Azəri
Tuesday 10th of December 2024
0
نفر 0

VERGİLƏRİN YÜNGÜLLƏŞDİRİLMƏSİ

Əkinçilər bütün digər təbəqələrdən daha zəhmətkeş, daha çalışqandırlar. Onların həyatı təbii amillərdən asılıdır. Təbiət aləminə kiçik bir diqqətsizlik böyük zərərlərlə nəticələnir. Bu səbəbdən əkinçi il boyu bütün günü vaxtını əkin sahəsinə sərf etməyə məcburdur. Amma baş təbəqələrin nümayəndələri həyatlarını istədikləri kimi tənzimləyir, istədikləri formada qururlar.

Əgər bir bu qədər üzücüdürsə, onun qazancı da münasib olmalıdır. Yaxşı qazanan qazancının başqa ciblərə axmadığını görən əkinçi işindən möhkəm yapışır. Əkinçi torpağı özününkü bilməli, əmin olmalıdır ki, kimsə onun ruzisini əlindən ala bilməz.

Bütün bu məsələlərlə yanaşı əkinçinin torpaq torpağın məhsuldarlığı barədə fikirləri nəzərə alınmalıdır.

Əgər əkinçi yin olunmuş vergini qazancına uyğun saymırsa, hadisələr məhsuldarlıqdan şikayətlənirsə, nəticədə yin olunmuş vergini ödəmək imkanında olmadığını bildirirsə, hökumət məsulları onun çətinliklərini dərk etməli, vergini ya azaltmalı, ya da tamamilə dayandırmalıdır. Vergilərin azaldılması dövlətin öz xeyrinədir. Vergi az olduqda əkinçi həvəslə çalışır. Nəticədə məntəqə abadlaşır cəmiyyət xeyir görür.

Bu işin digər bir nəticəsi əkinçilərin qəlbində mövcud hökumətə məhəbbət yaradan arxayınlıq razılıq hissidir. Belə ki, dövlət çətinliyə düşdükdə əkinçilər ona yardım edir, böhran vaxtı onun himayəsinə qalxır. Həzrət Əli (ə) buyurur:

َإِنْ شَكَوْا ثِقَلاً أَوْ عِلَّةً، أَوِ انْقِطَاعَ شِرْب أَوْ بَالَّة، أَوْ إِحَالَةَ أَرْض اغْتَمَرَهَا غَرَقٌ، أَوْ أَجْحَفَ بِهَا عَطَشٌ، خَفَّفْتَ عَنْهُمْ بِما تَرْجُو أَنْ يصْلُحَ بِهِ أَمْرُهُمْ،

وَلاَ يَثْقُلَنَّ عَلَيْكَ شَيْءٌ خَفَّفْتَ بِهِ الْمَؤُونَةَ عَنْهُمْ، فَإِنَّهُ ذُخْرٌ يَعُودُونَ بِهِ عَلَيْكَ فِي عِمَارَةِ بِلادِكَ، وَتَزْيِينِ وِلاَيَتِكَ، مَعَ اسْتِجْلاَبِكَ حُسْنَ ثَنَائِهِمْ، وَتَبَجُّحِكَ بِاسْتِفَاضَةِ الْعَدْلِ فِيهِمْ، مُعْتَمِداًفَضْلَ قُوَّتِهِمْ، بِمَا ذَخَرْتَ عِنْدَهُمْ مِنْ إِجْمَامِكَ لَهُمْ، وَالثِّقَةَ مِنْهُمْ بِمَا عَوَّدْتَهُمْ مِنْ عَدْلِكَ عَلَيْهِمْ فِي رِفْقِكَ بِهِمْ،

 فَرُبَّمَا حَدَثَ مِنَ الاُْمُورِ مَا إِذَا عَوَّلْتَ فِيهِ عَلَيْهِمْ مِنْ بَعْدُ احْتَمَلُوهُ طَيِّبَةً أَنْفُسُهُمْ بِهِ، فَإِنَّ الْعُمْرَانَ مُحْتَمِلٌ مَا حَمَّلْتَهُ

Əgər xalq xəracın ağırlığından, suyun kəsilməsindən, quraqlıqdan, sel quraqlıq nəticəsində toxumun çürüməsindən şikayətlənsə, sən onların vergisini o qədər azalt ki, işlərini sahmana sala bilsinlər.

Vergini yüngülləşdirmək sənə ağır gəlməsin. Çünki bu yüngülləşdirmə şəhərlərin abadlığı, məmləkətinin rifahı şəklində sənə qayıdasıdır. Bundan əlavə, onlarda özünə qarşı razılıq yaradarsan, onlara münasibətdə ədaləti gözlədiyindən özün xoşhal olarsan. (Bütün bunlar səbəb olar ki) güclü vaxtlarında sənə kömək edəcəklərinə bel bağlayarsan. Çünki sən onların rifahına səbəb olmusan, onları öz ədalətinə öyrətmisən, onlarla mülayim rəftar etmisən.

Çox olsun ki, müxtəlif cərəyanlarla bağlı baş vermiş hadisələrin həllini onlara tapşırsan, qəlbən qəbul edərlər. Çünki məmləkəti istədiyin qədər abadlaşdırmaq mümkündür.”

ƏKİNÇİLƏRƏ DİQQƏTSİZLİYİN NƏTİCƏLƏRİ

Həzrət Əlinin (ə) ötən buyuruqlarından anlaşılır ki, əkinçilərə ağır vergi tətbiq olunduqda, digər bir tərəfdən, əkinçiliyin inkişafı üçün dövlət tərəfindən addım atılmadıqda əkinçi qərara gəlir ki, o özü üçün işləmir, üzücü zəhmətlərindən qənaətbəxş əvəz götürmür, zəhmətindən başqaları bəhrələnir. Bu sayaq qənaətlər əkinçiləri yalana, fırıldaqçılığa, qaçaqçılığa, oğurluğa digər azğın addımlara sövq edir. Nəticədə əkinçi öz ehtiyaclarını torpaqda işləməklə min etmək əvəzinə cinayətə əl atır ya insanların əlində olana göz tikir.

Belə bir vəziyyətin nəticələrindən biri fəal işçi qüvvələrin, gənclərin şəhərə üz tutmasıdır. Belələri şəhərdə adətən baş qatmaqla məşğul olur. Təbii sonluq işsiz gənclərin günah fəsada aludə olmasından, dövlət hökumətin tənəzzülündən ibarətdir.

DÖVLƏTİN TƏNƏZZÜL AMİLLƏRİ

Həzrət Əlinin (ə) nəzərincə, dövlətin süquta uğramasının üç amili var: Dövlət murlarında sərvət toplamaq ruhiyyəsi, hakimiyyətin uzun sürməyəcəyi ilə bağlı bədbinlik, hadisələrdən nəticə çıxarılmaması.

Əgər dövlət xadimləri hakimiyyətin möhkəmliyinə əmin olmasalar, onun müvəqqəti olduğunu düşünsələr, var-dövlət toplamaqla məşğul olsalar, qarşıya çıxan hadisələrdən ibrət götürməsələr, əslində dövlət hökumətin süqutu üçün zəmin hazırlamışlar. Belə bir dövlət yaşayası hökm verəsi deyil, istər-istəməz bir gün varlığı ilə vidalaşasıdır. Həzrət buyurur:

وَإِنَّمَا يُؤْتَى خَرَابُ الاَْرْضِ مِنْ إِعْوَازِ أَهْلِهَا،إِنَّمَا يُعْوِزُ أَهْلُهَا لاِِشْرَافِ أَنْفُسِ الْوُلاَةِ عَلَى الْجَمْعِ، وَسُوءِ ظَنِّهِمْ بِالْبَقَاءِ، وَقِلَّةِ انْتِفَاعِهِمْ بِالْعِبَرِ

Torpağı xaraba qoyan onun üzərində işləyənlərin yoxsulluğudur. Dövlət murları var-dövlət toplamaq fikrində olduqda, hadisələrdən ibrət götürmədikdə torpaq əhlinin (əkinçilərin) vəziyyəti pisləşir.”

MÜAVİN SEÇİMİ MEYARLARI

İslamın əsas ali məqsədlərindən biri ümmət arasında, İslam cəmiyyətində haqq-ədalətin bərpası, tarazlığın gözlənilməsidir.

Əgər hakim müavin seçimində ədalətli olmaq istəsə, ən əxlaqlı, ilahi sifətlərə malik insana üstünlük verər. Təbii ki, ilahi əxlaqı qulağında sırğa etmiş insanda aşağıdakı sifətlər olasıdır: Elm düşüncə, əmanətdarlıq, güc, mütəxəssislik, hesab-kitablılıq, diqqət yaradıcılıq, kamil ədəb tutum, yaxşılarla dostluq, sitəmkarlardan uzaqlıq, təvazökarlıq.

Bir sözlə, bütün insani fəzilətlər kamilliklər nəzərdə tutulmalıdır. Bunlardan zilərinə imamın buyuruqlarında işarə olunmuşdur:

 

ثُمَّ انْظُرْ فِي حَالِ كُتَّابِكَ، فَوَلِّ عَلَى أُمُورِكَ خَيْرَهُمْ، وَاخْصُصْ رَسَائِلَكَ الَّتِي تُدْخِلُ فِيهَا مَكَائِدَكَ وأَسْرَارَكَ بِأَجْمَعِهِمْ لِوُجُودِ صَالِحِ الاَْخْلاَقِ مِمَّنْ لاَ تُبْطِرُهُ الْكَرَامَةُ، فَيَجْتَرِىءَ بِهَا عَلَيْكَ فِي خِلاَف لَكَ بِحَضْرَةِ مَلاَ،وَلاَ تُقَصِّرُ بِهِ الْغَفْلَةُ عَنْ إِيرَادِ مُكَاتَبَاتِ عُمَّالِكَ عَلَيْكَ، وَإِصْدَارِ جَوَابَاتِهَا عَلَى الصَّوابِ عَنْكَ، وَفِيَما يَأْخُذُ لَكَ وَيُعْطِي مِنْكَ، وَلاَ يُضعِفُ عَقْداً اعْتَقَدَهُ لَكَ، وَلاَ يَعْجِزُ عَنْ إِطْلاَقِ مَا عُقِدَ عَلَيْكَ، وَلاَ يَجْهَلُ مَبْلَغَ قَدْرِ نَفسِهِ فِي الاُْمُورِ، فَإِنَّ الْجَاهِلَ بِقَدْرِ نَفْسِهِ يَكُونُ بَقَدْرِ غَيْرِهِ أَجْهَلَ

Sonra müavinlərinə diqqət yetir, işlərini onların ən ləyaqətlisinə tapşır. Sənin siyasət sirlərinin qeyd olunduğunu məhrəmanə məktubları onların əxlaq baxımından ən salehinə etibar et. O elə bir kəs olsun ki, sonralar tutduğun mövqe onu xudpəsəndliyə sövq etməsin, heç vaxt xalqın gözü qabağında sənə qarşı çıxmasın. Hakimlərin məktubunu sənə çatdırmaqda sənin məsləhətin əsasında onları cavablandırmaqda qəflətə uğramasın. Əhd-peymanların tənzim qaydasını bilsin, sənin ziyanına olan müqavilələrin qarşısını almaqda aciz olmasın, həm öz dəyər mövqeyini yaxşı dərk etsin. Çünki öz dəyərini bilməyən insan başqalarını dəyərləndirə bilməz naçar qalıb onlardan çəkinər.”

İSLAM NİZAMINDA SEÇİM MEYARLARI

Qeyd etdik ki, həzrət Əlinin (ə) nəzərincə müavin seçimində ən üstün meyar insanın ilahi rəngdə olmasıdır. Həzrət Əli (ə) müavinin seçim meyarını bəyan etdikdən sonra diqqəti digər bir nöqtəyə yönəldib özünəməxsus dahiyanə bir baxışla insan vücudundakı gizli səciyyələrdən qaynaqlanan bir sirr üzərindən pərdəni qaldırır.

Hamımız bilirik ki, vəzifə başına keçən şəxsin ətrafında xeyli adam toplanır. Bu növ dostların əksəri zahirən gözəl əxlaq sahibi olur. Bəli, onlar zən zahid libasında yaxınlaşıb ibadətdən dəm vurur, zən ağız dolusu şücaətdən danışıb İsfəndiyar Rüstəmin qəhrəmanlığını məsxərəyə qoyur. Onlar zən özünü Hatəmtək səxavətli sayır, zən əsrin dahisi kimi təsəvvür edir. Əslində isə bu qəbil sözlər diqqəti cəlb edib vəzifəyə çatmaq üçün cızılmış planlardandır.

Bu səbəbdən həzrət Əli (ə) Malikə tövsiyə edir ki, yalnız şəxsi tanışlığı seçim meyarı götürməsin, başqa nöqtələrə nəzər salsın. Həzrət buyurur:

ثُمَّ لاَ يَكُنِ اخْتِيَارُكَ إِيَّاهُمْ عَلَى فِرَاسَتِكَ وَاسْتِنَامَتِكَ وَحُسْنِ الظَّنِّ مِنْكَ، فَإِنَّ الرِّجَالَ يَتَعَرَّفُونَ لِفِرَاسَاتِ الْوُلاَةِ بِتَصَنُّعِهِمْ وَحُسْنِ خِدْمَتِهِمْ، لَيْسَ وَرَاءَ ذلِكَ مِنَ النَّصِيحَةِ وَالاَْمَانَةِ شَيْءٌ، وَلكِنِ اخْتَبِرْهُمْ بِمَا وَلُوا لِلصَّالِحِينَ قَبْلَكَ، فَاعْمِدْ لاَِحْسَنِهِمْ كَانَ فِي الْعَامَّةِ أَثَراً، وَأَعْرَفِهِمْ بِالاَْمَانَةِ وَجْهاً، فَإِنَّ ذلِكَ دَلِيلٌ عَلَى نَصِيحَتِكَ لله وَلِمَنْ وَلِيتَ أَمْرَهُ

Müavin seçimində sırf öz nikbinliyinə etibarına əsaslanmamalısan. Çünki ziləri yaltaqlıq xidmətkarlıqla özünü hakimlərə tədbirli mütəxəssis tanıtdırmaq istəyir. Hansı ki bu görüntülərin arxasında düzlük, əmanətdarlıq, canıyananlıqdan əsər-əlamət yoxdur. Onları özündən qabaqkılarla həmkarlıqları əsasında qiymətləndir, xalq arasında doğruçu pak kimi tanınanlarını seç. Bu sənin Allaha öz imanına itaətinin dəlili olacaq.”

İŞ BÖLGÜSÜ MƏSUL YİNATI

Öncə qeyd etdik ki, İslam hakimi üçün bölgüsü zəruri, qüvvə seçimi mühüm əsas məsələdir.

İmam əhdnamənin bu hissəsində bölgüsünü yada salaraq Malikə tapşırır ki, hər üçün xüsusi məsul yin etsin. Həzrət buyurur ki, işin əzəməti ona nəzarət edən məsula üstün gəlməməli, işdəki dolaşıqlıqlar onu heyrətə salmamalıdır. Çünki bütün bu nöqsanlar sonda valinin hesabına yazılacaq. Həzrət buyurur:

وَاجْعَلْ لِرَأْسِ كُلِّ أَمْر مِنْ أُمُورِكَ رَأْساً مِنْهُمْ، لاَ يَقْهَرُهُ كَبِيرُهَا، وَلاَ يَتَشَتَّتُ عَلَيْهِ كَثِيرُهَا، وَمَهْمَا كَانَ فِي كُتَّابِكَ مِنْ عَيْب فَتَغَابَيْتَ عَنْه أُلْزِمْتَهُ

Hər bir işin üçün məsul seç. Elə bir məsul ki, işin böyüklüyü onu çarəsiz etməsin, işin çoxluğu çeşidliliyi onu heyrətə salmasın. Əgər müavinlərində olan eybi görməsən xalq nöqsanı sənin hesabına yazacaq.”

TACİRLƏR, SƏNƏTKARLAR, FƏHLƏLƏR

Sağlam həyat vasitəsi olan, insanın ehtiyaclarını min edən, xalqın ümumi vəziyyətini sahmana salan, insanların üzünə haqqın yolunu açan bir ticarət İslamda təsdiq təşviq olunur. Amma ticarət sənətkarlıq həyat məqsədinə çevrildikdə, kübarlıq dəbdəbə üçün vasitə olduqda İslam tərəfindən məzəmmət olunur bədbəxtlik səbəbi sayılır.

Həzrət Əli (ə) öz bəyanatının bu hissəsində o qəbil tacir sənətkarları nəzərdə tutur ki, ticarət sənəti həyat məqsədi yox, ehtiyacların minat vasitəsi sayır. Onlar ticarət sənəti insan həyatına ilahilik verən vasitə kimi tanıyırlar. İslamda bu sayaq ticarət təşviq olunur. Həzrət Əli (ə) buyurur:

ثُمَّ اسْتَوْصِ بِالتُّجَّارِ وَذَوِي الصِّنَاعَاتِ، وَأَوْصِ بِهِمْ خَيْراً: الْمُقِيمِ مِنْهُمْ، وَالْمُضْطَرِبِ بِمَالِهِ، وَالْمُتَرَفِّقِ بِبَدَنِهِ، فَإِنَّهُمْ مَوَادُّ الْمَنَافِعِ، وَأَسْبَابُ الْمَرَافِقِ، وَجُلاَّبُهَا مِنَ الْمَباعِدِ وَالْمَطَارِحِ، فِي بَرِّكَ وَبَحْرِكَ، وَسَهْلِكَ وَجَبَلِكَ، وَحَيْثُ لاَ يَلْتَئِمُ النَّاسُ لِمَوَاضِعِهَا، وَلاَ يَجْتَرِئُونَ عَلَيْهَا، فَإِنَّهُمْ سِلْمٌ لاَ تُخَافُ بَائِقَتُهُ، وَصُلْحٌ لاَ تُخْشَى غَائِلَتُهُ، وَتَفَقَّدْ أُمُورَهُمْ بِحَضْرَتِكَ وَفِي حَوَاشِي بِلاَدِكَ

İndi isə tacirlər sənaye sahibləri haqqındakı vəsiyyətimi qəbul et sən onları yaxşılığa çağır! İstər şəhərdə məskunlaşanlar olsun, istər məhsulları dövriyədə olanlar, istərsə fiziki gücündən istifadə edənlər. Bütün bunlar fayda qaynağı, həyat rövnəqinin əsasıdır. Onlar xalqın ehtiyaclarını ödəmək üçün uzaq şəhərlərdən, dəniz, səhra, hamar dağlıq ərazilərdən, xalqın gedə bilmədiyi getməyə cürəti çatmadığı nöqtələrdən əldə edib gətirir. Demək onlar dostluq məhəbbətə layiqdir onlardan təhlükə gözlənilmir. İstər hüzurunda olsun, istər digər şəhərlərdə, onlardan hal-əhval tut, işlərini həll et.”

TİCARİ MƏHDUDİYYƏTLƏR

İslam ticarəti azad bilib tacirləri təşviq etsə , ticarət üçün hökm qaydalar nəzərdə tutmuşdur. Tacir ticarətdən öncə ticarət qaydalarını öyrənməlidir ki, onun işi cəmiyyətdə fəsad yaratmasın, özü harama düçar olmasın.

Böyük fəqihlər sum imamların ticarət haqqındakı buyuruqlarına istinad edərək alış-verişlə məşğul olanlar üçün qaydalar nəzərdə tutmuşlar:

Alış-verişdə satıcı alıcı ilə sərt olmasın;

Müştərilər arasında qiymət fərqi qoyulmasın;

İstənilən bir növ anddan, hətta doğru anddan pəhriz olunsun;

Malda olan nöqsan müştəriyə bildirilsin;

Alıcı peşiman olduqda satıcı imkan həddində malı geri götürsün;

Satıcı malı həddən artıq rif etməkdən çəkinsin;

Əskik satılmasın;

Möhtəkirliyə yol verilməsin;

Zor göstərilməsin s.

Uyğun mövzu ilə bağlı həzrət Əli (ə) Malik Əştərə buyurur:

وَاعْلَمْ ـ مَعَ ذلِكَ ـ أَنَّ فِي كَثِير مِنْهُمْ ضِيقاً فَاحِشاً، وَشُحّاً قَبِيحاً، وَاحْتِكَاراً لِلْمَنَافِعِ، وَتَحَكُّماً فِي الْبِيَاعَاتِ، وَذلِكَ بَابُ مَضَرَّة لِلْعَامَّةِ، وَعَيْبٌ عَلَى الْوُلاَةِ

فَامْنَعْ مِنَ الاْحْتِكَارِ، فَإِنَّ رَسُولَ اللهِ(صلى الله عليه وآله) مَنَعَ مِنْهُ وَلْيَكُنِ الْبَيْعُ بَيْعاً سَمْحاً: بِمَوَازِينِ عَدْل، وَأَسْعَار لاَ تُجْحِفُ بِالْفَرِيقَيْنِ مِنَ الْبَائِعِ وَالْمُبْتَاعِ، فَمَنْ قَارَفَ حُكْرَةً بَعْدَ نَهْيِكَ إِيَّاهُ فَنَكِّلْ،وَعَاقِبْ فِي غَيْرِ إِسْرَاف

Bütün bunlarla yanaşı, bil ki, onların çoxu alış-verişdə çox sərtlik edir, xəsislik göstərir, daha çox qazanmaq üçün möhtəkirliyə əl atır, alış-verişdə zor göstərir. Bu işlər xalq üçün zərər, hakimlər üçün ləkədir.

Buna görə möhtəkirliyin qarşısını al! Çünki həzrət Peyğəmbər (s) buna yol verməmişdir. Alış-veriş sadə şəkildə, ədalətlə yerinə yetirilməlidir. Qiymətlər heç bir tərəfə (satıcı alıcıya) sıxıntı gətirməməlidir. Sənin xəbərdarlığından sonra yenidən möhtəkirliyə əl atanları cəzalandır. Amma cəzalandırarkən həddi aşma!”

MÖHTƏKİRLİK İNHİSARÇILIQ

Həzrətin buyuruqlarından anlaşılır ki, islami ticarətdə həm möhtəkirlik, həm inhisarçılıq haramdır.

Hamımıza lumdur ki, bu gün sərmayə sahibləri xalqı iki yolla sıxıntıya salır:

Çalışırlar ki, xalqın ehtiyac duyduğu məhsulları anbara yığıb satışa çıxarmasınlar. Onların məqsədi məhsul bahalaşdıqdan sonra onu qara bazarda satmaqdır. Bu əməl möhtəkirlik sayılır. İslam möhtəkirliyi haram bilir, möhtəkir qib olunur, cəzalandırılır.

zən isə sərvət sahibləri bir araya gəlib hansısa malı inhisara alır. Belə ki, bu razılıqda iştirak etməyənlər nəzərdə tutulmuş malı yalnız inhisarçıların əli ilə sata bilir. İnhisarçılıq İslam prinsipləri ilə bir araya sığmır.

Həzrət Əli (ə) hər iki işin çirkinliyini açıqlayaraq Malikə buyurur ki, mallara qiymət qoysun, tacirləri tam azad buraxmasın. Tapşırılır ki, möhtəkirləri inhisarçıları cəzalandırmaqla onların sui-istifadəsinin qarşısı alınsın.

İSLAM CƏMİYYƏTİNDƏ FƏHLƏLƏRİN MÜSTƏZƏFLƏRİN YERİ

İstənilən bir cəmiyyətdə müxtəlif səbəblərdən işləyə bilməyənlər var. Əgər belə insanlara əl tutulmasa onların gəncləri günaha sürüklənər, zəifləri aclıqdan ölər.

Belə bir vəziyyətin davamı təhlükəli alçaldıcıdır. Dövlət bu sayaq çarəsiz təbəqəyə əl tutmalı, onların gənclərini işə cəlb etməli, düşdükləri vəziyyətdən çıxarmalıdır.

Bugünki mütərəqqi dünya uyğun missiyanı öz üzərinə götürərək şüar verir ki, qanunlar tənzimləməklə fəhlələrin haqlarını min etmiş, biçarələri fəlakətdən qurtarmışdır. Bizim nəzərimizcə, bugünki dünyada fəhlələr çarəsizlər öz təzyiqləri ilə nəyəsə nail olmuşlarsa da, uyğun iddialar şüar səviyyəsindən yuxarı qalxmamışdır. Çünki hazırda da fəhlələr çarəsizlər inkişaf etmiş ölkələrdə (məsələn Amerikada, Rusiyada, İngiltərədə, Almaniyada, Fransada) olduqca çətin vəziyyətdədirlər imperializmə qarşı mübarizə mövqeyində dayanmışlar. Onlar düşdükləri vəziyyətdən qurtuluş üçün yardım gözləyirlər.

Əksinə, həzrət imamın 1300 il öncəyə aid uyğun fərmanında uyğun iddialar şüar mərhələsindən əməl mərəhələsinə qaldırılmış, Malikə konkret göstərişlər verilmişdir:

ثُمَّ اللهَ اللهَ فِي الطَّبَقَةِ السُّفْلَى مِنَ الَّذِينَ لاَ حِيلَةَ لَهُمْ وَالْمَسَاكِين وَالْـمُحْتَاجِينَ وَأَهْلِ الْبُؤْسَى وَالزَّمْنَى، فإِنَّ فِي هذِهِ الطَّبَقَةِ قَانِعاً وَمُعْتَرّاً، وَاحْفَظْ لله مَا اسْتَحْفَظَكَ مِنْ حَقِّهِ فِيهِمْ، وَاجْعَلْ لَهُمْ قِسمْاً مِنْ بَيْتِ مَالِكَ، وَقِسماً مِنْ غَلاَّتِ صَوَافِي الاِْسْلاَمِ فِي كُلِّ بَلَد، فإِنَّ لِلاَْقْصَى مِنْهُمْ مِثْلَ الَّذِي لِلاَْدْنَى،

وَكُلٌّ قَدِ اسْتُرْعِيتَ حَقَّهُ، فَلاَ يَشْغَلنَّكَعَنْهُمْ بَطَرٌ، فَإِنَّكَ لاَ تُعْذَرُ بِتَضْيِيعِ التَّافِهَ لاِِحْكَامِكَ الْكَثِيرَ الْمُهِمَّ فَلاَ تُشْخِصْ هَمَّكَ عَنْهُمْ، وَلاَ تُصَعِّرْ خَدَّكَ لَهُمْ،

 وَتَفَقَّدْ أُمُورَ مَنْ لاَ يَصِلُ إِلَيْكَ مِنْهُمْ مِمَّنْ تَقْتَحِمُهُ الْعُيُونُ، وَتَحْقِرُهُ الرِّجَالُ، فَفَرِّغْ لاُِولئِكَ ثِقَتَكَ مِنْ أَهْلِ الْخَشْيَةِ وَالتَّوَاضُع، فَلْيَرْفَعْ إِلَيْكَ أُمُورَهُمْ، ثُمَّ اعْمَلْ فِيهِمْ بَالاِْعْذَارِ إِلَى اللهِ تَعَالَى يَوْمَ تَلْقَاهُ، فَإِنَّ هؤُلاَءِ مِنْ بَيْنِ الرَّعِيَّةِ أَحْوَجُ إِلَى الاِْنصَافِ مِنْ غَيْرِهِمْ، وَكُلٌّ فَأَعْذِرْ إِلَى اللهِ تَعَالَى فِي تَأْدِيَةِ حَقِّهِ إِلَيهِ.

وَتَعَهَّدْ أَهْلَ الْيُتْمِ وَذَوِي الرِّقَّةِ فِي السِّنِّ مِمَّنْ لاَ حِيلَةَ لَهُ، وَلاَ يَنْصِبُلِلْمَسْأَلَةِ نَفْسَهُ، وَذلِكَ عَلَى الْوُلاَةِ ثَقِيلٌ، وَالْحَقُّ كُلُّهُ ثَقِيلٌ، وَقَدْ يُخَفِّفُهُ اللهُ عَلَى أَقْوَام طَلَبُوا الْعَاقِبَةَ فَصَبَرُوا أَنْفُسَهُمْ، وَوَثِقُوا بِصِدْقِ مَوْعُودِ اللهِ لَهُمْ

Cəmiyyətin çarəsizlərdən, yoxsullardan, əldən düşmüşlərdən, əlillərdən ibarət olan aşağı təbəqəsinə münasibətdə (onların arasında iffətli, abır-həyalı insanlar var) Allahı nəzərdə saxla, Allahın öz haqqından onlar üçün nəzərdə tutduğunu ixtiyarlarına ver, beytül-maldan qənimət torpaqlardan hər şəhərdə onlar üçün pay ayır. Çünki ən uzaqda olan müsəlmanın da ən yaxında olan müsəlman kimi payı var.

Hər bir müsəlman harada olur olsun paya malikdir sən hamının haqqını ödəməyə məsulsan. Məbada firavanlıq sənə onların vəziyyətini unutdursun. Çünki sən böyük işlərə görə kiçik işləri nəzərdən qaçırsan üzürlü sayılmazsan. Fikrin onlardan yayınmasın, onlardan üz çevirmə!

Səninlə görüş imkanı olmayan xalqın gözündə fəqir olanların işinə bax. Bu zümrənin çətinliklərinin həlli üçün Allahdan qorxan təvazö əhlindən seç ki, onların çətinliklərini sənə çatdırsın. Sonra onlarla elə rəftar et ki, Qiyamət günü üzrün olsun. Çünki bu zümrə başqalarına nisbətən ədalət insafa daha çox ehtiyaclıdır. Xalqın haqqını yerinə yetirməkdə Allah yanında üzrün olmalıdır.

Yetimlərə nəvaziş göstər, çarəsiz qocaları yaddan çıxarma! Hakimlərin bu vəzifəsi çətin yorucudur. Amma Allah bu işi axirət istəyən, Allah yolunda səbr göstərən, Allahın dlərinə inananlar üçün asan edər.”

Qeyd etdik ki, bugünki dünyada fəhlələr təzyiq sıxıntılara dözərək müəyyən imtiyazlar qazanmışlar. İş saatı azaldılmış, əmək haqqı qaldırılmış, ixrac olunan üçün müavinət yin edilmiş, ictimai sığorta bankları yaradılmışdır. Bilməliyik ki, əvvəla bu nəticələr fəhlələrin uzun-uzadı yləri nəticəsində əldə olunmuşdur. Heç bir parlament fəhlələr səsini qaldırmamış onların xeyrinə qanun çıxarmamış, əksinə, fəhlələrə müqavimət göstərilmişdir. İkincisi, mövcud qanunlarda bir çox zəruri məqamlar əks olunmamışdır. Üçüncüsü, uyğun qanunlarda qabiliyyəti olmayan qocalara, yetimlərə, himayəsizlərə uşaqlara diqqət verilməmişdir. Hansı ki, həzrət Əlinin (ə) əhdnaməsində yoxsulların heç bir tələbi olmadan onlar yada salınmışdır. İkicisi, əhdnamədə bütün ehtiyaclılar nəzərdə tutulmuşdur. Üçüncüsü, dövlət özünü bu qanunların icrasına məsul saymış, ehtiyaclıların müəyyənləşdirilməsi üçün məsullar seçmişdir.

XALQ HAKİMİNİN XÜSUSİYYƏTLƏRİ

Xalq hakimi xalqı özündən, özünü xalqdan bilir. Buna görə özü ilə xalq arasında səd qoymur, xalqla birlikdə, yanaşı yaşamaq istəyir.

Bu xüsusiyyət hakimi xalqa sevdirir, fəsad xəyanət məqsədində olan qüvvələrə xalqı bədbinləşdirmək, hakim xalq arasında ziddiyyət yaratmaq imkanı vermir. Bu səbəbdən həzrət Əli (ə) Maliki xalqla daimi rabitəyə çağırır. Malikdən elə bir şərait yaratmasını istəyir ki, cəmiyyətin bütün təbəqələri heç bir çətinliksiz, qorxu-hürküsüz öz problemlərini valiyə çatdıra bilsin. Əgər xalqa zülm olmuşsa zalım rüsvay edilsin, xain əməlinin cəzasına çatdırılsın.

Həzrət buyurur:

 

وَاجْعلْ لِذَوِي الْحَاجَاتِ مِنْكَ قِسْماً تُفَرِّغُ لَهُمْ فِيهِ شَخْصَكَ، وَتَجْلِسُ لَهُمْ مَجْلِساً عَامّاً، فَتَتَواضَعُ فِيهِ لله الَّذِي خَلَقَكَ، وَتُقعِدُ عَنْهُمْ جُنْدَكَ وَأَعْوَانَكَ مِنْ أَحْرَاسِكَ وَشُرَطِكَ، حَتَّى يُكَلِّمَكَ مُتَكَلِّمُهُمْ غَيْرَ مُتَعْتِع، فَإِنِّي سَمِعْتُ رَسُولَ اللهِ(عليه السلام)يَقُولُ فِي غَيْرِ مَوْطِن: "لَنْ تُقَدَّسَ أُمَّةٌ لاَ يُؤْخَذُ لِلضَّعِيفِ فِيهَا حَقُّهُ مِنَ الْقَوِيِّ غَيْرَ مُتَعْتِع"

 ثُمَّ احْتَمِلِ الْخُرْقَمِنْهُمْ وَالْعِيَّ، وَنَحِّ عَنْكَ الضِّيقَ وَالاَْنَفَ، يَبْسُطِ اللهُ عَلَيْكَ بَذلِكَ أَكْنَافَ رَحْمَتِهِ، وَيُوجِبُ لَكَ ثَوَابَ طَاعَتِهِ، وَأَعْطِ مَا أَعْطَيْتَ هَنِيئاً، وَامْنَعْ فِي إِجْمَال وَإِعْذَار!

Günün bir hissəsini ehtiyaclılara həsr et! Onlarla şəxsən görüş, ümumi məclislərdə iştirak et, səni yaratmış Allahın razılığı üçün təvazökar ol! Bu məclislərdə mühafizəçilər yaxınlarına de ki, xalqa mane olmasınlar, istəyən səninlə rahat danışa bilsin. Çünki peyğəmbərdən dəfələrlə belə eşitmişəm: Haqqı qorxu-hürküsüz deyə bilməyən ümmət heç vaxt paklanmayacaq.

Çalış ki, onların tünd rəftarına agahlıqla dözə biləsən. Hövsələsizliyi  xüdpəsəndliyi özündən uzaqlaşdır ki, Allah rəhmət qapılarını üzünə açsın, itaətinin savabını sənə ruzi buyursun. Bağışlamadığını açıq qəlblə bağışla. Müəyyən səbəbdən qadağa qoymaq istədikdə mehribanlıq üzürxahlıqla qadağa qoy!”

Görün, hökumət geniş ədalət prinsiplərindən yalnız bu prisipə əməl etsə, fürsəttələblər, xainlər fəsadçılar bir görüb, xalqı hökuməti doğru yoldan azdıra bilərmi?! Yalnız bu prinsipə riayət olunsa xalq hökumət fəsaddan qorunar, məsullar xalqın ziddinə qərarlar çıxarmaz, xalq çarəsiz vəziyyətdə yol ölçməz!

İCRA İŞLƏRİNDƏ MƏSULLARIN QƏLƏBƏ RƏMZİ

Əvvəlki söhbətlərdə bölgüsü qüvvə seçimindən danışdıq. Əlavə edək ki, icra işlərində sumların müvəffəqiyyət rəmzi iki əsas nöqtədə müəyyənləşir:

1.Aydındır ki, dövlət məsulları bütün vəzifələri öz üzərinə götürə bilməz onların çox işini müavinlər yerinə yetirir. Əlbəttə ki, zi işlərə onlar bilavasitə müdaxilə etməlidir. Məsulun həm öz işini ləyaqətlə görməsi, həm müavinlərin işindən xəbərdar olması üçün o önəmli işləri qeyri-zəruri işlərdən fərqləndirməlidir. Məsul önəmli işləri özü yerinə yetirməli, qeyri-zəruri işləri müavinlərə tapşırmalıdır.

2.Vəzifələr aydınlaşdıqda birinci dərəcəli işlər müəyyənləşdikdən sonra hər üçün münasib vaxt yin etmək zəruridir. ni bu günün işi sabaha, sabahın işi o biri günə saxlanılmamalıdır. Həzrət buyurur:

ثُمَّ أُمُورٌ مِنْ أُمُورِكَ لاَ بُدَّ لَكَ مِنْ مُبَاشَرَتِهَا: مِنْهَا إِجَابَةُ عُمَّالِكَ بِمَا يَعْيَاعَنْهُ كُتَّابُكَ، وَمِنْهَا إِصْدَارُ حَاجَاتِ النَّاسِ عِنْدَ وَرُودِهَا عَلَيْكَ مِمَّا تَحْرَجُ بِهِ صُدُورُ أَعْوَانِكَوَأَمْضِ لِكُلِّ يَوْم عَمَلَهُ، فإِنَّ لِكُلِّ يَوْم مَا فِيهِ

İşlərin arasında elələri var ki, onları hökmən özün yerinə yetirməlisən. Katiblik öhdəsindən gəlmədikdə müavinlərin işinə özün nəzarət etməlisən. Bu işlərdən biri müavinlər aciz qalan halda xalqın ehtiyaclarının mini ilə məşğul olmaqdır. Hər gün həmin günün işini gör. Çünki yin olunduğu günə bağlıdır.”

İŞƏ ALDANMAMAQ ÜÇÜN ƏN YAXŞI YOL ÖZÜNÜTƏRBİYƏDİR.

Paklanma özünütərbiyə İslamın tərbiyə üsullarındandır. Paklanmada məqsəd budur ki, insan özünü kamillik kəramətə mane olan pis sifətlərdən uzaqlaşdırsın, bu yolla müsbət sifətlərin qəbulunu hazırlıq görsün. Nəticədə daha yaxşı insan olmaq Allaha yaxınlaşmaq üçün zəmin əldə olunur.

İslamda pak ilahi niyyətlə həyata keçən bütün xeyir işlər ibadət sayılır. Əgər dövlət murları Allahın razılığına xatir görsələr onların bütün işləri ibadət yazılacaq. Ola bilər ki, işini ibadət sayan məsul işə aldanıb vacib ibadətləri yaddan çıxarsın. Həzrət Əli (ə) belə bir halın qarşısını almaq üçün Malikə buyurur ki, ən yaxşı vaxtlarını ibadətə sərf et, insanın varlıq qaynağına yüksəlişi olan namazı kamil əyri-əskiksiz, bütün qüvvənlə işlərinə sərlövhə seç. Həzrət buyurur:

 

وَاجْعَلْ لِنَفْسِكَ فِيَما بَيْنَكَ وَبَيْنَ اللهِ تعالى أَفْضَلَ تِلْكَ الْمَوَاقِيتِ، وَأَجْزَلَ تِلْكَ الاَْقْسَامِ، وَإِنْ كَانَتْ كُلُّهَا لله إِذَا صَلَحَتْ فيهَا النِّيَّةُ، وَسَلِمَتْ مِنْهَا الرَّعِيَّةُ.

وَلْيَكُنْ فِي خَاصَّةِ مَا تُخْلِصُ لله بِهِ دِينَكَ: إِقَامَةُ فَرَائِضِهِ الَّتي هِيَ لَهُ خَاصَّةً، فَأَعْطِ اللهَ مِن بَدَنِكَ فِي لَيْلِكَ وَنَهَارِكَ، وَوَفِّ مَا تَقَرَّبْتَ بِهِ إِلَى اللهِ مِنْ ذلِكَ كَاملاً غَيْرَ مَثْلُوم وَلاَ مَنْقُوص، بَالِغاً مِنْ بَدَنِكَ مَا بَلَغَ

Pak xalis niyyətlə, xalqın xeyrinə gördüyün bütün işlər Allah üçün olsa da ən yaxşı vaxtı ibadət (nəfsin paklanması) üçün qərar ver.

Yalnız Allah üçün olan vacib ibadətlər xüsusi vaxtda yerinə yetirilməlidir. Gün uzunu cismini canını ona tapşır, Allaha yaxınlıq vasitəsi olan vəzifələri cisminə əziyyət olsa belə, qədərincə yerinə yetir.”

0
0% (نفر 0)
 
نظر شما در مورد این مطلب ؟
 
امتیاز شما به این مطلب ؟
اشتراک گذاری در شبکه های اجتماعی:

latest article

ƏHLİ-BEYT (Ə) QURANDA
Xanım Zeynəbin (s) hərəminin şücaətli qoruyucularının cənazələri Məşhəd ...
™-IN ƏHDNAMƏNIN ARXASINDAKI ƏLYAZMAS
Nigeriyada Ayətullah Zəkzakinin azadlığı üçün aksiyalar davam edir
İşğalçı erməni silahlıları atəşkəs rejimini 78 dəfə pozub
Nardaran işi": Vəkilləri girov saxlamısınız
Vilayəti-fəqihin zəruriliyi
İmam Həsən Əskəri əleyhissəlamın yeddicəhətli fəaliyyəti
Allah, axirət və hərəkət ME’yarı
DÖVLƏT MƏ’MURLARININ SEÇİMİNDƏ LƏYAQƏT ME’YARI

 
user comment