توحید در دعای عرفه امام حسین و امام سجاد(علیهما السلام)

چکیده

توحید را با رویکردهای گوناگون می‌توان مورد مطالعه قرار داد، کما اینکه این مطالعه در طول تاریخ و زمان معاصر شکل گرفته است. مثل رویکرد قرآنی، عرفانی، فلسفی، کلامی، روایی و.... برای تک به تک آنها هم‌اینک کتاب‌هایی در دسترس می‌باشد. ما بر این باوریم که یکی از رویکردهای که از آن غفلت شده است؛ رویکرد نیایشی نبیّ‌مکرّم اسلام و أئمه اطهار: است. عالی‌ترین گزاره‌های معارف الهی را بایستی در نیایش‌های آنان جستجو نمود؛ سرّش روشن است که در نیایش‌ها مخاطب ما نیستیم که به اندازه ادراک ما إفاضه نمایند، مخاطب بی‌نهایت در بی‌نهایت هست، یعنی خدایی متعال می‌باشد؛ و لذا طبیعی است که بالاترین مضامین توحیدی در نیایش‌ها باشد.

ما در این نوشته بر آن شدیم که توحید باری تعالی را در دعای عرفه پدر و پسر دنبال کنیم. ادلّه توحید، ضد نداشتن خدا، مثل نداشتن او را با تأکید و محوریت دعای عرفه مورد مطالعه قرار بدهیم.

کلیدواژه‌ها‌: عرفه، اقسام توحید‌، تجلّی، ادلّه توحید، ضد نداشتن خدا، مثل نداشتن خدا.

بهرام دلیر ملکی - دانش آموخته حوزه علمیه قم و عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی