عاشورا و احیای ارزشهای دینی - اسلامی

از دیگر علل و انگیزه های حماسه خونین کربلا که در سیره حسینی موج می زند، احیای سنتهای دینی است که در عصر امویان، به ویژه یزیدبن معاویه به تاراج رفته بود . یزید فردی فاسق، شارب الخمر، قاتل انسانها و معلن به فسق بود و شخصیتی چون سیدالشهدا (ع) که پرورده دامن های پاک و پرورش یافته بیت رسالت و توحید بود، نمی توانست با او سازش کند: «و مثلی لا یبایع مثله » . (58)

هدف قیام و دعوت امام حسین (ع) بازگشت به اسلام زمان امیرمؤمنان (ع) و احیای سیره و روش حکومت پیامبر اکرم (ص) بود:

«و انا ادعوکم الی کتاب الله و سنة نبیه (ص) فان السنة قد امیتت و ان البدعة قد احییت » . (59)

عدالت طلبی و آزادی خواهی آن حضرت نیز که در بخش پیش با عنوان احیای ارزشهای انسانی - اخلاقی از آن یاد شد، در پرتو احیای ارزشهای دینی و اسلامی متجلی می شود، در واقع ارزشهای انسانی و اخلاقی، در دامن آموزه های دینی و معارف کتاب و احکام سنت است که به شکل صحیح و مطلوب در مسیر سعادت انسانی رشد می کنند و بارور می شوند . این کتاب و سنت است که محدوده و مصداق های قسط و عدل و آزادی و حریت را تعیین می کنند و عدالت و حریت واقعی را آموزش می دهند . لذا در سخنان حضرت اباعبدالله (ع)، ارزشهای انسانی در کنار آموزه های دین مطرح می شود . در نامه ای به برادر خود محمد حنفیه تاکید دارد:

«من از روی تکبر و خودخواهی و برای افساد و ستم خروج نکردم; قیام من برای امر به معروف و نهی از منکر است، من به عنوان یک مصلح در امت جدم قیام کردم، قصدم آن است که سیره رسول خدا (ص) و علی مرتضی (ع) را احیاء کنم .» (60)

امام (ع) بر این باور بود:

«در شرایطی که به حق عمل نمی شود و کسی از باطل رویگردان نیست، مؤمن باید لقاء پروردگارش را بر چنین زندگی ای ترجیح دهد .» (61)

و در روز عاشورا عملا این باید و ضرورت را به همگان نشان داد . از این رو، در زیارت مخصوص اربعین، گفته می شود:

«فاعذر فی الدعاء و منح النصح و بذل مهجته فیک لیستنقذ عبادک من الجهالة و حیرة الضلالة; (62) پروردگارا گواهی می دهم; (اباعبدالله (ع)) در دعوت خویش جایی برای عذر و بهانه باقی نگذاشت . و از خیرخواهی دریغ نکرد . جان خود را در راه تو هدیه کرد تا آنکه بندگانت از نادانی و سرگردانی گمراهی رهایی یابند .»

فرهنگ عاشورا و زنده نگاه داشتن مکتب خونین حسین (ع) برای احیای همین اهداف است . در زیارت و سوگواری، در مرثیه و روضه، عاشقان سیدالشهداء (ع) باید با این آرمانهای بلند آشنا بشوند و هر ساله تجدید بیعت کنند . سر آنکه این اهداف در زیارتنامه های آن حضرت که از زبان اولیای معصوم الهی (ع) نقل گردیده است، تکرار می شود، یادآوری و تاکید پیروان بر این خط سیر و این شاخصها است . در زیارتنامه ای که جابر جعفی، از امام صادق (ع) روایت می کند، چنین نقل شده است:

«اشهد انک قد اقمت الصلوة و آتیت الزکوة و امرت بالمعروف و نهیت عن المنکر و جاهدت الملحدین و عبدت الله حتی اتیک الیقین .» (63)

جملاتی با مضامین بالا که همگی تاکید بر جنبه های احیای احکام و فرایض اسلامی در سایه قیام حسین (ع) دارند، در بسیاری از زیارتنامه های مستند و معتبر، وجود دارد و نشانگر اهمیت توجه به این ابعاد در قیام کربلا است . حال اگر قرائت کننده زیارت، تنها الفاظ را زمزمه کند ولی از این مفاهیم عاری باشد، همچون کالبد بی روحی می شود که نمی توان از او حرکت و تلاشی را انتظار داشت، هر رفتار و کاری که به نام سیدالشهداء (ع) زینت می یابد و در مسیر گرامی داشت عزیزان خونین کربلاست، باید، در کنار گریه و مرثیه و روضه، این اهداف حسین (ع) را آموزش دهد، مردم به خصوص جوانان را با آموزه های کتاب و سنت آشنا کند . مجالس مذهبی سوگواری باید دانشگاهی باشد که پیام وحی را به شکلی بلیغ و رسا در اختیار عموم قرار دهد .

 چگونه می توان جامعه ای را که بیگانه با مفاهیم دینی است، و فرایض دین همچون نماز، زکات، جهاد، امر به معروف و نهی از منکر، حجاب، حیا و پاکدامنی، انفاق و دستگیری از فقراء در آن کم رنگ است، جامعه ای پیرو امام حسین (ع) نامید؟ در حالی که حسین بن علی (ع) برای اقامه این فرائض و عینیت اجتماعی آنها، جان خود را تقدیم کرد و با اهداء خون خود و عزیزانش و اسارت اهل بیتش و گرفتار شدن به اعظم مصیبات، نشان داد که آنچه از جان شخصیتی معصوم و ولی الله، مهمتر است، اساس اسلام و ارکان آن است .

 محافل سوگ و انس شیعیان نیز در مسیر این اهداف باید قرار گیرد تا تمامی عزاداران بر این نکته واقف شوند که عزاداری و گریه و اشک جنبه مقدمیت دارد و سر پلی است برای تحقق عملی اسلام در ارکان نظام اجتماعی و فرهنگی و سیاسی و در نظام شخصی و خانوادگی تمامی مردم، این فلسفه اساسی نهضت عاشورا است . جامعه تبعیض آلود، جامعه فاسد، جامعه ای که در آن مردم به دو گروه فقیر و غنی تقسیم می شوند و حق فقیران به آنان داده نمی شود، آیا می تواند خود را حسینی بنامد؟

در حالی که شعیب بن عبدالرحمان گوید:

«روز عاشورا بر پشت حسین بن علی (ع) اثری مشاهده شد، از زین العابدین (ع) پرسیدند: «این نشانه چیست؟» ، امام (ع) فرمود: «هذا ماکان ینتقل الجراب علی ظهره الی منازل الارامل و الیتامی و المساکین; (64) این اثر انبان هایی است که بر پشت حمل می کرد و به خانه های زنان بی شوهر و یتیمان و مسکینان می رسانید .»

پی نوشت:

58) موسوعة کلمات الامام الحسین (ع)، ص 283 .

59) همان، ص 315 - 316 .

60) موسوعة کلمات الامام الحسین (ع)، ص 291 .

61) بحارالانوار، ج 44، ص 381 .

62) مفاتیح الجنان .

63) همان .

64) بحارالانوار، ج 44، ص 190 - 191 .