessese el-Vefa, Beyrut.
Muhib Taberi, er-Riyazu’n Nazire, daru’n nudve, Beyrut.
Müfid, İrşat, müessese Alulbeyt, Kum.
Mutahhari, Murtaza, İmamet ve Rehberi, intişar sadra, ikinci baskı, Tahran, 1364.
Nesai, Süneni Kubra, tahkik: Abdul Gaffar Süleyman, daru’l Kutbu’l İlmiye, Beyrut.
Vahidi Nişaburi, Esbabu’n Nuzulu’l Ayet, müessese Halebi, Kahire.
source : abna24
