مداحی و نقش آن در مکتب حسینی

مداحان اهل بيت،كه با ذكر مصيبت و ذكر فضايل خاندان وحى، مجالس حسينى راگرم و اشك عاشقانه شيعيان آل الله را جارى مى سازند،از عوامل مهم بقاء فرهنگ عاشورايند.

مداح،در اصطلاح شيعى،به كسانى گفته مى شود كه در ايام ولادتها وشهادتهاى ائمه «ع »در مجالس جشن و عزا به خواندن اشعارى در فضايل و مناقب محمد وآل محمد،يا در مظلوميت آنان مى پردازند.ولى اغلب،به مرثيه خوانان حسينى گفته مى شود كه با خواندن شعر مرثيه و ذكر مصيبت،اهل مجلس را مى گريانند.

«مداح: روضه خوانى كه ايستاده در پيش منبر به شعر،مدايح اهل بيت و مصائب آنان را خواند،آنكه ايستاده در كنار منبر در مجالس روضه خوانى،يا روان در كوى و بازار،اشعار مدايح اهل بيت را به آواز بخواند.» ⁽¹⁾

مداحى اهل بيت و نوحه خوانى در سوگ آنان،از جمله كارهايى است كه حادثه عاشورا را زنده نگهداشته است.ائمه نيز از مداحان و ذاكران، تقدير و تشويق مى كردند،صله مى دادند،دعا مى كردند و براى اين كار،فضيلت و ثواب بسيار مى شمردند. امام صادق «ع »فرموده است:«الحمد لله الذى جعل فى الناس من يفد الينا و يمدحنا و يرثى لنا»، ⁽²⁾

خدا را سپاس كه در ميان مردم،كسانى را قرار داده كه به سوى ما مى آيند و ما رامدح و مرثيه مى گويند.و حضرت رضا«ع »در تشويق دعبل به مرثيه خوانى در ايام عزاى حسينى فرمود:«يا دعبل!احب ان تنشدنى شعرا فان هذه الايام حزن كانت علينااهل البيت » ⁽³⁾ اى دعبل،دوست دارم برايم شعر بسرايى و بخوانى،چون اين روزها،روزهاى اندوه ما اهل بيت است.همين گونه مجالس و برنامه ها،آن شهادت عظيم و حادثه شگفت را با مرور اينهمه سال،همچنان زنده نگهداشته و به بركت آن نيز،دين واحساسات دينى و انس و آشنايى مردم با خط اهل بيت زنده مانده است.

به تعبير امام خمينى «قدس سره »:«روضه سيد الشهدا،براى حفظ مكتب سيد الشهدا است...اين گريه ها و اين روضه ها حفظ كرده مكتب را.» ⁽⁴⁾ مداحى،نوعى الگو دادن به مخاطبان و شخصيت پردازى اجتماعى و الگويى براى جامعه ارزشى است،سنگرى براى پراكندن و نشرفضيلتها در قالبى مؤثر و فراگير نسبت به همه است و مداحان به خاطر اهميت كارشان درجامعه و در شكل دهى افكار و عواطف،نقش مهمى دارند و فلسفه اساسى مداحى،ترويج خوبيها و تبيين روحيه هاى والاى شهيدان كربلا و دميدن روح تعهد و حماسه درشيعه است و يك عشق و ايمان است،نه يك حرفه و شغل.به تعبير آية ا...خامنه اى:

«جامعه مداح و ذاكر و ستايشگران اهل بيت،طبقه اى هستند كه در سايه اين روش،بيشترين تاثير را در تعميق فرهنگ و معارف اسلامى در ذهن مردم دارند...قضيه،فقطقضيه شعر خوانى نيست.مساله،مساله پراكندن مدايح و فضايل و حقايق در قالبى است كه براى همه شنوندگان،قابل فهم و درك باشد و در دل آنها تاثير بگذارد.» ⁽⁵⁾

مداحان،به لحاظ آنكه كارشان بر عنصر«صدا»،«شعر»،«اجرا»و«مخاطب » متكى است ، بايد هر چه بيشتر نسبت به آموزش ديدنهاى لازم،پختگى اجرا،تمرين پيوسته،گزينش شعرهاى خوب و پر معنى و زيبا و بديع و ولايى،مطالعه مقتلهاى معتبر و منابع تاريخى،تكيه روى اشعار و مطالب اخلاقى،فكرى و عقيدتى،پرهيز از غلو و مبالغه وگفتن حرفهاى اغراق آميز و غير قابل قبول كه اثر منفى دارد، اهتمام ورزند،از دروغ وتصنع و بازارگرمى بپرهيزند،خلوص و صداقت و مناعت طبع را فراموش نكنند،نوكرى ابا عبد الله الحسين و اخلاص نسبت به آن حضرت را از ياد نبرند و از آنجا كه شعر خوب از نظر مضمون،قالب و تعبير،در دلها و افكار، تاثير ماندگار مى گذارد،در شناخت ومطالعه و انتخاب شعرهاى پخته و عميق و زيبا بكوشند تا بهتر بتوانند در اين سمت، به ترسيم چهره الگوهاى كمال و اسوه هاى پاكى،يعنى معصومين «ع »بپردازند و خود نيزالگوى اخلاق و تعهد باشند. رسالت مقدس مداحان در عصر حاضر عبارتست از:

·         استفاده شايسته از عواطف پاك مردم و جهت دادن به آنها در مسير پاكى وتهذيب و تقوا.

·         -تعميق محبتها و عشقهاى درونى به انسانهاى اسوه و پاك.

·         -روشنگرى افكار جامعه و هدايت به ارزشها و خوبيها و تقويت ايمان مردم.

·         -حفظ و اشاعه فرهنگ شهادت از طريق ياد شهداى كربلا و شهداى انقلاب وجنگ و طرح معارف اسلام و انقلاب و خط امام و رهبرى و مسؤوليتهاى اجتماعى.

پی نوشت :

1-       لغت نامه،دهخدا.

2-      وسائل الشيعه،ج 10،ص 469.

3-      جامع احاديث الشيعه،ج 12،ص 567.

4-      صحيفه نور،ج 8،ص 69.

5-      ستودگان و ستايشگران،ص 30 و 31.اين كتاب كه مجموعه اى برگرفته از سخنان آية ا...خامنه اى در ديدارهاى مكرر با وعاظ و مداحان و شاعران و...است،بر محور مداحى و روضه خوانى و مرثيه سرايى و...است و براى مداحان و ذاكران و شاعران اهل بيت،نكات بسيار سودمندى دارد،نشر«حوزه هنرى »،1372.