SÜNNƏ VƏ HƏDİSLƏRİN TƏHRİFƏ OLAN BAXIŞI

«Səqəleyn» hədisi və Qur᾽anın təhrifi:

Qur᾽anın təhrif olunmamasına dəlalət edən ən əsaslı dəlil onun öz ayələridir. Biz bir qədər əvvəl onlardan ikisi haqda ətraflı mə᾽lumat verdik. Bu mətləbə dəlalət edəcək ikinci əsaslı dəlil, Peyğəmbərdən (s) nəql olunmuş «Səqəleyn» hədisidir. Hədisdə deyilir: «Mən sizin aranızda iki qiymətli və ağır əmanət qoyub gedirəm. Onlardan biri Allahın Kitabı (Qur᾽an) və digəri isə mənim Əhli-beytimdir.»

Hədisin məzmunundan belə mə᾽lum olur ki, Peyğəmbər (s) özündən sonra Qur᾽anı və Əhli-beytini (ə) müsəlmanların üzərində canişin tə᾽yin etmiş, müsəlmanlar da öz növbəsində qiyamət gününədək bir-birindən ayrılmayacaq bu iki şeyə tabe olmalı və onlara itaət etməlidirlər.

Bu kimi hədislər istər sünnü, istərsə də şiə mənbələrində kifayət qədər nəql olunmuşdur. Buradan biz Qur᾽anın təhrif olunmasına dəlalət edən iki əsaslı dəlilə işarə edə bilərik.

1. «Təhrif nəzəriyyəsi»ni qəbul edən müsəlmanlar Qur᾽ana istinad etməməklə yanaşı, onun hökmlərinə də əməl edə bilməzdilər. Çünki təhrifə yol verdikdə ayələrdən bə᾽ziləri ya dəyişilməli, ya ixtisara salınmalı, yaxud da onlara müəyyən əlavələr edilməli idi. Halbuki, bu müqəddəs Kitab nazil olduğu ilk gündən, məzhəbindən asılı olmayaraq hər bir müsəlman tərəfindən oxunmuş və həmçinin onun verdiyi hökmlərə əməl olunmuşdur. Buradan belə bir nəticəyə gəlmək olar ki, «təhrif nəzəriyyəsi» tamamilə batil və əsassızdır.

İzah: «Səqəleyn» hədisi Qur᾽anla Əhli-beytin qiyamət gününədək ayrılmaz və əbədi qalacağına dəlalət edir.

Bu səbəbdən də insanların haqqa hidayət olmaları üçün həm Qur᾽an, həm də Əhli-beyt (ə) üzvlərindən biri qiyamət gününədək insanların arasında olmalıdır.

Mə᾽lum məsələdir ki, əgər insanlar Qur᾽an və Əhli-beyti (ə) sevərək onlara tabe olsalar, onların getdikləri hidayət yolunun yolçularına çevrilərlər.

İnsanların haqqa hidayəti və bu yolun həqiqi davamçılarından olmaları, onların zəmanə imamı ilə birbaşa ünsiyyətdə olmalarından asılı deyildir. Çünki birbaşa ünsiyyət onlar sağ ikən də hamıya müyəssər olmurdu. O ki, qaldı qeybət dövründə müəyyən şəxslərin imamla ünsiyyətdə olmalarının zəruriliyini iddia etmələrinə, bu tamamilə əsassız bir iddiadır. Belə ki, şiə məzhəbinin davamçıları istər imamların həyatı dövründə, istərsə də onlar qeybdə olan zaman onlarla ya birbaşa, ya da müxtəlif şəxslərin vasitəsilə ünsiyyətdə olmuşlar. Onlar imamlara qarşı məhəbbət göstərir və onların buyruqlarını həyatın bütün sahələrində həyata keçirərdilər.

Qur᾽ana gəldikdə isə, qeyd etmək lazımdır ki, müsəlmanlar bütün mə᾽nəvi dəyərləri daim oradan götürmüş və bütün işlərdə onu özləri üçün örnək hesab etmişlər. Onları zəlalətdən səadətə qovuşduran və xoşbəxt həyatlarını tə᾽min edən də məhz Qur᾽an olmuşdur.

«Qur᾽anın əsli zəmanənin imamındadır» deyənlər isə, böyük səhvə yol vermiş olurlar. Çünki belə bir halda müsəlmanların istədikləri vaxt Qur᾽ana müraciət etmələri heç də asan olmazdı. Bilavasitə haqq-ədalət və hidayət mənbəyi olan Qur᾽an, daim müsəlmanların ixtiyarında olmalı və onlar istədikləri vaxt ona müraciət edə bilməlidirlər.

«Səqəleyn» hədisinin Qur᾽anın təhrif olunmamasına dəlalət etməsi bundan ibarət idi.

Lakin bu dəlillərə irad tutaraq deyirlər: «Səqəleyn» hədisi Qur᾽anın təhrif olunmamasına dəlalət etsə də, burada bütün Qur᾽an deyil, yalnız fiqh və şəriət qanunlarının toxunulmazlığı nəzərdə tutulur. Çünki müsəlmanlar [şəriət məsələlərində] bütünlüklə Qur᾽ana deyil, yalnız fiqhi ayələrə istinad edirlər. Bu hədis həmin ayələrlə əlaqəli olmadığı üçün Qur᾽anın təhrif olunmamasına dəlalət edə bilməz.

Cavab: Bu nəzəriyyənin heç bir əsası yoxdur. Çünki bəşəriyyəti haqqa hidayət edən, Qur᾽anın müəyyən surələri deyil, Peyğəmbərə (s) 23 il müddətində nazil olmuş bütün surə və ayələridir. İnsanların xoşbəxt həyatını tə᾽min edən və onları səadətə qovuşduran yalnız fiqh ayələri deyil, onun bəşər həyatını hərtərəfli əhatə edən bütün ayələri, o cümlədən əxlaq, rəftar, ailə, siyasət, hüquq, ticarət və s. qanunvericilik ayələri də şamildir. Qur᾽anın fəziləti barəsində söhbət açarkən qeyd etdik ki, bə᾽zi ayələrdə keçmiş ümmət və peyğəmbərlərin sərgüzəştləri əhvalat şəklində bəyan olunsa da, əsas məqsəd ilahi hökmlərin izahı və insanların bundan ibrət götürərək haqqa hidayət olmalarıdır. Buna əsasən, müsəlmanlar Qur᾽ana iman gətirərək onun bütün ayələrinə istinad etmişlər.

«Təhrif nəzəriyyəsi»ni qəbul edənlər arasında elələri də vardır ki, təhrif deyildikdə yalnız vilayət ayələrinin təhrif olunduğunu nəzərdə tuturlar. Halbuki, vilayət ayələri də digər ayələr kimi hər bir müsəlman tərəfindən qəbul olunmalı və əməli olaraq sübuta yetirilməlidir. Və belə bir halda bu ayələrdə də təhrifə yol verilməsi sadəcə olaraq qeyri-mümkündür.

Təhrif nəzəriyyəsinin əsassızlığının «Səqəleyn» hədisi vasitəsilə sübuta yetirilməsinin ikinci yolu bundan ibarətdir ki, təhrif məsələsi düzgün olsa, onda Qur᾽an tədricən öz e᾽tibarını itirəcək və nəticədə dəlil olaraq kimsə tərəfindən mö᾽təbər sayılmayacaqdır. Belə bir çətinliklə qarşılaşan hər bir şəxs, şəkk-şübhəni aradan qaldırmaq üçün Əhli-beytə (ə) müraciət etməli, onların Qur᾽an barəsində verdikləri nəzəriyyəyə, yə᾽ni bu ilahi Kitabın təhrif olunmamasına e᾽tiqad bəsləməli və bu barədə heç bir əlavə fərziyyələrə istinad etməməlidir. Çünki hədisdən əldə etdiyimiz mə᾽naya əsasən Əhli-beyt (ə), Qur᾽andan sonra müsəlmanların istinad edəcəkləri ikinci ən mö᾽təbər mənbədir. Belə bir halda, Qur᾽anın təhrif olunduğuna ehtimal verib sonra bu nəzəriyyənin əsassız olduğunu Əhli-beytin (ə) buyuruqları ilə sübuta yetirməliyikmi?!

«Təhrif nəticəsində Qur᾽an öz e᾽tibarını itirir» dedikdə isə, ayələrdə olunan ixtisar, əlavələr, dəyişikliklər və bunun nəticəsində mə᾽na, məfhum baxımından nəzərə çarpan fərqlər nəzərdə tutulur.

Nəticə: Təhrif nəzəriyyəsindən əldə olunan nəticə, Qur᾽anın öz e᾽tibarını itirməsi və ayələrin zahiri mə᾽nalarına istinad olunmasıdır. Bu isə qeyd etdiyimiz kimi, tamamilə yanlış bir nəticədir. Belə ki, Qur᾽anın dəlil olmaması onun təhrif olunduğuna dəlalət edir və belə bir halda bunun sübuta yetirilməsi üçün «icmali elm»dən istifadə olunmasına heç bir ehtiyac duyulmur. Bu halda biz belə bir qənaətə gəlməliyik: Təhrif nəticəsində «icmali elm» yolu ilə bə᾽zi ayələrin zahiri mə᾽nalarında yaranmış ixtilaflar artıq bizə bəlli olur və icmali elmə istinad etməklə Qur᾽an öz e᾽tibarını itirir. Çünki əgər Qur᾽anın zahiri mə᾽nasının dəlil olduğunu icmali elm yolu ilə sübuta yetirmək istəsək, cavabında gərək deyək:

Əvvəla, Qur᾽anda təhrifə yol verilməsi icmali elmə və ayələrin zahiri mə᾽nasında ixtilafın yaranmasına səbəb olmur. Digər tərəfdən isə icmali elm, Qur᾽anın zahiri mə᾽nalarına istinad olunmasında heç bir tə᾽sirə malik deyildir. Çünki icmali elm yalnız o zaman tə᾽sirli ola bilər ki, ona hər tərəfli əməl olunmuş olsun, əks təqdirdə onun heç bir vəzifə tə᾽yin etmək səlahiyyəti olmayacaqdır. Belə olduqda isə icmali elm, Qur᾽an ayələrinin zahiri mə᾽nalarının şəriət məsələlərini bəyan edən və bəyan etməyən ayələri arasında ixtilafın yaranmasının qarşısını alır. Şəriət hökmlərini bəyan etməyən ayələrə əməl olunmadıqda isə, icmali elm heç bir rol oynamayacaq.

Təhrif nəzəriyyəsinin tərəfdarları bə᾽zən belə güman edirlər ki, Qur᾽anın dəlil olması onların istinad etdikləri nəzəriyyə ilə heç də ziddiyyət təşkil etmir. Yə᾽ni onlar həm Qur᾽anın dəlil olmasını, həm də onun təhrif olunduğunu qəbul edərək, belə bir fərziyyəyə istinad edirlər. Onlar deyirlər: Təhrif nəzəriyyəsini qəbul etməklə yanaşı, Qur᾽an ayələrinin zahiri mə᾽nalarına da istinad edə bilərik. Çünki ayələrin zahiri mə᾽nalarının dəlil olması təhrif nəzəriyyəsinin e᾽tibarsızlığına səbəb olur. Lakin, imamlar mövcud Qur᾽anların mö᾽təbərliyini, həmçinin öz səhabələrinin Qur᾽anın zahiri mə᾽nalarına əməl etmələrini təsdiq etmişlər. Beləliklə, təhrif nəzəriyyəsinin tərəfdarları həm bu nəzəriyyəyə istinad etmək, həm də Qur᾽anın zahiri mə᾽nalarının imamlar tərəfindən təsdiq olunduğuna e᾽tiqad bəsləmək istəmişlər.

Lakin, bu tamamilə batil və əsassız fərziyyədir. Çünki imamların öz davamçılarını haqqa hidayət etmələri və onların Qur᾽an ayələrinin zahiri mə᾽nalarına istinad etdiklərini təsdiq etmələri heç də Qur᾽anın dəlil olduğunu sübuta yetirmək məqsədilə olmamışdır. Əksinə onlar, Qur᾽an nazil olduğu ilk gündən onun zahiri mə᾽nalarının dəyişilmədiyinə istinad etmiş və belə bir saf əqidəyə əsaslanaraq bəşəriyyətin hidayətini öz üzərlərinə götürmüşlər. Yə᾽ni, onların mövcud Qur᾽anların mö᾽təbərliyini təsdiq etmələri, onun zahiri e᾽tibarına deyil, həqiqi dəlil və höccət olduğuna dəlalət edir.