İmam o Həzrətin,Hüseyn əleyhissəlamın inqilabı barədə bir sıra suallar vardır ki inqilabının səbəblərinin aydın olması məhz o sualların cavabından asılıdır. Suallar belədir:
1. ,Əgər Yezid İmam Hüseyn əleyhissəlamdan beyət almaq üçün onu sıxışdırmasaydı İmam Hüseyn (əleyhissəlam) yenə qiyam edəcəkdi?
2. Kufə camaatı İmam Hüseyn əleyhissəlamı Kufəyə dəvət etməsəydi, yenə bu qiyam baş verəcəkdi?
3. Bu qiyam və çevriliş bu günkü zəmanədə materialistlərin irəli sürdüyü kor-korana yoxsa hesab-kitablı və əvvəlcədən hazırlıqlı,və hesabsız ictimai partlayışdır bir qiyam?
Bu adətən,sualların cavablarının aydın olması üçün əvvəlcə bunu qeyd etməliyik ki təkmahiyyətli olan təbii şeylərdən fərqli olaraq ictimai hadisələr ola bilsin həm,bir neçə mahiyyətə malik olsun. Məsələn, bir filiz eyni zamanda həm qızıl də mis mahiyyətini daşıya bilməz. Ancaq ictimai hadisələrin eyni zamanda həm bir neçə cəhəti ola bilər və həm də onun meydana çıxmasında bir neçə vasitə təsir ,göstərə bilər. Məsələn, bir inqilab ola bilər bir işə qarşı reaksiya olsun onun mahiyyəti bir işə qarşı reaksiyadan ibarət olur. Lakin eyni zamanda,yəni həmin inqilabın hücum mahiyyəti də ola bilər. Üstəlik reaksiya mahiyyəti digər bir,daşıdığı anda ola bilər bir hadisəyə qarşı mənfi reaksiya versin hadisəyə isə müsbət reaksiya.
İmam Hüseyn əleyhissəlamın inqilabı da bu cür hadisələrdən idi və bu cəhətlərin hamısı onda mövcud olmuşdur. Çünki həmən inqilabın müxtəlif səbəbləri olmuşdur. İndi həmən səbəbləri sizin nəzərinizə çatdırırıq.
İmam Hüseyn əleyhissəlamın inqilabının səbəbləri
Aşağıda qeyd edəcəyimiz üç səbəbin İmam Hüseyn əleyhissəlamın inqilabında böyük təsiri olmuşdur:
1. İmam Hüseyn əleyhissəlamdan Yezid üçün beyət almaq və bu məqsədlə İmam Hüseyn əleyhissəlama təzyiqlər göstərmək;
2. Kufə camaatının İmam Hüseyn əleyhissəlamı İraqa (Kufəyə) dəvət etməsi;
3. Əmr be-məruf və nəhy əz-münkər amili. İmam Hüseyn əleyhissəlamın Mədinədən çıxdığı andan şüarı da məhz bu olmuşdur.
İndi bu səbəblərin hər birini ayrı-ayrılıqda izah edəcəyik. Bununla da, İmam Hüseyn əleyhissəlamın inqilabının bu səbəblərini nəzərə alaraq hansı mahiyyət daşıdığını və bu səbəblərin inqilabın yaranmasında nə qədər təsir göstərdiyini biləcəyik.
1. Yezidə beyət etməyə qarşı müxalifət
Zaman nöqteyi-nəzərindən İmam Hüseyn əleyhissəlamın inqilabının ilk səbəbi, Yezidin hökuməti tərəfindən İmam Hüseyn əleyhissəlamdan beyət istəmək və o Həzrətin bununla müxalifəti olmuşdur. Tarixçilərin dediyi kimi hicrətin altımışıncı ili rəcəb ayının on beşində Müaviyə öldükdən sonra Yezid Mədinənin valisi Vəlid ibn İmam Hüseyn əleyhissəlamdan onun üçün,Ütbə ibn Əbu Süfyana məktub yazdı ki beyət alsın və bu işi əsla yubatmasın. Məktub çatan kimi Mədinənin valisi İmam Hüseyn əleyhissəlamı çağırtdırıb onu məsələdən agah etdi. Hələ Müaviyənin sağlığında Yezidin vəliəhdliyi ilə müxalif olan İmam Hüseyn (əleyhissəlam) bu dəfə də beyətdən boyun qaçırtdı. Çünki Yezidə beyət etmək təkcə Yezid kimi alçaq bir şəxsin hakimiyyətini təsdiqləmək deyil, həm də əsasını Müaviyə qoymuş diktatura rejimi kimi böyük bir bidəti təsdiqləmək demək idi.
Mədinənin hakimi tərəfindən bir neçə gün təzyiqlər davam etdi. Ancaq bu təzyiqlər Hüseyn ibn Əli əleyhissəlamın müqavimətini qıra bilmədi. Təzyiqlərin artması nəticəsində İmam Hüseyn (əleyhissəlam) rəcəb ayının iyirmi səkkizində ailəsi və Bəni–Haşimdən olan bir dəstə ilə birlikdə Mədinəni Məkkə məqsədi ilə tərk etdi və şəban ayının üçü Məkkəyə çatdı. Şəhərlər arasından məhz Məkkəni seçməyin səbəbi oranın əmin-amanlıq yeri olması idi. Bundan da əlavə, qarşıdan həcc mərasimi gəlirdi. Hacıların tez bir zamanda Məkkəyə yığılacağını nəzərə aldıqda, bu şəhər İmam Hüseyn əleyhissəlamın öz məqsədini müsəlmanlara çatdırması üçün ən münasib yer idi.
İmam Hüseyn əleyhissəlamın inqilabı bura qədər reaksiya mahiyyəti daşıyırdı. Özü də qeyri-şəri bir istəyə qarşı mənfi reaksiya. Çünki Yezid hökuməti ondan zor amma İmam Hüseyn (əleyhissəlam) da buna razı,gücünə beyət almaq istəyir İmam Hüseyn əleyhissəlamı, bu məsələ məlumdur ki,olmurdu. Hər necə olur-olsun Kufə əhalisi dəvət etməzdən qabaq o Həzrət Yezid hökumətinin təzyiqlərinə qarşı müxalifət edirdi. Əgər Kufə əhalisinin dəvəti olmasaydı da, İmam Hüseyn (əleyhissəlam) Yezidə beyət etməyəcəkdi.
2. Kufəlilərin dəvəti
İmam Hüseyn (əleyhissəlam) şəban ayının üçündə Məkkəyə çatıb orada düşərgə saldı və hökumətin əsl mahiyyətini açıb söyləməyə məşğul oldu. İmam Hüseyn əleyhissəlamın Yezidin hökumətinə qarşı müxalifəti və onun Məkkədə düşərgə salması xəbəri İraqa çatdı. Təxminən iyirmi il qabaq Həzrət Əli əleyhissəlamın ədalətli hakimiyyəti o Həzrətin təlim-tərbiyəsi hələ tamamilə yadlarından çıxmamış,yadında qalmış o Həzrətin böyütdüyü yetimlər və himayəsinə aldığı dul qadınlar,Kufə əhalisi Yezidin,bir yerə toplaşaraq vəziyyəti yoxladıqdan sonra qərara gəldilər ki hakimiyyətinə qarşı çıxaraq İmam Hüseyn əleyhissəlamı Kufəyə dəvət edib ona itaət etsinlər.
Bu , Süleyman ibn Sürəd, o cümlədən,müzakirədən sonra Kufə şiələrinin başçıları Rüfaə ibn Şəddadi Bəcəli və Həbib ibn Məzahir İmam Hüseyn,Müsəyyib ibn Nəcəbə İraqa gəlib onlara rəhbərlik,əleyhissəlama məktub yazıb onu dəvət etdilər ki etsin. İlk məktub hicrətin altımışıncı ili ramazan ayının onunda İmam Hüseyn əleyhissəlama çatdı.
Hər gün Kufənin müxtəlif şəxsiyyət və dəstələri tərəfindən məktublar gəlməkdə davam İmam Hüseyn əleyhissəlama təkcə bir gündə altı yüz məktub gəlib,edirdi. Belə ki çatdı. Məktubların ümumi sayı təxminən on iki minə çatırdı. İmam məktubların axınını,Hüseyn (əleyhissəlam) camaatın müsbət reaksiya göstərməsini və istəkləri nəzərə alaraq iraqlıların dəvətinə müsbət cavab verməyi qərara aldı. Buna görə də, əmisi oğlu Müslim ibn Əqili oranın vəziyyətini araşdırıb nəticəni ona xəbər vermək üçün İraqa göndərdi. Əgər (İraq) Kufə camaatı əməldə, İmam (əleyhissəlam) özü də ora yola,yazdıqlarına vəfalı qalacaqdılarsa düşəcəkdi.
Göründüyü kimi İmam Hüseyn əleyhissəlamın kufəlilərin dəvətinə qarşı münasibəti və münasibətin mahiyyəti müsbət olmuş və iraqlılarla bir növ həmkarlıq xüsusiyyəti İmam Hüseyn əleyhissəlamın Məkkədə,daşımışdır. Tarixi faktlardan məlum olur ki Yezidin hökumətinə beyət etməməkdən başqa vəzifəsi yox idi. Onu da yerinə beyət etməkdən imtina etmişdi.) Ancaq Kufə camaatının dəvəti,yetirmişdi. (Yəni hadisəyə təzə bir cəhət verdi və İmam Hüseyn (əleyhissəlam) üçün yeni bir məsuliyyət ortaya çıxdı. Elə bil İmam Hüseyn (əleyhissəlam) belə bir nəticəyə onda mən də İraqa, əgər Kufə camaatı bu cür həvəslə məni dəvət edirsə,gəldi ki onda, əgər vəfa etməsələr, çox yaxşı,getməliyəm. Əgər vədələrinə vəfa etsələr ya da başqa bir İslami məntəqəyə gedərəm.,yenə də Məkkəyə qayıdaram
Buna əsasən, zaman nöqteyi-nəzərindən İmam Hüseyn əleyhissəlamın Yezidə beyət etməkdən imtina etməsi kufəlilərin dəvətindən qabaq olmuşdur. Kufədən gəlmiş ilk məktub İmam Hüseyn (əleyhissəlam) Məkkəyə çatdıqdan qırx gün sonra yetişmişdir. Kufə camaatı İmamı dəvət etdiyi üçün İmam Hüseyn,Məsələ belə deyil ki camaat,(əleyhissəlam) Yezidə beyət etməkdən imtina etmişdi və Kufə olmasaydı hətta yer üzünü İmama, İmam Yezidə beyət edəcəkdi. Xeyr,məktub göndərməsəydi darısqal etsəydilər də, yenə İmam Hüseyn (əleyhissəlam) Yezidə beyət etməyəcəkdi.
3. Əmr be-məruf və nəhy əz-münkər amili
İmam Hüseyn (əleyhissəlam) ilk gündən Mədinədən əmr be-məruf və nəhy əz-münkər şüarı İmam Hüseyn,ilə hərəkət etmişdi. Bu cəhətdən məsələ belə deyildi ki İmamdan,əleyhissəlamdan beyət tələb olunduğuna görə o inqilab etmişdi. Xeyr beyət istəməsəydilər belə, yenə İmam inqilab edəcəkdi. Həmçinin, məsələ belə Kufə camaatı İmamı dəvət etdiyinə görə İmam inqilab etmişdi. Bundan,deyildi ki əvvəl qeyd edildiyi kimi İmamın beyətdən imtina etməsindən bir ay yarım sonra Kufə camaatının məktubları gəlməyə başlamışdı. Bu baxımdan İmam Hüseyn əleyhissəlamın məntiqi İslama zidd olan hökumətə qarşı yönəlmiş etiraz və hücum İslam aləmini fəsad,məntiqidir. İmam Hüseyn əleyhissəlamın məntiqi bu idi ki öz şəri və Allah,bürüdüyü və hakimiyyətin fəsadın mənbəyinə çevrildiyi üçün o qarşısında olan borcunu yerinə yetirməkdən ötrü inqilab edir.
* * *
Öncə də qeyd etdiyimiz kimi bu üç səbəbin hər birinin İmam Hüseyn əleyhissəlamın onların hər biri İmam üçün yeni bir təklif və vəzifə,inqilabında rolu olmuş irəli çıxartmışdı. İmam Hüseyn əleyhissəlamın bu üç amilə nisbət mövqeyi bir-birindən fərqli olmuşdur.
Birinci amil baxımından İmam Hüseyn (əleyhissəlam) müdafiə rolunu oynayırdı. Çünki ondan o da bundan imtina edirdi.,zorla beyət istəyirdilər
İkinci amil baxımından İmam Hüseyn (əleyhissəlam) köməkçi rolunu ifa edirdi. Çünki onu o da bu dəvətə müsbət cavab,(Kufə camaatı) həmkarlığa dəvət etmiş vermişdi.
Üçüncü amil baxımından isə İmam Hüseyn (əleyhissəlam) etiraz edərək hücuma keçmişdi. hökumətə qarşı,Çünki İmam Hüseyn əleyhissəlamdan heç beyət istəməsəydilər də o inqilab edib onu qeyri-İslami hökumət adlandıracaqdı.
Hər üç amilin öz dəyəri
İndi gəlin görək bu üç amildən hansı biri daha çox əhəmiyyət daşıyır?
,Şübhəsiz Kufə camaatının dəvətini qəbul etmək amilinin özünəməxsus əhəmiyyəti vardır. Çünki İmam Hüseyn (əleyhissəlam) Yezidin qanunsuz hakimiyyətinə etiraz edib İmamı rəhbər olmağa dəvət edən camaata öz hazırlığını bildirdi. Əgər şərait İmam İslami hökumət quracaqdı. Lakin İmam Hüseyn, şübhəsiz,yaxşı olsaydı əleyhissəlamın Yezidə beyət etməkdən imtina etməsi amili bundan daha çox ,əhəmiyyət daşıyır. Çünki İmam Hüseyn (əleyhissəlam) dəfələrlə elan etmişdi ki ,nəyin bahasına olursa olsun, bütün təzyiqlərə dözüb Yezidə beyət etməyəcək. Bu İmam Hüseyn əleyhissəlamın təzyiqə və zorakılığa qarşı dözüm və müqavimətini göstərir.
Bunlardan əmr be-məruf və nəhy əz-münkər amili, yəni,daha çox əhəmiyyəti isə üçüncü amil daşıyır. Çünki burada İmam Hüseyn əleyhissəlamın hərəkəti nə hökumətə qarşı bir nə də köməklik və dəvətə qarşı cavab idi. İmamın hərəkəti, nə müdafiə,reaksiya yalnız hökumətə qarşı etiraz və hücum idi.
Əgər Kufə camaatının dəvəti əsas səbəb olsaydı, kufəlilərin vəfasızlıq xəbəri o Həzrətə yetişərkən öz məqsədindən dönüb mövqeyini dəyişərək İraq səmtinə İmam Hüseyn əleyhissəlamın ən əsas,hərəkətini saxlayardı. Ancaq görürük ki ən həyəcanlı və təhrikedici çıxışları məhz Həzrət Müslimin,xütbələri şəhadətindən sonra olmuşdur. Buradan İmam Hüseyn əleyhissəlamın əmr be-məruf və nəhy əz-münkər amilinə nə qədər üstünlük verməsi və Yezidin azğın hökumətinə nə qədər kəskin etiraz edib hücuma
Bura qədər verdiyimiz şərhlərdən sonra bu bölmənin əvvəlindəki birinci və ikinci əgər Yezid İmam Hüseyn əleyhissəlamdan,sualın cavabı aydın oldu. Məlum oldu ki beyət almaq üçün onu təzyiqlərə məruz qoymasaydı da, İmam Hüseyn (əleyhissəlam) yenə Yezidin hakimiyyətinə qarşı müxalifətçilik edəcəkdi. Həmçinin, əgər kufəlilər İmam Hüseyn əleyhissəlamı dəvət etməsəydilər belə, yenə bu inqilab həyata keçəcəkdi.
İndi isə üçüncü sualın cavabının aydın olması üçün bu inqilabda İmam Hüseyn əleyhissəlamın əmr be-məruf və nəhy əz-münkər amilinə nə dərəcədə diqqət yetirməsini göstərən bir neçə canlı sənədi nəzərinizə çatdırırıq.
