فراز 12 از دعای 31 ( درنگ خداوند در کیفر )

بارخدايا، بر محمد و خاندانش درود فرست و آن سان كه با اعتراف به گناه روى به سويت آوردم تو نيز با آمرزشت مرا بپذير، و آن گونه كه خويش را در برابرت خوار داشتم تو نيز مرا از لغزشگاه‌هاى گناه فراگير، چنان كه در انتقام از من درنگ نموده‌اى مرا در سراپرده پرده‌پوشى‌ات گذار.

آمرزش با اعتراف به گناه‌

اعتراف به گناه، انتقاد از نفس و جبران خطاها با اعمال نيك، زمينه ساز بخشايش الهى است.

در صدر اسلام رسم بر اين بود اگر انسانِ خطاكارى كه عمل او جنايت بر نفس يا خيانت به اسلام و مسلمانان محسوب مى‌شد و بنابر توبه داشت، به چند شيوه اقدام مى‌كرد.

بعضى مستقيم به نزد پيامبر گرامى اسلام (صلى الله عليه و آله) يا معصومان (عليهم السلام) رفته و اقرار به گناهش مى‌كرد و آن بزرگواران حدّ يا تعزير شرعى را بر او جارى مى‌كردند و يا براى او طلب بخشش از درگاه خداوند مى‌نمودند.

بعضى كه از جرمشان بسيار شرمسار و پشيمان بودند، سر به بيابان گذاشته و مدتى در پناه كوه يا شكاف غارى يا به درختى خود را در بند مى‌كشيدند تا در اثر استغاثه و مناجات با حق، راهى براى توبه بيابند.

بعضى ديگر هم به خاطر تخلف از دستورهاى پيامبر (صلى الله عليه و آله) در جنگ، به مسجد رفته و گوشه نشين مى‌شدند و يا خود را به ستونى بسته و اظهار پشيمانى و طلب آمرزش مى‌كردند.

در تاريخ صدر اسلام آمده است كه:

چند نفر از ياران پيامبر (صلى الله عليه و آله) از شركت در جنگ تبوك به خاطر كار و زندگى و دلبستگى به دنيا امتناع كردند، سپس خداوند متعال آيه‌اى بر پيامبر اسلام (صلى الله عليه و آله) درباره خطاى آنان نازل فرمود كه:

﴿وَآخَرُونَ اعْتَرَفُوا بِذُنُوبِهِمْ خَلَطُوا عَمَلًا صَالِحًا وَآخَرَ سَيِّئًا عَسَى اللَّهُ أَنْ يَتُوبَ عَلَيْهِمْ ۚ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ﴾«1»

و ديگرانى هستند كه به گناهانشان اعتراف كردند، [و] اعمال شايسته را با اعمال بد درآميختند، اميد است خدا توبه آنان را بپذيرد؛ زيرا خدا بسيار آمرزنده و مهربان است.

آنان پشيمان گشتند و خود را به نشانه توبه به ستون مسجد بستند تا آنكه خداوند توبه آنان را پذيرفت و رسول خدا (صلى الله عليه و آله) طناب را گشود و آنها آمرزيده شدند.

اين گونه روش‌ها، نشانگر بازگشت حقيقى به راه حق بوده است و به همين خاطر خلافى دوباره از سوى اعتراف كننده و ديگران تكرار نمى‌گشت.

اعتراف به گناه در روايات‌

امام على (عليه السلام) در اين باره مى‌فرمايد:

حُسْنُ الْاعْتِرافِ يَهْدِمُ الْاقتِرافَ.«2»

اقرار نيك به گناه، اثر آن را نابود مى‌كند.

و نيز مى‌فرمايد:

الْاعْتِرافُ شَفِيعُ الْجانِىّ.«3»

اقرار به گناه، واسطه گرى گنهكار است.

و نيز مى‌فرمايد:

مَنِ اعْتَرَفَ بِالْجَريرَةِ اسْتَحَقَّ الْمَغْفِرَةَ.«4»

هر كه به گناه اعتراف كند؛ آمرزش نصيب او گردد.

حضرت على (عليه السلام) در مناجات خويش با پروردگار مى‌فرمايد:

إِلَهى‌ إِنْ كانَ قَدْ دَنا أَجَلى‌ وَ لَمْ يُقَّرِبْنى‌ مِنْكَ عَمَلى‌ فَقَدْ جَعَلْتُ الْاعْتِرافَ بِالذَّنْبِ إِلَيكَ وَسائِلَ عِلَلِى فَإِنْ عَفَوْتَ فَمَنْ أَوْلى‌ مِنْكَ بِذلِكَ وَ إِنْ عَذَّبْتَ فَمَنْ أَعْدَلَ مِنْكَ فِى الْحُكْمِ هُنالِكَ.«5»

خدايا! اگر مرگم نزديك گشته و كردارم مرا به تو نزديك نساخته، من همان اعتراف به گناهم را وسيله كوتاهى كردن و تقصيرهاى خويش قرار مى‌دهم.

خدايا! اگر بگذرى در اين صورت پس كيست كه از تو به اين كار سزاوارتر باشد و اگر كيفر بنمايى پس كيست كه در حكم آن عادل‌تر از تو باشد.

بنابر آنچه از آيات و روايات استفاده مى‌شود؛ هنگامى كه انسان گناه مى‌كند سه حالت براى او اتفاق مى‌افتد:

الف- نفس او توجّه و تنبّه پيدا مى‌كند و به خاطر داشتن قلب روشن و درون آشفته، به دعا و توبه روى مى‌آورد و به گناهان اعتراف مى‌كند، در نتيجه گناهان او بخشيده مى‌شود.

ب- خداوند تازيانه بلا و ادب را بر جان يا مال يا فرزند او مى‌نوازد تا بيدار شود و اين برنامه تا هوشيارى كامل بنده‌اى را كه دوست مى‌دارد، ادامه پيدا مى‌كند.

ج- وجود او شايستگى هيچيك از آن‌ها را ندارد، پس خداوند به جاى توفيق بازگشت يا چوب ادب، به او نعمت يا مال بيشتر مى‌دهد، و به عذاب استدراج و اندك اندك به محروميّت از رحمت و بركت و مغفرت دچار مى‌شود. سپس در غفلت و مستى حيوانى فرو مى‌رود و در قيامت به صورت حيوانات مسخ شده محشور مى‌گردد.

______________________________

(1)- توبه (9): 102.

(2)- بحار الأنوار: 74/ 424، باب 15، حديث 40؛ الإرشاد، شيخ مفيد: 1/ 299.

(3)- غرر الحكم: 195، حديث 3809.

(4)- غرر الحكم: 195، حديث 3813.

(5)- بحار الأنوار: 91/ 105، باب 32، حديث 14؛ البلد الأمين: 316.