AİLƏ
1- رسول اللّه صلى الله عليه و آله : ما يَمنَعُ المُؤمِنَ أَن يَتَّخِذَ أهلاً ، لَعَلَّ اللّه َ أن يَرزُقَهُ نَسَمةً [1] تُثقِلُ الأَرضَ بِلا إلهَ إلاَّ اللّه ُ . [2]
1 / 1
Ailə quruluşu:
1. Peyğəmbəri-Əkrəm: “Mö`min şəxs ailə qurmaqdan imtina etməməlidir. Ola bilər, Allah ona elə bir övlad bəxş etsin ki, yer üzünü “la ilahə illəllah” (Allahdan başqa tanrı yoxdur!) şüarı ilə doldursun.”[3]
2- عنه صلى الله عليه و آله : خِيارُ اُمَّتِي المُتَأَهِّلونَ ، و شِرارُ اُمَّتِي العُزّابُ . [4]
2. Peyğəmbəri-Əkrəm (s): “Evlilər ümmətimin ən yaxşıları, evlənməkdən üz döndərənlər isə ən pisləridir!”[5]
3- عنه صلى الله عليه و آله : ما بُنِيَ بِناءٌ فِي الإِسلامِ أحَبُّ إلَى اللّه ِ تَعالى مِنَ التَّزويجِ . [6]
3. Peyğəmbəri-Əkrəm (s): “İslamda elə bir ocaq qurulmayıb ki, Allah-taalanın dərgahına ailə kimi sevimli olsun!”[7]
4- عنه صلى الله عليه و آله : اِتَّخِذُوا الأَهلَ ؛ فَإِنَّهُ أَرزَقُ لَكُم . [8]
4. Peyğəmbəri-Əkrəm (s): “Ailə qurun ki, ruzinizi artırar.”[9]
1 / 2
1 / 2
طَلَبُ الوَلَدِ
5- رسول اللّه صلى الله عليه و آله : اُطلُبُوا الوَلَدَ وَ التَمِسوهُ ؛ فَإنَّهُ قُرَّةُ العَينِ، و رَي[10]
Övlad istəyi:
5. Peyğəmbəri-Əkrəm (s): “Övlad istəyin və onu (Allahdan) diləyin ki, gözə işıq, qəlbə sevincdir.”[11]
6- عنه صلى الله عليه و آله : لا يَدَع أحَدُكُم طَلَبَ الوَلَدِ ؛ فَإِنَّ الرَّجُلَ إذا ماتَ حانَةُ القَلبِ . و لَيسَ لَهُ وَلَدٌ انقَطَعَ اسمُهُ . [12]
6. Peyğəmbəri-Əkrəm (s): “Heç biriniz övlad istəyindən daşınmasın ki, övladsız insanın öləndən sonra adı və xatirəsi (yaddaşlardan) silinər.”[13]
7- عنه صلى الله عليه و آله : بَيتٌ لا صِبيانَ فيهِ لا بَرَكَةَ فيهِ. [14]
7. Peyğəmbəri-Əkrəm (s): “Uşaqsız evdə bərəkət olmaz.”[15]
8- عنه صلى الله عليه و آله : ما وُلِدَ في أهلِ بَيتٍ غُلامٌ إلاّ أصبَحَ فيهِم عِزٌّ لَم يَكُن. [16]
8. Peyğəmbəri-Əkrəm (s): “Oğlan övladı olan hər ailə görmədiyi izzətə çatar.”[17]
9- عنه صلى الله عليه و آله : ريحُ الوَلَدِ مِن ريحِ الجَنَّةِ. [18]
9. Peyğəmbəri-Əkrəm (s): “Övlad qoxusu behişt qoxularındandır.”[19]
10- عنه صلى الله عليه و آله : الوَلَدُ للوالِدِ رَيحانَةٌ مِنَ اللّه ِ يَشَمُّها، (قَسَّمَها) بَينَ عِبادِهِ. [20]
10. Peyğəmbəri-Əkrəm (s): “Övlad ataya Allah tərəfindən verilən ətirli bir güldür ki, onu bəndələri arasında bölüb.”[21]
11- عنه صلى الله عليه و آله : الوَلَدُ ثَمَرُ القَلبِ، و إنَّهُ مَجبَنَةٌ مَبخَلَةٌ مَحزَنَةٌ. [22]
11. Peyğəmbəri-Əkrəm (s): “Övlad ürəyin meyvəsidir. Eləcə də qorxu, paxıllıq və qəm-qüssəyə bais olur.”[23]
12- عنه صلى الله عليه و آله : إنَّ لِكُلِّ شَى ءٍ ثَمَرَةً، و ثَمَرَةَ القَلبِ الوَلَدُ. [24]
12. Peyğəmbəri-Əkrəm (s): “Hər şeyin meyvəsi var, ürəyin də meyvəsi övladdır.”[25]
13- مسند ابن حنبل عن الأشعث ابن قيس : قَدِمتُ عَلى رَسولِ اللّه ِ صلى الله عليه و آله في وَفدِ كِندَةَ، فَقالَ لي : هَل لَكَ مِن وَلَدٍ ؟
قُلتُ : غُلامٌ وُلِدَ لِي في مَخرَجي إلَيكَ مِن ابنَةِ جَدٍّ، [26] و لَوَدِدتُ أنَّ مَكانَهُ شِبعُ
القَومِ !
قالَ صلى الله عليه و آله : لا تَقولَنَّ ذلِكَ، فَإِنَّ فيهِم قُرَّةَ عَينٍ وأجرا إذا قُبِضوا ثَمَّ، و لَئِن قُلتَ ذاكَ إنَّهُم لَمَجبَنَةٌ مَحـزَنَةٌ، إنَّهُم لَمَجبَنَةٌ مَحزَنَةٌ. [27]
13. İbn Hənbəlin “Müsnəd” kitabında Əş`əs ibn Qeysdən belə nəql olunur: “Kində qəbiləsinin nümayəndələrilə Peyğəmbəri-Əkrəmin (s) hüzuruna getmişdim. Həzrət mənə buyurdu: Övladın varmı? Dedim: Sizin yanınaza gələrkən Cəddin[28] qızından bir oğlum oldu. Amma istərdim ki, onun yerinə ailəm ac qalmasın. Peyğəmbəri-Əkrəm (s) buyurdu: “Elə demə! Doğrusu, onlar (sağ ikən) gözə nur və dünyadan getdikdə də (valideynlər üçün) savaba səbəb olur. Amma onlara görə qorxu və qəm-qüssə keçiririksə, bəli, onlar qorxu və qəm-qüssə doğururlar.”[29]
14- الإمام زين العابدين عليه السلام : مِن سَعادَةِ الرَّجُلِ أن يَكونَ لَهُ وُلدٌ يَستَعينُ بِهِم. [30]
14. İmam Zeynəlabidin (ə): “Kişinin səadəti ona dayaq olacaq övlada sahib olmaqdır.”[31]
15- الإمام الكاظم عليه السلام : سَعَدَ امرُؤٌ لَم يَمُت حَتَّى يَرى خَلَفا مِن نَفسِهِ . [32]
15. İmam Kazim (ə): “(Yerində) canişin (saleh övlad) görüb ölən şəxs xoşbəxtdir.”[33]
16- الكافي عن بكر بن صالح : كَتَبتُ إلى أبِي الحَسَنِ عليه السلام : إنِّي اجتَنَبتُ طَلَبَ الوَلَدِ مُنذُ خَمسِ سِنينَ، و ذلِكَ أنَّ أهلي كَرِهَت ذلِكَ و قالَت : إنَّهُ يَشتَدُّ عَلَيَ تَربِيَتُهُم ؛ لِقِلَّةِ الشَّيءِ، فَما تَرى ؟
فَكَتَبَ عليه السلام إلَيَ : اُطلُبِ الوَلَدَ ؛ فَإِنَّ اللّه َ عز و جل يَرزُقُهُم. [34]
16. “Əl-kafi” kitabında Bəkr ibn Salehdən belə nəql olunur: “İmam Kazimə (ə) belə bir məktub yazdım: Mən beş ildir ki, övlad sahibi olmaqdan daşınmışam. Çünki həyat yoldaşım övlad istəmir və deyir ki, kasıblığımız onların tərbiyəsində mənə çətinlik yaradar. Bu barədə nəzəriniz nədir?
İmam (ə) mənə belə yazdı: Övlad istə, Allah Özü onların ruzisini verəcək.”[35]
17- الإمام الرضا [36] عليه السلام : إنَّ اللّه َ تَبارَكَ و تَعالى إذا أَرادَ بِعَبدٍ خَيرا لَم يُمِتهُ حَتّى يُرِيَهُ الخَلَفَ. [37]
17. İmam Riza (ə): “Şübhəsiz, Allah-taala xeyrini istədiyi bəndəsini (ona) canişin (saleh övlad) verməyincə öldürməz.”[38]
[1] -الكافي : ج 6 ص 47 ح 4 عن الإمام علي عليه السلام ، أسد الغابة : ج 1 ص 412 ح 488 وفيه «أبناءكم» بدل «أولادكم» عن عبداللّه بن الربيع الأنصاري .
[3] “Mən la yəhzuruhul-fəqih”, 3-cü cild, səh. 382, hədis: 4340 (Cabir ibn Abdullah Ənsari imam Baqirdən (ə) nəql edir); “Məkarimül-əxlaq”, 1-ci cild, səh. 429, hədis: 1454 (imam Baqirdən (ə) nəql olunur).
[4] -يجب تعليم كلّ الذكور والاُناث ، ما يحتاجه ويتطابق مع ما يقتضيه جنسه ؛ رغم أنّ حالات ذلك قد تكون مختلفة حسب مقتضيات الزمان ، وعلى سبيل المثال فإنّ المراد من الرمي فيما يتعلّق بالبنين ، الفنون العسكرية ، لا الرمي بالسهم فحسب ، كما أنّ تعليم الغزل بالنسبة إلى الفتيات لا يصدق في كلّ الأزمنة ، بل إنّ ذلك كان يمثل حاجة في ذلك العصر ، واليوم فإنّ عليهنّ أن يكتسبن المهارات اللازمة بما يتناسب مع الزمان وحاجاتهن المعاصرة .
[5] “Camiül-əxbar”, səh. 273, hədis: 748; “Biharul-ənvar”, 103-cü cild, səh. 221, hədis: 22.
[6] -كتاب من لا يحضره الفقيه : ج 3 ص 383 ح 4343 عن عبداللّه بن الحكم عن الإمام الباقر عليه السلام ، مكارم الأخلاق : ج 1 ص 429 ح 1456 .
[7] “Mən la yəhzuruhul-fəqih”, 3-cü cild, səh. 383, hədis: 4343 (Abdullah ibn Həkəm imam Baqirdən (ə) nəql edir): “Məkarimul-əxlaq”, 1-ci cild, səh. 429, hədis: 1456.
[8] -تهذيب الأحكام : ج 7 ص 440 ح 20، الكافي : ج 6 ص 22 ح 3 وفيه «زكيا حليما» بدل «حكماء» كلاهما عن زرارة عن الإمام الصادق عليه السلام .
[9] “Əl-kafi”, 5-ci cild, səh. 329, hədis: 6 (İbn Qəddah imam Sadiqdən (ə), o həzrət də atasından nəql edir); “Biharul-ənvar”, 103-cü cild, səh. 217, hədis: 1.
[10] -القَيِّمُ : السَّيِّدُ وَسائِسُ الأَمْرِ (لسان العرب : ج 12 ص 502 «قوم»).
[11] “Məkarimul-əxlaq”, 1-ci cild, səh. 480, hədis: 1665; “Əl-firdovs”, 1-ci cild, səh. 79, hədis: 242 (Hər iki mənbədə İbn Ömərdən nəql olunur).
[12] -شعب الإيمان : ج 6 ص 401 ح 8664 عن ابن عمر ، الجامع الصغير : ج 2 ص 161 ح 5477 .
[13] “Əl-mö`cəmül-kəbir”, 23-cü cild, səh. 210, hədis: 369 (Həfsədən nəql olunur); “Kənzül-ümmal”, 16-cı cild, səh. 281, hədis: 44469.
[14] -الفردوس : ج 3 ص 11 ح 4008 عن جابر، كنز العمّال : ج 16 ص 443 ح 45341.
[15] “Əl-firdovs”, 5-ci cild, səh. 359, hədis: 8435 (İbn Abbasdan nəql olunur); “Kənzül-ümmal”, 16-cı cild, səh. 274, hədis: 44425.
[16] -
[17] “Əl-mö`cəmül-ovsət”, 7-ci cild, səh. 244, hədis: 7395 ; “Tarixi-İsfahan”, 2-ci cild, səh. 77, hədis: 1139.
[18] -يعدّ الطفل البالغ من العمر ستّ سنوات أكثر قدرة من الناحية الذهنية بالنسبة إلى الطفل ابن العامين في قبول الطلب والإرشاد وعرض سلوكيات الآخرين (حيث يعملون كنموذج لتقليد الطفل) ، أو العلاقات الاُخرى ذات النزعة إلى السيطرة ، وبمؤازاة نمو الطفل ، فإنّ هذا النوع من المعطيات الداخلية سوف تتمخض بشكل متزايد عن آثار جزئية ودقيقة ، ومن الممكن أن يستدعي طلب السلوكيات المعقدة والمتتالية هذه القدرات في الطفل البالغ ستّ سنوات وتدفعه إلى الإجابة ، في حين الأطفال البالغين من العمر سنتين يفقدون في أغلب الحالات المستلزمات المعرفية للاستجابة لهذا النوع من التعليمات .
كما تدلّ العلاقات القائمة على محور السيطرة من الطفل إلى الجانب الآخر على التغيرات المرتبطة بالسنّ في مرحلة الطفولة ، فالطفل ابن العامين يمكنه أن يسيطر بشكل واضح على سلوك المحيطين به بأساليب ظريفة ، ومع ذلك فإنّه لا يستطيع أبدا أن يدفع الآخرين ، كما هو الحال بالنسبة إلى الطفل ابن الستّ سنوات إلى إبراز السلوكيات الّتي يريدها بشكل هادف وبتوظيف التعليمات الّتي هي أحيانا جزئية من كلام أو حركات بدنية ، أو عروض جسمية وما شاكل ذلك .
وأخيرا فإنّ الطفل الّذي هو في حالة النمو يكتسب القدرة لئن يضبط سلوكه بشكل متزايد (رشد شناختى «فارسى») : ص 106) .
[18] -المعجم الأوسط : ج 6 ص 170 ح 6104 عن أبي جبيرة، الفردوس : ج 4 ص 430 ح 7252 وفيه «وخادم» بدل «وعبد»، مكارم الأخلاق : ج 1 ص 478 ح 1649 و فيه «أخلاقَهُ» بدل «مُكانَفَتَهُ».
[19] “Əl-mö`cəmül-ovsət”, 6-cı cild, səh. 82, hədis: 5860 (İbn Abbasdan nəql olunur); “Rövzətül-vaizin”, səh. 403.
[20] -الأَوَدُ : العِوَجُ (النهاية : ج 1 ص 79 «أود») .
[21] “İddətüd-dai”, səh. 76; “Biharul-ənvar”, 104-cü cild, səh. 98, hədis: 68.
[22] -شعب الإيمان : ج 6 ص 113 ح 7644، كنز العمّال : ج 1 ص 152 ح 756 نقلاً عن الخرائطي في مكارم الأخلاق وكلاهما عن المطلّب بن عبد اللّه بن حنطب .
[23] “Müsnədi-Əbu Yə`la”, 2-ci cild, səh. 10, hədis: 1028 (Əbu Səiddən nəql olunur); “Kənzül-ümmal”, 16-cı cild, səh. 284, hədis: 44486.
[24] -الفردوس : ج 1 ص 204 ح 779 ، كنز العمّال : ج 16 ص 457 ح 45415 نقلاً عن البزار وفيه «شجرة» بدل «شيء» وكلاهما عن ابن عمر.
[25] “Əl-firdovs”, 1-ci cild, səh. 204, hədis: 779; “Kənzül-ümmal”, 16-cı cild, səh. 457, hədis: 45415 (Bəzzazdan nəql olunur və orada “şey” sözünün yerinə “şəcərə” (ağac) sözü qeyd edilir).
[26] -مسند ابن حنبل : ج 8 ص 196 ح 21899 ، المعجم الكبير : ج 1 ص 236 ح 646 .
[28] Bə`zi rəvayətlərdə “Cədd”in yerinə “Cəməd” nəql olunur ki, Cəməd ibn Vəliə Kindi nəzərdə tutulur.
[29] “Müsnədi-Əhməd ibn Hənbəl”, 8-ci cild, səh. 196, hədis: 21899; “Əl-mö`cəmül-kəbir”, 1-ci cild, səh. 236, hədis: 646.
[30] -إماطَةُ الأذى : أي تَنحِيَتُه (النهاية : ج 4 ص 380 «ميط») .
[31] “Əl-kafi”, 6-cı cild səh. 2, hədis: 2; “Mən la yəhzuruhul-fəqih”, 3-cü cild, səh. 164, hədis: 3598.
[32] -شرح نهج البلاغة لابن أبي الحديد : ج 20 ص 343 ح 937.
[33] “Əl-kafi”, 6-cı cild, səh. 4, hədis: 3; “Üyuni-əxbarir-Riza (ə)”, 1-ci cild, səh. 30, hədis: 22 (Cə`fər ibn Xələfdən nəql olunur).
[34] -الصَّعب : نقيض الذلول وأصعَبتُ الجمل : إذا تركتَه فلم تركبه ولم يمسَسْه حَبْل حتّى صارَ صعبا (الصحاح : ج 1 ص 163 «صعب»).
[35] “Əl-kafi”, 6-cı cild, səh. 3, hədis: 7; “Məkarimul-əxlaq”, 1-ci cild, səh. 480, hədis: 1664.
[36] -الكافي : ج 6 ص 27 ح 2، تهذيب الأحكام : ج 7 ص 442 ح 1767.
[37] -كتاب من لا يحضره الفقيه : ج 3 ص 481 ح 4690 ، مكارم الأخلاق : ج 1 ص 472 ح 1615.
[38] “Mən la yəhzuruhul-fəqih”, 3-cü cild, səh. 481, hədis: 4690; “Məkarimul-əxlaq”, 1-ci cild, səh. 472, hədis: 1615.
