UŞAQ TƏRBİYƏSİNİN ƏASLARI

المدخل

تمثّل الاُسرة أوّل ركن أساسي في تربية الأطفال الصالحين. فأساس شخصية الطفل يتشكّل في الاُسرة، ولذلك تقسم حقوق الطفل على الاُسرة إلى قسمين: الحقوق قبل الولادة، والحقوق بعد الولادة .

وعلى هذا الأساس، فإنّ مسؤولية الوالدين تجاه الأولاد تبدأ من منظار الإسلام قبل الولادة، فللطفل حقوق على والديه قبل أن يولد، وإذا لم تراع هذه الحقوق، فإنّ آثار تعليمه وتربيته سوف تنحسر وتقلّ .

وقد جاءت إرشادات أئمة الإسلام في هذا المجال في القسم الأوّل من كتاب تربية الطفل في الإسلام في أربعة فصول:

İşarə

Ailə, uşaqların normal böyüyüb başa çatması üçün böyük əhəmiyyət daşıyır. Uşağın şəxsiyyəti ailədə formalaşır və onun ilkin hüquqları iki qismə bölünür: təvəllüddən qabaqkı hüquqlar; təvəllüddən sonrakı hüquqlar.

Demək, İslam nöqteyi-nəzərindən ata-ananın övlad məs`uliyyəti təvəllüddən öncə başlayır. Uşağın hətta dunyaya göz açmamış ata-anası üzərində müəyyən hüquqları var ki, onlarsız təlim-tərbiyənin təsiri azalır.

Bu məsələ ilə bağlı İslam rəhbərlərinin buyruqları ayrıca dörd fəsildə qeyd ediləcək:

1 . تنظيم الاُسرة الصالحة

1.     Sağlam ailə mühiti:

تمّ التأكيد في الفصل الأوّل، خلال بيان قيمة طلب الولد وأهمّية تكوين الاُسرة، على أنّ جنس الولد ليس مهمّا سواء كان ذكرا أم اُنثى، فالمهم هو سلامة الولد وكونه صالحا، وبما أنّ البنات كنّ يتعرّضن للقسوة والجفاء، فقد أوصى أئمة الإسلام كثيرا بمحبّتهم والتعامل معهم بالحنان.

ويصرّح القرآن الكريم بأنّ أطفال أهل الإيمان، يلتحقون باُسرهم في جنّة

الخلد، وبذلك تحظى الاُسر المربية للأولاد الصالحين بالتقدير والتشجيع.

وفي المقابل حذرت الروايات الإسلامية بشدّة من خطر الأولاد غير الصالحين، وذكرتهم باعتبارهم من أدهى المصائب الّتي تنزل على الاُسرة .

 

Birinci fəsildə övlad arzusunun dəyəri və ailə qurluşunun əhəmiyyətinə xüsusi yer verilsə də, övladın qız və ya oğlan olması əhəmiyyət kəsb etmir. Əsas məsələ övladın tərbiyə və sağlamlığıdır. O zaman qız uşaqları ülfət və qayğıdan məhrum olduqlarından İslam rəhbərləri onlara məhəbbət bəsləməyi daha çox tövsiyə etmişlər. Qurani-Kərimdə açıq-aşkar buyurulur ki, mömin uşaqlar axirət aləmində, behiştdə öz ailələrinə qovuşacaq, layiqli ailələr təşviq olunacaq, mükafatlandırılacaqlar. Buna əks, İslam rəvayətlərində pis və ləyaqətsiz övladların böyük təhlükə olmaları xəbərdarlıq edilir və onlar ailələr üçün ağır müsibət hesab olunur

تحديد النسل من منظار الإسلام

İslam baxımından cəmiyyətin idarə olunma tərzi

 

يتّضح من خلال التأمّل فيما سبق، أنّ المراد من الأحاديث الّتي تشجع المسلمين على كثرة الأولاد، هو التخطيط لتربية أكبر عدد ممكن من الأولاد السالمين والصالحين وبناء المجتمع النموذجي، وفي هذه الحالة فإنّ الإسلام لا يعارض تحديد النسل فحسب، بل إنّه يشجع على ازدياد أفراد المجتمع الإلهي؛ ولكن كثرة الأولاد لا تعدّ مطلوبة في ظلّ الظروف الّتي لا تمتلك فيها الاُسرة القدرة على تربية الأولاد الصالحين بسبب المشاكل الاقتصادية والمفاسد الثقافية، وعندها تبدو الحاجة إلى التخطيط لتحديد النسل.

وبناء على ذلك، فإنّ إرشادات أئمة الإسلام وتوجيهاتهم، تفيد بأنّ على الحكومة الإسلامية والاُسر المسلمة أن تخططا لزيادة أفراد المجتمع الإسلامي مع الأخذ بنظر الاعتبار القدرة الاقتصادية والثقافية، وإذا ما تعارضت تربية الأفراد الصالحين مع زيادة السكان لأي سبب، فإنّ عليهما أن تحولا دون نمو السكان.

 

Qeyd edilənlərə diqqət yetirməklə mə`lum olur ki, müsəlmanları çoxlu övlad sahibi olmağa rəğbətləndirən hədislərdə onların sağlam tərbiyəsi və nümunəvi cəmiyyətin yaradılması üçün tədbirlər də nəzərdə tutulmuşdur. Bu surətdə İslam cəmiyyətin artımı ilə əsla müxalif olmayıb, ilahi quruluşun yaranması istiqamətində cəmiyyətin çoxalmanın da tərəfdarıdır. Lakin maddi problemlər və əxlaqi pozuntular üzündən ailələrdə sağlam övlad tərbiyəsi mümkün olmadığı üçün, demək olar, övladın çoxluğu məsləhət görülmür və cəmiyyətin idarəsi ilə əlaqədar müəyyən tədbirlərə ehtiyac duyulur.

İslam rəhbərlərinin göstərişlərinə əsasən, dini qurluş, eləcə də müsəlmanlar iqtisadi-mədəni durumu nəzərə alaraq cəmiyyətdə artımla əlaqədar məsuliyyət daşıyırlar. Müəyyən səbəblər üzündən övlad tərbiyəsi cəmiyyətin artımı ilə ziddiyyət təşkil etdikdə, belə artımın qarşısı alınmalıdır.

2 . دور الوراثة

 

2. Gen və irsiyyət:

بينّا في الفصل الثاني من كتاب تربية الطفل في الإسلام، الدور الإيجابي أو السلبي للوراثة في بناء شخصية الطفل، على لسان أئمة المسلمين، فالطفل لايرث الخصائص الظاهرية والجسمية للوالدين فحسب، بل إنّ خصائصهم الروحية والباطنية، مثل: الشجاعة، السخاء و حُسن الخلق تنتقل إلى الأولاد أيضا .

والملاحظة الملفتة للنظر أنّ الروايات الإسلامية ترى أنّ الدور الوراثي للاُم في الولد يفوق دور الأب، و من هنا فعلى الذين يريدون أن يكون لهم أولاد سالمين أقوياء، وجميلون وصالحون أن يبدو الدقّة في اختيار الزوجة .

 

İkinci fəsildə uşağın şəxsiyyətinin formalaşmasında vərasət və genin müsbət və ya mənfi tə`sirləri İslam rəhbərlərinin dilindən bəyan olunur və deyilir ki, uşaq ata-ananın həm zahiri-cismi, həm də ruhi-batini (şücaət, səxavət və xoşəxlaqlıq kimi) xüsusiyyətlərinə varis olur.

Maraqlısı odur ki, rəvayətlərdə ananın geninin övlada təsirinin atadan çox olduğu qeyd edilir və sağlam, şücaətli, qüvvətli, gözəl və saleh övlad istəyənlər üçün həyat yoldaşının kimliyi əhəmiyyət daşıyır.

3 . دور طعام الوالدين

 

3. Ata-ananın qidasının təsiri:

يختصّ الفصل الثالث من كتاب تربية الطفل في الإسلام ببيان دور طعام الوالدين في مستقبل الطفل، وأهمّ إرشادات أئمة المسلمين في هذا المجال وتحذيراتهم، فيما يتعلّق بالدور المخرب للأكل الحرام. فالنطفة الّتي تتشكل من الطعام الحرام تهيئ الأرضية للكثير من السلوكيات المنحرفة لدى الطفل، والاُسر الّتي ترغب في أن يكون أولادها سعداء، عليها أن تتجنب الطعام الحرام؛ وخاصّة الاُمهات في فترة الحمل، فإنّ عليهنّ أن يحرصن على طعامهنّ أكثر وألاّ يشاركن في الولائم الّتي تحوم الشبهات حولها .

بالإضافة إلى ذلك، فقد ورد التأكيد على تناول بعض الفواكه والأطعمة قبل انعقاد النطفة بالنسبة إلى الآباء، وفي فترة الحمل والنفاس بالنسبة إلى الاُمهات، وقد ذكرنا هذه النصوص في متن الكتاب .

 

Üçüncü fəsildə övladın gələcəyində ata-ananın yediyi qidanın təsiri, bu haqda İslam rəhbərlərinin mühüm göstərişləri, haram tikənin mənfi və viranedici rolu bildirilir. Haram qida uşağın əyri yola düşməyi və azğınlığına zəmin yaradır. Övladlarının xoşbəxtliyi və səadətini olacağını istəyən ailələr haramdan çəkinməlidirlər. Xüsusilə, analar hamiləlik dövründə evə gələn ərzağa fikir verməli, şübhəli qonaqlıqlarda iştirak etməməlidirlər. Həm də cinsi rabitədən qabaq atalara, hamiləlik dövrü və doğumdan sonrakı günlərdə analara müəyyən meyvə və yemək növləri tövsiyə olunur ki, bu haqda da geniş söz açılacaq.

4 . دور كيفية الجماع

 

4. Cinsi rabitə:

إنّ لحلية الجماع وحرمته دور أساسي في تكوين الخصائص الإيجابية، أو السلبية للطفل من وجهة نظر الإسلام.

والنعمة الإلهيّة الاُولى للإنسان من منظار الإسلام هي طيب الولادة، فالكثير من المفاسد الاجتماعية هي حصيلة السلوك الإجرامي والمنحرف للاولاد غير الشرعيين ، وبالطبع فإنّ هذا لا يعني أنّ الأولاد غير الشرعيين، لا يمكنهم أن

يختاروا الطريق الصحيح في الحياة ؛ ولكن ممّا لا شكّ فيه أنّ من الصعب عليهم اختيار الطريق الصحيح في الحياة .

و يستعرض الفصل الرابع من هذا القسم الآثار الإيجابية لطيب الولادة في تكوين شخصية الطفل، ويحذر من الولادة غير الشرعية، وبالإضافة إلى ذلك، فإنّه يوصي الآباء والاُمهات ألاّ يغفلوا عنه عند المضاجعة من أجل ضمان سعادته .

كما سنذكر في ختام هذا الفصل بعض الروايات حول دور الحالات والأوقات الخاصّة بالجماع في مستقبل الطفل . [1]

 

İslam baxımından cinsi əlaqələrinin qanunauyğun və ya qanunsuzluğu uşağın taleyində müsbət və mənfi rol oynayır. Peyğəmbəri-Əkrəmin (s) baxışında Allahın insana bəxş etdiyi ilk ne`mət halalzadəlikdir. Cəmiyyətdəki bir çox pozuntuların səbəbi qanunsuz əlaqələrin nəticəsidir. Əlbəttə, bunlar qanunsuz doğulan uşaqların həyatda düzgün yol seçə bilməməsini göstərmir və sözsüz, düzgün həyat yolunu onlar üçün çətinləşdirir.

Birinci hissənin dördüncü fəslində uşağın şəxsiyyətində halalzadəliyin müsbət təsirləri açıqlanır və qanunsuz cinsi əlaqələr haqda xəbərdarlıq edilir, ata-analara övladlarının xoşbəxtliyi üçün cinsi əlaqələrə dair tövsiyələr verilir. Həmçinin müəyyən vaxtlarda intim əlaqələrin uşağın gələcəyində müsbət təsirinə aid rəvayətlər də fəslin sonunda qeyd olunacaq.

[1] -للاطلاع على النصّ الكامل لأشعاره راجع الغدير : ج 2 ص 290 .