یکی از وظایفی که بر عهده شیعیان نهاده شده، «شناخت پیشوا و رهبر » می‌باشد.
راه های شناخت امام
در یک نگاه کلی دو راه برای شناخت امام وجود دارد: از دیدگاه احادیث تشیع و از دیدگاه احادیث اهل تسنن . در این نوشتار سعی شده از دیدگاه اهل سنت گوشه‌ای از شخصیت ممتاز امام زین العابدین علیه‌السّلام به پیشگاه شما سروران گرامی تقدیم شود.
در یک نگاه
«ذهبی» دودمان آن حضرت را این گونه می‌نویسد: علی فرزند حسین فرزند علی بن ابی طالب فرزند عبد المطلب فرزند هاشم فرزند عبد مناف می‌باشد. [۱]
کنیه ایشان ابوالحسن، ابوالحسین، ابو محمد و ابو عبدالله است. [۲] [۳] [۴] [۵] [۶] [۷] [۸] لقب ایشان زین العابدین، سجاد، هاشمی، علوی، مدنی، قرشی، علی اکبر [۹] [۱۰] [۱۱] [۱۲] [۱۳] [۱۴] [۱۵] و برخی ایشان را علی اصغر [۱۶] دانسته‌اند.
به ایشان «ابن الخیرتین» نیز می‌گویند، به خاطر این که پیغمبر فرمود: خداوند متعال از میان بندگان خود، دو گروه را برگزیده است؛ از میان عرب، قریش و از عجم، فارس را برگزید. (قال رسول الله: «لله تعالی من عباده خیرتان فخیرته من العرب قریش و من العجم فارس.») [۱۷] [۱۸] پدر بزرگوار امام سجاد از قریش و مادر ایشان از ایران می‌باشد، لذا به ایشان فرزند دو خیر می‌گویند. « ذوالثفنات » لقب دیگری است که به آن حضرت داده‌اند. چرا که ایشان بر اثر عبادت و نماز بسیار، جایگاه‌های سجده اش همانند زانوی شتر پینه بسته بود. [۱۹] [۲۰] [۲۱] [۲۲] [۲۳]
پدر بزرگوارش حسین بن علی و مادرش دختر یزدگرد سوم می‌باشد. در نام مادرش اختلاف است برخی ایشان را سلافه، سلامه، غزاله و شاه زنان نامیده‌اند. [۲۴] [۲۵] [۲۶] [۲۷]
ولادت و شهادت
آن حضرت در سال ۳۸ هجری در مدینه به دنیا آمد و در دوران خلافت ولید بن عبدالملک به شهادت رسیده و بدن مطهرش در قبرستان بقیع کنار قبر عموی گرامی اش امام حسن مجتبی به خاک سپرده شد. [۲۸] در سال شهادت وی میان مورخان اختلاف است؛ برخی سال شهادت را ۹۲، ۹۳، ۹۴، ۹۵، ۹۹ و ۱۰۰ هجری می‌دانند. [۲۹] [۳۰] [۳۱] [۳۲] سالی که امام در آن رحلت نمود را سال «سنة الفقهاء» نامیدند به دلیل این که در این سال بسیاری از فقهای مدینه رحلت کردند. [۳۳] [۳۴] [۳۵] [۳۶] [۳۷]
طبقه رجال حدیث
امام سجاد از لحاظ طبقه رجال حدیث، از تابعین بوده («تابعی» به کسی گفته می‌شود که پیامبر را ندیده، ولی اصحاب پیامبر را دیده است.) [۳۸] و از طبقه دوم [۳۹] [۴۰] [۴۱] [۴۲] [۴۳] [۴۴] [۴۵] می‌باشد ولی برخی ایشان را از طبقه سوم می‌دانند. [۴۶]
جایگاه علمی و حدیثی امام سجاد (ع)
جایگاه علمی و حدیثی ایشان بدین صورت است که تمام صحاح ششگانه (صحیح بخاری، صحیح مسلم، جامع الصحیح ترمذی، سنن ابو داود، سنن نسائی، سنن ابن ماجه) و مسانید اهل تسنن از ایشان حدیث نقل کرده‌اند. بخاری در کتاب خود در ابواب تهجد، نماز جمعه، حج و بعضی از مسائل تاریخی [۴۷] و مسلم نیز در کتاب خود در مباحث صوم، حج و فرائض، فتن، ادب و سایر مسائل تاریخی از امام سجاد علیه‌السّلام حدیث نقل کرده‌اند. [۴۸]
ذهبی می‌نویسد: ایشان از بسیاری از بزرگان حدیث نقل کرده است: از پیامبر و امام علی بن ابی طالب به صورت مرسل، از حسن بن علی، حسین بن علی (پدرش)، عبدالله بن عباس، صفیه (ام المؤمنین)، عایشه، ابو رافع. و متقابلا افرادی چون: محمد بن علی ( امام باقر )، زید بن علی، ابو حمزه ثمالی، یحیی بن سعید، ابن شهاب زهری، زید بن اسلم و ابوالزناد از وی حدیث نقل کرده‌اند. [۴۹] [۵۰]
--------------------------------------------------------------
پانویس:
۱. سیر اعلام النبلاء، شمس الدین ذهبی، ج۴، ص۳۸۶.
۲. سیر اعلام النبلاء، شمس الدین ذهبی، ج۴، ص۳۸۶.
۳. موسوعة رجال الکتب التسعة، ج۳، ص۶۴.
۴. الجرح و التعدیل، ابو حاتم رازی، ج۶، ص۱۷۸.
۵. الکنی و الاسماء، دولابی، ج۱، ص۱۴۷.
۶. طبقات الحفاظ، سیوطی، ص۳۷.
۷. المقتنی فی سرد الکنی، شمس الدین ذهبی، ج۱، ص۱۹۹.
۸. تهذیب الکمال، مزی، ج۲۰، ص۳۸۳.
۹. سیر اعلام النبلاء، ج۴، ص۳۸۶.
۱۰. العبر، شمس الدین ذهبی، ج۱، ص۸۳.
۱۱. تهذیب الکمال، مزی، ج۲۰، ص۳۸۳.
۱۲. النجوم الزاهرة، ابن تغری، ج۱، ص۲۲۹.
۱۳. وفیات الاعیان، ابن خلکان، ج۳، ۲۶۶.
۱۴. تهذیب التهذیب، ابن حجر عسقلانی، ج۷، ص۳۰۴.
۱۵.موسوعة رجال الکتب التسعة، ج۳، ص۶۴.
۱۶. الطبقات الکبری، ابن سعد، ج۵، ص۲۱۱.
۱۷. وفیات الاعیان، ج۳، ص۲۶۷.
۱۸. اکمال تهذیب الکمال مغلطای، ج۹، ص۳۰۴.
۱۹.وفیات الاعیان، ج۳، ص۲۷۴.
۲۰. صبح الاعشی، قلقشندی، ج۱، ص۵۱۶.
۲۱. مروج الذهب، مسعودی، ج۳، ص۱۶۰.
۲۲. ثمارالقلوب، ابومنصور ثعالبی، ص۲۹۱.
۲۳. شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج۱۰، ص۷۹.
۲۴. سیر اعلام النبلاء، ذهبی، ج۴، ص۳۸۶.
۲۵. وفیات الاعیان، ج۳، ص۲۶۶.
۲۶. النجوم الزاهرة، ج۱، ص۲۲۹.
۲۷. تهذیب الکمال، ج۲۰، ص۳۸۳.
۲۸. سیر اعلام النبلاء، ج۴، ص۴۰۰.
۲۹. سیر اعلام النبلاء، ج۴، ص۳۹۹.
۳۰. تهذیب الکمال، ج۲۰، ص۴۰۳.
۳۱. طبقات الحفاظ، سیوطی، ص۳۷.
۳۲. وفیات الاعیان، ج۳، ص۲۶۹.
۳۳.تاریخ الامم و الملوک، ابن جریر طبری، ج۴، ص۲۵.
۳۴. البدایة و النهایة، ج۹، ص۳۵۲.
۳۵. الجامع فی العلل و معرفة الرجال، عبدالله بن احمد بن حنبل، ج۲، ص۲۷۲.
۳۶. تهذیب الکمال، ج۲۰، ص۴۰۴.
۳۷. اکمال تهذیب الکمال، ج۹، ص۲۹۶.
۳۸. ذکر اسماء التابعین، دارالقطنی، ج۱، ص۲۴۸.
۳۹.الطبقات، خلیفة بن خیاط، ص۴۱۷.
۴۰.المعین فی طبقات المحدثین، شمس الدین ذهبی، ص۴۱.
۴۱.سیر اعلام النبلاء، ج۴، ص۳۹۰.
۴۲. تاریخ الاسلام، ج۶، ص۴۳۱.
۴۳. النجوم الزاهرة، ج۱، ص۲۹۳.
۴۴. طبقات الحفاظ، ص۳۷.
۴۵. الطبقات الکبری، ج۵، ص۲۱۱.
۴۶. موسوعة رجال الکتب التسعة، ج۳، ص۶۴.
۴۷. رجال صحیح بخاری، ابونصر بخاری کلاباذی، ج۲، ص۵۲۷.
۴۸.رجال صحیح مسلم، ابن منجویه اصفهانی، ج۲، ص۵۳.
۴۹. سیر اعلام النبلاء، ج۴، ص۳۸۶.
۵۰. تهذیب الکمال، ج۲۰، ۳۸۳.
