ثارالله در آيات الهي

تجلي وجود امام حسين(ع) در آيات و تفاسير قران
 

ائمه اطهار علي(ع) هم السلام، همگي قران ناطقند و بسياري از آيات قران به آنان اختصاص دارد. اما شايد کمتر به آياتي که مستقيما در شان هر يک از ائمه نازل شده است، پرداخته شده باشد. قران راه هاي هدايت و صلاح را براي مردم مي گشايد و امام حسين(ع) نيز هادي مردم به سوي ايمان و تقواست. او در همه زندگي، به ويژه در پيکار قهرمانانه اش با بيدادگران اموي درروز عاشورا و با شهادت خود، بيانگر راه هاي هدايت معيار شناخت حق و باطل و تشخيص پيروان آن است. در اين نوشته سعي کرده ايم به آياتي از قران که درباره امام حسين(ع) است بپردازيم.حضرت ابراهيم(ع) بارها مورد امتحان خدا قرار گرفت. شکستن بت ها، فتنه نمرود، افکنده شدن به آتش، مواجهه با خورشيد پرستان و ستاره پرستان، هجرت دادن هاجر و اسماعيل به مکه و...(1) ولي شايد سخت ترين امتحان خداوند براي ابراهيم (ع) آزمايش ذبح فرزندش است. پس از آنکه ابراهيم(ع)اين مساله را با فرزندش در ميان مي گذارد و آمادگي او را براي اجراي فرمان خدا مي بيند، براي اين کار اقدام مي کند و از آزمايش الهي سر بلند بيرون مي آيد. وقتي خداوند عمل ابراهيم(ع) را مي بيند، قوچي بهشتي را براي قرباني کردن به جاي حضرت اسماعيل مي فرستد. (2) حضرت ابراهيم(ع) که قبلا پيامبر(ص) خاتم و رنج ها و مصائب او و فرزندانش به او نشان داده شده است، آرزو مي کنم که به جاي اينکه گوسفند را ذبح کند، امکان پيدا مي کند تا فرزندش را در راه دوست قرباني کند. ابراهيم(ع) خليل مي خواهد از اين کار اندوهي همانند اندوه عميق پدري مهربان که به دست خودش عزيز ترين فرزندش را در راه خدا قرباني کرده است، پيدا کند و به اين وسيله به بالاترين درجات اهل ثولب و صبر درمصيبت ها برسد. خداوند که از انديشه ابراهيم(ع) آگاه است، خطاب به او مي فرمايد: محبوب ترين مخلوقات من نزد تو کيست؟ ابراهيم (ع) مي گويد: «هيچ مخلوقي پيش من محبوبتر از حبيب تو محمد نيست» آيا او را بيشتر دوست داري يا خودت را؟ او را! فرزند او برايت دوست داشتني تر است يا فرزند خودت؟ فرزند گرامي او را بيشتر دوست دارم. آيا ذبح فرزنداو(امام حسين(ع)) به دست دشمنان از روي ستم، بيشتر دل تو را مي سوزاند يا ذبح فرزند خودت به دست خود براي اطاعت من؟
- پروردگارا! ذبح او به دست دشمنان بيشتر دلم را مي سوزاند. در اين هنگام خداوند خطاب کرد: «اي ابراهيم! به راستي جمعي که خود را از امت محمد مي شمارند، فرزند او حسين(ع) را از روي ظلم و ستم و با عداوت و دشمني ذبح خواهند کرد. همان گونه که گوسفند را ذبح مي کنند و به اين سبب مستوجب خشم و عذاب من مي شوند. ابراهيم(ع) از شنيدن اين خبر جانکاه، ناله و فرياد برآورد و قلب و جان او به درد آمد و بسيار گريه کرد و دست از گريه برنمي داشت تا اين که وحي از جانب پروردگار جليل رسيد: اي ابراهيم (ع)به خاطر گريه و اندوهت برحسين(ع) و شهادت او پاداش قرباني کردن اسماعيل به دست خويش را به تو ارزاني داشتم و به اين سبب بالاترين درجات اهل ثواب و صبر درمصيبت ها را به تو دادم و به اين ترتيب، قرباني بزرگي فداي حضرت اسماعيل شده و آيه: «فديناه بذبح عظيم»(3) در حق او نازل مي شود(4). تا اينکه داستان به قربانگاه رفتن حضرت اسماعيل براي تقسير اين آيه بيان مي شود و هر ساله در مراسم حج نيز در روز عيد قربان، مسلمانان موظف هستند به تبعيت از حضرت ابراهيم(ع) حيوان مخصوصي را قرباني کنند. ولي درعين حال تفسيرعميق تر اين آيه به واقعه کربلا و امام حسين(ع) تعلق دارد. حضرت ابراهيم (ع)که ذبيح الله است، در اوج بندگي و اخلاص خويشتن را براي قرباني شدن در راه خدا در اختيار پدرش ابراهيم(ع) قرار داد و او با نيکي و مهر براي انجام فرمان حف وارد عمل شد و خداوند او را به واژه «حليم» مفتخر ساخت و او را بنده صبور و بردبار خود ناميد. حسين(ع) نيز در بردباري به جايي رسيد که براي خشنودي خدا و نجات دين و بندگان او از فتنه اموي، خويشتن را آماج شمشيرهاي دشمن کرد. اين آيه تنها آيه قران درباره امام حسين(ع) نيست، علاوه براين آيه در آيات ديگري از قران نيزاز امام حسين(ع) ياد شده است. مانند آيه 29 سوره دخان که در اين آيه خداوند متعال مي فرمايد: «نه آسمان برآنان گريست و نه زمين و نه به آنها مهلتي داده شد» حضرت علي(ع) مي فرمايد: «مقصود از کسي که به زودي کشته مي شود و آسمان و زمين بر او گريه مي کنند، امام حسين(ع) است(5). امام حسين(ع) که اين گونه در قران کريم و تاريخ انبيا از او ياد شده، انسان والايي است که خداوند او را در قران کريم نفس مطمئنه خوانده است (6) و حضرت نيز با کمال اخلاص در لبيک به دعوت حق شتاب کرده است(7). امام صادق(ع) در تفسير «نفس مطمئنه» مي فرمايند: «صاحب روح بزرگ و آرام و خشنود و پسنديده حسين(ع) است و اين آيه شريفه اشاره به روح بزرگ اوست.» امام درباره خود سوره فجر که اين آيه در آن آمده است، مي فرمايد: «اين سوره، سوره جد ما امام حسين(ع) است.» آيات ابتدايي سوره، فجر و مقام عبادت و عبادت هاي خاصان است؛ «به سپيده دم سوگند و به شب هاي ده گانه و به زوج و فرد.» همچنين سخن از سپيده دم و شب هاي ده گانه است که شب هاي خاص بندگان خداست و سخن از شفع و از وتر است. آغاز اين سوره سوگند به اين آيات است. بعد آيات عاد و ثمود و فرعون مي آيد ولي در آخر دوباره سوره به اول خودش بر مي گردد. از امام پرسيدند، چطور اين سوره، سوره جد شما حسين(ع) بن علي(ع) است؟ امام در پاسخ فرمودند: «مصداق آيات آخر اين سوره امام حسين(ع) است.»
(8) در واقع امام حسين(ع) در کربلا به اين نداي الهي پاسخ مي گفت؛ يعني ار درو ديوارحقيقت بلند بود که اي حسين(ع)! اي داراي اين آرامش و طمانينه الهي! چون به مقام طمأنينه الهي رسيده اي ديگر هيچ چيزي تورا تکان نمي دهد؛ هيچ ناراحتي و سختي و مصيبتي. تويي آن کسي که به آن مقام رسيده اي که خدا به تو مي گويد: «ما تو را پسنديده ايم و تو ما را. تو اکنون در گروه بندگان خاص من وارد شو.» يعني در گروه افرادي مثل پيامبر(ص) و علي(ع) و فاطمه(س) والا اين گروه بندگان عادي نيستند. اين بندگان آنهايي هستند که ديگر بنده هيچ چيزي نيستند و در بهشت مي شوند. آخرين سخني که از اباعبدالله شنيده شد؛ يعني لحظه سقوط از مرکب، اين است که فرمود: «رضا بقضائک و تسليما لامرک لامعبود سواک يا غياث المستغيثين» به قضاي تو راضيم و به امرت تسليم هستم. غير تو معبودي ندارم اي فريادرس فريادخواهان. بايد توجه کرد بسياري از آيات قران يک معناي ظاهري دارند که مشهور و معلوم است؛ اما معناي باطني ديگري هم دارند که براي پي بردن به آنها بايد به تفاسير رجوع کرد. آيه8و9 سوره تکوير درباره زنده به گور کردن دختران در دوران جاهليت است: «آنگاه که از دختر زنده به گور شده سوال مي شود به کدامين گناه کشته شده است؟» امام صادق(ع) مي فرمايند: «اين آيه در مورد امام حسين عليه السلام نازل شده است» (9) اين آيات شريفه در کنار آياتي که ترسيم کننده حوادث عظيم رستاخيز است، آمده و اين سوال به اندازه همان حوادث دل ها را مي لرزاند چرا که سوال از زنده به گور شدگان به دست ظالمان و استبداد گران، سخت و سهمگين است. اما به نظر مي رسد که سوال از انسان بزرگي که در محاصره قرار گرفت و شرايط را براو بسيار سخت گرفتند و خود و فرزندان و خاندانش را به مرگ تدريجي محکوم کردند، بسيار بزرگ تر از زنده به گورشدگاناست و با آيات صدر سوره متناسب تر است که حسين(ع) و ياران آزاديخواه و خدا جويش به کدامين گناه کشته شدند؟ و شايد تناسب نزول آيه درباره حسين(ع) که روايت به آن اشاره کرده است، از اين ديدگاه باشد. آيه ي ديگري که در شأن امام حسين(ع) آمده ، آيه 51 سوره غافر است. در اين آيه آمده است: «ما البته پيامبر(ص)ان خود و اهل ايمان را، هم در دنيا ياري مي دهيم و هم در روز قيامت که گواهان به شهادت برخيزند.» امام باقر (ع) در تفسيراين آيه مي فرمايند: «مقصود حسين(ع) بن علي(ع) است که کشته شد و هنوز کسي به ياري او برنخاسته است.» سپس مي فرمايند: «به خدا سوگند همه قاتلان امام کشته شدند اما تاکنون کسي به خونخواهي سيدالشهدا برنخاسته است.»(10) بر اساس بعضي روايات خونخواه سيدالشهدا حضرت ولي عصر است که قران در جاي ديگري نيز به آن اشاره مي کند، آنجا که مي فرمايد: «و من قتل مظلوما فقد جعلنا لوليه سلطلنا فلا يسرف في القتل انه کان منصورا»(11) امام باقر درباره اين جمله ازآيه قران: «و من قتل مظلوما» مي فرمايند: کسي که مظلوم کشته شده است حسين(ع) بن علي(ع) است و آن گاه درباره اين جمله آيه «فقد جعلنل لوليه سلطانا» فرمودند: «اين اشاره به دوازدهمين امام حضرت مهدي است که خونخواهي خون پاک او را خواهد گرفت.» و درباره عبارت آخر مي فرمايند: «قاتل او در کشتن زياده روي نکند که حسين(ع) پيروزمند است.» (12) آري حسين(ع) کسي است که مظلومانه کشته شده؛ در حالي که هيچ جرم و گناهي نداشت و بدون هيچ گونه رحمي، تمامي حقوق اسلامي و انساني او مورد تجاوز قرار گرفت. ولي او با اخلاصدر راه حق جنگيد و با دادن جان خود و فداکردن تمام دارايي هاي خود در راه رضاي پروردگار در مناي کربلا، ذيبح الله اعظم ناميده شد.

مظلوم حقيقي
 

يک معناي «قتل مظلوما» (13)
عبارت است از کسي که مظلومانه کشته شد. بر او ظلم و بيداد رفت و همه چيز او، از ثروتش گرفته تا يارانش، برادرانش و فرزندانش ظالمانه از او گرفته شد. اعضا و پيوندهاي وجودش، با ضربات ظالمانه سلاح دگرگون شد و بر هستي او ظالمانه تاختند و مسلط شدند. ازخانه و سرزمين خود رانده شد و غريب و تنها ماند و با اين شرايط، خون پاکش را ريختند. چنين مظلومي در همه ابعاد، تنها حسين (ع) است. به همين جهت در روايات و دعاها مظلوم ناميده شد. و مظلوم با اينکه صفت است، از نام هاي گرامي او شد، همانگونه که در دعا آمده است: « انشدک بدم المظلوم» (14) و در روايات است که: « زيارت مظلوم را رها مکن» پرسيدند: مظلوم کيست؟ فرمود: « آيا نمي دانيد که مظلوم حقيقي حسين است؟» (15)

نويسنده: عقيله شهرستاني

پي نوشت ها :
 

1- تاريخ انبياء - محمد اشتهاردي
2- سوره صافات- آيه 107.
3- سوره صافات - آيه 107.
4- خصائص الحسينيه - شيخ جعفر شوشتري به نقل از بحار الانوار، جلد 12، صفحه 124و جلد 44، صفحه 225.
5- تفسير برهان، جلد 4، صفحه 161
6- سوره فجر - آيه 27.
7- بحار الانوار، جلد 24، صفحه 93.
8- خصائص الحسينه - شيخ جعفر شوشتري به نقل از بحار الانوار، جلد 44، صفحه 218.
9- خصائص الحسينيه -شيخ جعفر شوشتري به نقل از بحار الانوار، جلد 44، صفحه 220.
10- تفسير برهان، جلد 4، صفحه 101.
11- سوره اسرا- آيه 33
12- بحار الانوار، ج 44، صفحه 218، حديث 7 تفسير عياشي، جلد 2، صفحه 290.
13- سوره اسرا- آيه 33
14- بحار الانوار- جلد 86- صفحه 235و جلد 101- صفحه 216.
15- بحار الانوار جلد 101- صفحات 66و 76.