فراز 12 از دعای 25 ( پناه از عذاب دوزخ )
دعا در حق بندگان
دعا و نيايش در فعاليت‌هاى ذهنى و قلبى انسان حالت شكوفايى باطنى و روح قهرمانى را مى‌پروراند. صفاى نگاه، متانت رفتار، شادى درون، چهره راسخ، استعداد هدايت و پذيرش خطر و حوادث، از وجود يك گنجينه پنهان در عمق جان ما حكايت مى‌كند.
قلب و روح آدمى از راه دعا به خداوند و بندگان او پيوند پيدا مى‌كند و همانند قطره‌اى كه به اقيانوس بى‌پايان مى‌رسد؛ اتّصال معنوى گسترده‌اى با مبدأ هستى و آفرينش ايجاد مى‌شود.
همه موجودات از حاملان عرش تا خاكيان فرش، زمين و دريا، در حال نيايش و دعا براى انسانند و به گونه‌اى او را مى‌ستايند.
در آيات نخست سوره غافر، راه و رسم دعاگويى را به مؤمنان مى‌آموزند:
فرشتگانى كه عرش را حمل مى‌كنند و آنان كه پيرامون آن هستند، همراه سپاس و ستايش، پروردگارشان را تسبيح مى‌گويند و به او ايمان دارند و براى اهل ايمان آمرزش مى‌طلبند، [و مى‌گويند:] پروردگارا! از روى رحمت و دانش همه چيز را فرا گرفته‌اى، پس آنان را كه توبه كرده‌اند و راه تو را پيروى نموده‌اند بيامرز، و آنان را از عذاب دوزخ نگه دار.* پروردگارا! و آنان را در بهشت‌هاى جاودانى كه به آنان و به شايستگان از پدران و همسران و فرزندانشان وعده داده‌اى در آور؛ يقيناً تو تواناى شكست‌ناپذير و حكيمى.
بهترين دعا آن است كه با ربّنا و ربّى و ربوبيت خداوند آغاز گردد. هر چند نام مبارك اللّه جامع‌ترين اسماى خداوند است ولى تقاضا از محضر پرلطف حق تناسب با ربوبيت او دارد. پروردگارى كه از نخستين لحظه‌هاى وجود انسان آغاز شده و تا پايان عمر و سپس در قيامت ادامه دارد و چنان انسان را غرق انوار و الطاف الهى مى‌كند كه خواندن خداوند به اين صفت خاص، لطف و محبت و مهربانيش را به دعا كننده جلب مى‌كند.
امام صادق (عليه السلام) راه جلب لطف پروردگار را چنين تفسير مى‌فرمايد:
دل‌هايتان را وارسى كنيد. اگر ديديد كه خداوند دل‌ها را از خطور هر گونه وحشت و ناخشنودى كه نسبت به كارهاى اوست؛ پاك ساخته است. در اين صورت هر چه مى‌خواهيد از او طلب كنيد.
به عبارت ديگر، مراد حضرت اين است كه اگر مى‌خواهيد جاده دعا هموار باشد و مانع و ترسى در آن ديده نشود، بايد دل را مانند دريا گسترده و پاكيزه نمود تا درِ رحمت حق باز شود.
در روايات بسيارى به دعاى عمومى در بين مردم سفارش شده است، به اين خاطر دعاهايى كه در نمازهاى جماعت و جمعه خوانده مى‌شود به درگاه الهى پذيرفته مى‌شود؛ زيرا ممكن است در آن عبادت، گروهى مؤمن مضطر يا كودك پاكيزه دل حضور داشته باشد كه حال و دل شكسته او موجب قبولى دعا گردد.
رسول اكرم (صلى الله عليه و آله) مى‌فرمايد:
هر گاه يك نفر دعا مى‌كند براى همه دعا كند؛ زيرا اين دعا به اجابت نزديكتر است. كسى كه پيش از دعا كردن براى خود، براى چهل نفر از برادرانش دعا كند، آن دعا در حق آنان و در حق خودش مستجاب شود.
از جمله وحى‌هاى خداوند عزوجل به موسى (عليه السلام) اين بود:
گويا حكمت اين كار در اين است كه وقتى انسان‌هاى ديگر به ويژه مؤمنان و صالحان در نيّت دعاى او باشند، واسطه‌اى براى فيض الهى هستند، به ويژه اگر آن انسان در نزد پروردگار از اولياى الهى يا صالحان با اخلاص باشد.
امام باقر (عليه السلام) مى‌فرمايد:
در روايت است كه حضرت ابراهيم (عليه السلام) در حال ذبح به فرزند خود اسماعيل فرمود:
فرزندم! دعا كن تا گشايش در كار حاصل شود؛ زيرا مضطر حقيقى تويى! ناگاه نگاه آن حضرت به قوچى افتاد و از جاى برخاست تا آن را بگيرد، هنگامى كه برگشت ديد دو دست اسماعيل باز شده است، پرسيد: چه كسى دست‌هايت را باز
كرد؟
گفت: مردى با اين نام و نشان.ابراهيم (عليه السلام) فرمود: او جبرئيل بوده، آيا چيزى هم به تو گفت؟
اسماعيل گفت: آرى، او به من گفت: خدا را بخوان كه دعاى تو هم اكنون مستجاب است.
ابراهيم فرمود: تو چه دعايى كردى؟
اسماعيل گفت: گفتم خدايا! مردان و زنان مؤمن را مورد رحمت و آمرزش قرار ده.
ابراهيم فرمود: فرزندم تو انسان موفقى هستى؟
حضرت صادق (عليه السلام) در توضيح آيه شريفه ﴿آتِنا فِى الدُّنْيا حَسَنَةً وَ فِي الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَ قِنَا عَذَابَ النَّارِ﴾
«منظور از حسنه آخرت، رضوان الهى و بهشت، و مراد از حسنه دنيا، گشايش در رزق و معاش و نيكى اخلاق است».
______________________________
(2)- بحار الأنوار: 67/ 58، باب 44، حديث 36؛ الأمالى، شيخ مفيد: 54.
(3)- بحار الأنوار: 90/ 313، باب 17، ذيل حديث 17؛ الدّعوات، راوندى: 26، حديث 40.
(4)- بحار الأنوار: 90/ 360، باب 22، حديث 23؛ عدة الدّاعى: 131.
(5)- الكافى: 2/ 507، حديث 4؛ بحار الأنوار: 90/ 387، باب 26، حديث 19.
(6)- مستدرك الوسائل: 5/ 247، باب 41، حديث 5796، به نقل از لب اللّباب.
انتخاب شرح:
- حسین انصاریان - محمد رضا آشتیاني - محمد جعفر امامی - حسن ممدوحی کرمانشاهی - محمد بن سلیمان تنکابنی - محمد علي مدرسی چهاردهی - بدیع الزمان قهپائی - سید عليخان حسينی حسنی مدنی شيرازی - سید علیخان حسينی حسنی مدنی شيرازی - سید محمد باقر حسينی (داماد) - سید محمد باقر موسوی حسينی شيرازی - سید محمد حسین فضل الله - سید محمد شيرازی - سید نعمة الله جزائری - عباس علی موسوی - محمد جواد مغنیه - محمد دارابی - نبیل شعبان
