فراز 20 از دعای 13 ( درخواست فضل الهی به جای عدل الهی )

بارالها! بر محمد و آل او درود فرست، از سر كرم به مقتضاى لطف و فضل (بى منتهاى) خويش با من رفتار كن، و نه به چيزى كه در پيشگاه عدل تو سزاوار آنم. من اولين كمسى نيستم كه سزاوار راندن از درگاه تو بوده است ولى چون با شوق و رغبت به درگاه تو روى آورده، تو از فضل و كرم خود به او عطا كرده‌اى، و نخستين نيازمندى نيز نيستم كه مستحق محروميت (از عطاى تو) بوده ولى (همين كه نياز خود را) از درگاه تو طلبيده، تو در حق او عنايت فرموده اى.

درياى كرم‌

هر كسى كه بخواهد به واقعيت‌هاى انسانى و نفسانى دست يابد، بايد از درستى روش و منش رسيدن به حقيقت آگاه باشد. البته براى تعيين درستى و نادرستى هر چيز و ميزان حقيقى يا دروغى بودن آن به اهل فن مراجعه كند، چنانكه در مورد ميزان برخوردارى آدمى از صحت و سلامتى بدن به نزد پزشك متخصص و متبحّر مى‌رود.

در باب معرفت الهى تعيين سلامت راه و مشاهده نشانه عظمت پروردگار به عهده اهل راه يعنى پيامبران الهى و اولياى معصومين است كه همگى آينه حق نما هستند. از اين روش‌هاى معرفتى، شناخت كرامت نفس برگرفته از كرامت حقيقى خداوند است كه آثار آن در زندگى بزرگوارانه نمايان مى‌شود.

امام صادق (عليه السلام) در بيانى شيوا به بعضى از رفتارهاى كرامت‌وار اشاره مى‌فرمايد:

ثَلاثٌ مِنْ مَكارِمِ الدُّنْيا وَ الآخِرَةِ: تَعْفُوا عَمَّنْ ظَلَمَكَ وَ تَصِلُ مَنْ قَطَعَكَ وَ تَحْلُمُ إذا جُهِلَ عَلَيْكَ.«1»

سه چيز از كرامت‌هاى بلند اخلاقى در دنيا و آخرت است:

1- گذشت نسبت به كسى كه به شما ستم روا داشته است.

2- ارتباط با كسى كه پيوند خويش را با تو بريده است.

3- بردبارى با كسى كه رفتار جاهلانه داشته است.

بر پايه اين بيان حضرت، عشق ورزيدن، نسبتى بين آفريدگار و بندگان خداست و شالوده دين هم همين عشق و محبت خالص، نسبت به خدا و اولياى خدا و همه ظهورات حق است. در ميان مردم معروف است كه هميشه گنجينه در ويرانه‌ها يافت مى‌شود. بر اين پايه، مؤمن در راه وصال دوست تا از هواهاى نفسانى و خودبينى خراب و فانى نشود، به بقاى كريمانه حق آباد نمى‌شود.

كسى كه مى‌خواهد در سفر معنوى به درياى كرامت‌هاى الهى برسد، نيازمند عزمى محكم و نيتى جدّى و خالص است. اتصال كامل در صورت بريدن از غير است. اگر در ميان راه تنزّلى كند و به بيگانه اندكى چشمداشت پيدا كند چنان سقوط مى‌نمايد كه از نظر پروردگار مى‌افتد؛ چرا كه به هر اندازه انسان به سوى حق اوج بگيرد، سقوط او به درّه نيستى شديدتر خواهد بود. پس با كنترل شديد نفس مى‌توان از شك و ترديد در راه سفر معنوى از سير قهقرايى و عقب‌گرد جلوگيرى نمود.

امام على (عليه السلام) يك چشمه از راهيابى به درياى كرامت را به ما نشان داده و مى‌فرمايد:

وَ اعْلَمُوا انَّهُ مَنْ يَتَّقِ اللَّهَ يَجْعَلْ لَهُ مَخْرَجاً مِنَ الْفِتَنِ، وَ نُوراً مِنَ الظُّلَمِ، وَ يُخَلِّدُهُ فِيما اشْتَهَتْ نَفْسُهُ، وَ يُنْزِلْهُ مَنْزِلَ الْكَرَامَةِ عِنْدَهُ فِى دارٍ اصْطَنَعَها لِنَفْسِهِ، ظِلُّها عَرْشُهُ، وَ نُورُها بَهْجَتُهُ، وَ زُوَّارُها مَلائِكَتُهُ، وَ رُفَقاؤُها رُسُلُهُ.«2»

بدانيد آن كه تقواى الهى را رعايت كند خداوند راه خروج از فتنه‌ها را برايش باز كند و به او نورى بنماياند كه از تاريكى برهد و او را در آنچه كه ميل و آرزوى اوست جاويدان كند، وى را نزد خود در خانه كرامت وارد سازد، خانه‌اى كه براى خود انتخاب نموده كه سايه‌اش عرش، روشناييش شادمانى او، زيارت كنندگانش فرشتگان و دوستانش انبياى او هستند.

بنابراين سزاوار نيست كسى كه بزرگى خدا را مى‌شناسد، خود را از كرامت حق بى‌نياز بداند؛ زيرا بلندى مرتبه كسى كه حق را مى‌شناسد اين است كه افتادگى را پيشه كند و در نزد خداوند اظهار بندگى و ذلّت نمايد.

امام صادق (عليه السلام) مى‌فرمايد:

مَنْ بَرِئَ مِنَ الْكِبْرِ نالَ الْكَرَامَةَ.«3»

هر كه از خود بزرگ بينى پاك شود به بزرگوارى دست يابد.

يعنى احترام نهادن به همان اندازه كه براى شخص اهل كرامت سازنده است؛ براى انسان فرومايه تباه كننده است و كرامت نتيجه دورانديشى است.

از پيامبر اسلام درباره اهل كرامت و بزرگوارى پرسيدند، فرمود:

كسانى كه در مسجد، محفل و جلسه ياد خداوند را برپا مى‌كنند.«4»

به اين منظور اسلام، احترام و عزّت مخصوصى براى مساجد گذاشته است.

امام صادق (عليه السلام) در باب آداب مراقبت در مسجد مى‌فرمايد:

هر گاه به در مسجد رسيدى ... در پيشگاه او به ناتوانى و تقصير و درويشى‌ خود اعتراف كن؛ زيرا كه تو براى پرستش و همدمى با او آمده‌اى. رازهايت را با او در ميان بگذار و بدان كه همه اسرار درون مردم يا آشكارشان بر او پوشيده نيست. در برابر او چونان نيازمندترين بندگانش باش و دلت را از هر دل مشغولى كه حجاب ميان تو و پروردگارت شود خالى كن؛ زيرا كه او تنها از پاكترين و خالص‌ترين مى‌پذيرد. بنگر از كدام ديوان نامت بيرون مى‌آيد، اگر شيرينى مناجات با او و لذّت گفتگو با وى را چشيدى و بر اثر روى خوش او به تو و پذيرشش، جام رحمت و كرامت او را سركشيدى، هر آينه لايق چاكرى و خدمتگزارى او شده‌اى. اينك به مسجد درآى كه در امن و امان خواهى بود.«5»

بنابراين بزرگوارى به بنده نوازى است و وعده بزرگوار نقد و بى‌درنگ مى‌رسد و با فراوانى احسان بزرگوارى‌ها مشخص مى‌شود.

______________________________

(1)- الكافى: 2/ 107، حديث 3؛ بحار الأنوار: 68/ 399، باب 93، حديث 3.

(2)- نهج البلاغه: خطبه 182.

(3)- تحف العقول: 315؛ بحار الأنوار: 75/ 229، باب 23، حديث 107.

(4)- كنز العمال: 1/ 447، حديث 1931؛ صحيح ابن حبّان: 3/ 98.

(5)- بحار الأنوار: 80/ 373، باب 8، حديث 40؛ مصباح الشريعة: 130.