فراز 20 از دعای 1 ( لطف و توجه ویژه خداوند به انسان ها )

ثُمَّ نَفَخَ فيها مِنْ رُوحِهِ فَمَثُلَتْ انساناً ذا أَذْهانٍ يُجِيلُها وَفِكَرٍ يَتَصَرَّفُ بِها، وَجَوارِحَ يَخْتَدِمُها وَأَدَواتٍ يُقَلِّبُها. وَمَعْرِفَةٍ يَفْرُقُ بِها بَيْنَ الحَقِّ وَالباطِلِ.«1»

سپس از دَم خود بر آن ماده شكل گرفته دميد، تا به صورت انسانى زنده درآمد، داراى اذهان و افكارى كه در جهت نظام حياتش به كار بَرَد و اعضايى كه به خدمت گيرد و ابزارى كه به وسيله آنها زندگى را بچرخاند و معرفتش داد تا بين حق و باطل تميز دهد.

فَكِّرْ يا مُفَضَّل! فى أَعْضاءِ البَدَنِ أَجْمَعَ وَتَدْبِيرِ كُلٍّ مِنْها لِلإرَبِ فَالْيَدانِ لِلعَلاجِ، وَالرِجْلانِ للسَّعى وَالعينان للإهْتداء والفمُ للاغتذاء والمَعْدَةُ لِلْهَضْمِ وَالكَبَدُ لِلتَّخْلِيص وَالمَنَافِذُ لِتَنْفِيذِ الفُضُول وَالأَوْعِيةُ لِحَمْلِها وَالفَرْجُ لإقامَةِ النَسْلِ وَكذلك جَميعُ الأَعضاء إذا تَأَمَّلْتَها وَأَعْمَلْتَ فِكْرَكَ فِيها وَنَظَرَكَ وَجَدْتَ كُلَّ شَى‌ء مِنْها قَدْ قُدِّرَ لشى‌ء عَلى صَوابٍ وَحِكْمَةٍ.

قالَ المُفَضَّلُ: فَقُلْتُ: يا مولاى! إنَّ قَوْماً يَزْعُمُونَ أنَّ هذا مِنْ فِعْلِ الطَبيعةِ، فقال: سَلْهُمْ عَنْ هذِهِ الطَبيعةِ أَهِىَ شَى‌ءٌ لَهُ عِلْمٌ وَقُدْرَةٌ عَلى‌ مِثْلِ هذِهِ الأَفْعالِ أَمْ لَيْسَتْ كَذلك؟ فَإنْ أوْجَبُوا لَها العِلْمَ وَالقُدْرَةَ فَما يَمْنَعُهُم مِنْ اثباتِ الخالِقِ؟ فإنّ هذه صَنْعَتُه وَانْ زَعَمُوا أَنَّها تَفْعَلُ هذا الافعالَ بِغَيْرِ عِلْمٍ وَلا عَمْدٍ وكانَ فِى افعالها ما قَد تَراهُ مِنَ الصَّوابِ وَالحِكْمَة عَلِمَ أنَّ هذا الفَعْلَ الحكيمَ وَأَنَّ الذى سَمُّوه طبيعةً هُوَ سُنَّةٌ فى خَلقِهِ الجارية على ما أجْراها عليه.«2»

اى مفضل! در تمام اعضاى بدن آدمى و تدابير نهفته در آن، انديشه كن.

دست‌ها براى كار كردن، پاها براى تلاش كردن، ديدگان براى راه يافتن و دهان براى خوردن و معده براى تحليل غذا و كبد براى تصفيه نمودن و روزنه‌هاى خروجى بدن براى دفع زباله‌هاى جسم و ظرف‌هايى براى حمل‌ آنهاست و آلت تناسلى را براى حفظ نسل آفريده است. اگر در كار تمام عضوهاى بدن نيك بنگرى مى‌يابى كه هر چيزى از سر حكمت و استوارى پديد آمده است.

مفضّل مى‌گويد: گفتم مولايم، برخى مى‌پندارند كه اين همه كار طبيعت است.

فرمود: از آنان بپرس كه آيا طبيعت نسبت به اين افعال علم و قدرت دارد يا ندارد؟

اگر علم و قدرت را براى طبيعت ثابت كردند. پس چرا اثبات خالق را با اين همه صنعت و تدبيرش انكار مى‌كنند.

و اگر مى‌گويند كه: بدون علم و قدرت اين اعمال حكيمانه و با تدبير را انجام داده است. معلوم مى‌شود كه كار آفريننده‌اى حكيم است. و آنچه او را طبيعت مى‌شمارند همان سنّت الهى در آفرينش اشياست كه برابر فرمان و حكمت او جريان دارد.

و اين كه براى انسان جز آنچه تلاش كرده [هيچ نصيب و بهره‌اى‌] نيست،* و اين كه تلاش او به زودى ديده خواهد شد.

لاجَبْرَ وَ لاتَفْويضَ وَلكن أَمْرٌ بين أَمْرين.«4»

انسان در عمل، نه مجبور است و نه مختار محض بلكه عمل انسان بين اختيار و جبر است.

و اوست كه شما را توانگر كرد و سرمايه قابل ذخيره بخشيد.

اغْنى‌ كُلُّ إنسان بمعيشةٍ وأرضاه بِكَسْبِ يَدِهِ.«6»

خداوند هر انسانى را با دادن ابزارهاى زندگى و مايه‌هاى زيست از ديگران بى‌نياز كرد و به آنچه دستاوردش بود خشنود ساخت.

روح قدسى براى مقرّبان از اولياست كه با آن همه چيزها را مى‌دانند. روح‌ ايمان روحى است كه محصول آن عبادت و بندگى است. روح قوّه براى جهاد و كارزار با دشمن و امر معاش و زندگى است. روح شهوت براى طعام و نوشيدنى و ازدواج ولذّت و تمتّع؛ و روح بدن براى حركت و فعل است. پنج روح براى انبيا و ائمّه، چهار روح براى اصحاب يمين و سه روح براى اصحاب شمال كه كفّار و منافقانند.«7»

شُكْرُ النِّعْمَةِ اجْتِنابُ الْمَحارِمِ.«8»

شكر نعمتْ دورى گزيدن از محرّمات الهيه است.