فراز 10 از دعای 44 ( توفیق صله رحم در ماه رمضان )

و آنچه را خدا به پيوند آن فرمان داده پيوند مى‌دهند.

از جمله امورى كه حضرت حق امر به اتصال كرده‌اند صله رحم و رسيدگى به اقوام است، و نهايت تأويل آيه، صله مردم نسبت به ما اهل بيت است.«2»

و كسانى كه عهد خدا را پس از استوار كردنش مى‌شكنند، و پيوندهايى را كه خدا به برقرارى آن فرمان داده مى‌گسلند، و در زمين فساد مى‌كنند، لعنت و فرجام بد و دشوار آن سراى، براى آنان است.

آنان كسانى هستند كه پيمان خدا را [كه توحيد و وحى و نبوت است‌] پس از استوارى‌اش [با دلايل عقلى و علمى و براهين منطقى با عدم وفاى به آن‌] مى‌شكنند و آنچه را خدا پيوند خوردن به آن را فرمان داده است [مانند پيوند با پيامبران و كتاب‌هاى آسمانى و اهل بيت طاهرين و خويشان‌] قطع مى‌نمايند و در زمين تباهى و فساد بر پا مى‌كنند، آنانند كه زيانكارند.

و از خدايى كه به نام او از يكديگر درخواست مى‌كنيد، پروا كنيد و از [قطع رابطه با] خويشاوندان بپرهيزيد. يقيناً خدا همواره بر شما حافظ و نگهبان است.

منظور از ارحام در اين آيه اقوام مردمند كه خداوند نسبت به آنان امر به صله فرموده و آن را بزرگ دانسته است.«7»

اعْجَلُ الْخَيْرِ ثَواباً صِلَةُ الرَّحِمِ.«8»

سريع‌ترين نيكى براى رسيدن به ثواب صله رحم است.

اى مردم! هيچ كس از طايفه و خويشان خود بى نياز نيست هر چند صاحب مال و دارايى باشد، بدون شك به دست و زبان آنان براى اين‌كه از او دفاع كنند و به ياريش برخيزند نيازمند است، و نزديكان شخص براى اين‌كه او را به هنگام نبودنش يارى دهند مهم‌ترين اشخاصند و بهتر مى‌توانند پراكندگى و گرفتارى او را رفع كنند و در هنگام سختى و پيشامدهاى ناگوار از همگان نسبت به او مهربان‌ترند، و نام نيكو كه حضرت حق به شخص در ميان مردم عطا فرمايد بهتر است براى او از ثروت و دارايى كه براى ديگرى به ارث بگذارد.

بدانيد كه يك نفر از شما حقّ روگرداندن از خويشان خود را ندارد آنگاه كه آنان را در فقر و پريشانى ببيند، بر او لازم است با مالى كه به خاطر ماندنش زياد نمى‌شود به آنان احسان كند، و كم نمى‌گردد اگر آن را به مصرف حق‌ برساند. هر كس از اقوام خود دست بكشد از آنان يك دست گرفته شده، و از او دست‌هاى بسيار؛ و آن كه نسبت به اقوامش متواضع باشد و مهربان و همراه، به طور دائم دوستى آنان را به طرف خود جلب خواهد كرد.«9»

وَ اكْرِمْ عَشيرَتَكَ، فَانَّهُمْ جَناحُكَ الَّذى بِهِ تَطِيرُ، وَ اصْلُكَ الَّذى الَيْهِ تَصِيرُ، وَ يَدُكَ الَّتى بِها تَصُولُ.«10»

اقوامت را گرامى بدار، زيرا آنان براى تو بالى هستند كه به وسيله آن طيران مى‌كنى، و ريشه‌اى هستند كه به سوى آنان مى‌روى، و دستى هستند كه با آن قدرت پيدا مى‌كنى.

عَنِ الرَّجُلِ يَصْرِمُ ذَوى قَرابَتِهِ مِمَّنْ لا يَعْرِفُ الْحَقَّ؟ قالَ. لايَنْبَغى لَهُ انْ يَصْرِمَهُ.«11»

مردى به خاطر اين‌كه اقوامش شناختِ به حق ندارند با آنان قطع رابطه مى‌كند، فرمود: قطع رابطه با رحم سزاوار نيست.

صِلُوا ارْحامَكُمْ فِى الدُّنيا وَ لَوْ بِسَلامٍ.«13»

در دنيا صله رحم كنيد گرچه به يك سلام باشد.

اذا قَطَعُوا الاْرْحامَ جُعِلَتِ الاْمْوالُ فى ايْدِى الاْشْرارِ.«14»

چون گناه قطع رحم به ميان آيد اموال در دست اشرار قرار خواهد گرفت.

صِلَةُ الاْرْحامِ تُزَكِّى الاْعْمالَ، وَ تُنْمِى الاْمْوالَ، وَ تَدْفَعُ الْبَلْوى‌، وَ تُنْسِى‌ءُ فىِ الاْجَلِ.«15»

صله ارحام، اعمال را پاك مى‌كند، اموال را زياد مى‌نمايد، بلا را دفع مى‌كند، اجل را به تأخير مى‌اندازد (كنايه از اين‌كه عمر را طولانى مى‌نمايد).

فَما جَزاءُ مَنْ وَصَلَ رَحِمَهُ؟ قالَ: يا مُوسى‌! انْسِئُ لَهُ اجَلَهُ، وَ اهَوِّنُ عَلَيْهِ سَكَراتِ الْمَوْت.«18»

جزاى آن كه صله رحم كند چيست؟ خطاب رسيد: اجلش را به تأخير مى‌اندازم و سختى‌هاى مرگ را بر او راحت و آسان مى‌كنم.

صِلَةُ الرَّحِمِ تَعْمُرُ الدِّيارَ، و تَزيدُ فى الاعْمارِ وَ انْ كانَ اهْلُها غَيْرَ اخْيارٍ.«19»

صله رحم مملكت را آباد و عمر را زياد مى‌كند گرچه كنندگان اين كار از خوبان نباشند.

سِرْ سَنَةً صِلْ رَحِمَكَ.«20»

يكسال مسيرى را طى كن، صله رحم بجاى آور.

من به حاضر و غائب امّتم سفارش مى‌كنم و به هر كه در اصلاب مردان و رحم زنان است تا روز قيامت، صله رحم كنيد گرچه مسير يكسال راه باشد، كه صله رحم از دين است.«21»

ثَلاثَةٌ لا يَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ: مُدْمِنُ خَمْرٍ، وَ مُؤْمِنُ سِحْرٍ، وَ قاطِعُ رَحِمٍ.«23»

سه نفر وارد بهشت نمى‌شوند، دائم الخمر، مؤمن به سحر و جادو، قطع كننده‌رحم.

اقْبَحُ الْمَعاصِى قَطيعَةُ الرِّحِمِ وَ الْعُقُوقُ.«24»

زشت‌ترين گناهان قطع رحم و عاقّ پدر و مادر شدن است.

الذُّنُوبُ الَّتى تُعَجِّلُ الْفَناءَ قَطيعَةُ الرَّحِمِ.«25»

از گناهانى كه انسان را دچار مرگ زودرس مى‌كند قطع رحم است.

مَنْ كَسَبَ مالًا مِنْ غَيْرِ حِلِّهِ افْقَرَهُ اللَّهُ.«26»

هر كس از راه غير حلال مالى به دست آورد خداوند او را به فقر و ندارى مبتلا مى‌كند.

مَنْ لَمْ يُبالِ مِنْ اىِّ بابٍ اكْتَسَبَ الدّينارَ وَ الدِّرْهَمَ لَمْ ابالِ يَوْمَ الْقِيامَةِ مِنْ اىِّ ابْوابِ النّارِ ادْخَلْتُهُ.«27»

كسى كه در به دست آوردن مال از هر راهى باك نداشته باشد، من هم در قيامت باك نكنم كه او را از چه درى وارد آتش كنم.

شَرُّ الاْمْوالِ مالَمْ يُخْرَجْ مِنْهُ حَقُّ اللَّهِ سُبْحانَهُ.«28»

بدترين اموال، مالى است كه حق خدا از آن خارج نشده باشد.

شَرُّ الْمالِ مالَمْ يُنْفَقْ فى سَبيلِ اللَّهِ مِنْهُ وَ لَمْ تُؤَدَّ زَكاتُهُ.«29»

بدترين مال، مالى است كه از آن در راه خدا انفاق نشده باشد، و از پرداخت زكاتش خوددارى كنند.

كسى كه زكات شتر و گاو و گوسفند به عهده اوست و نپردازد، در قيامت در سرزمينى صاف او را به پا مى‌دارند، در آن وقت هر حيوان صاحب شاخى به او شاخ مى‌زند، و هر گزنده‌اى او را مى‌گزد، و هر سم دارى او را لگدكوب مى‌كند تا حضرت حق از حساب خلق فارغ شود!

و هر كه زكات خرما و جو و گندم و انگور بر عهده اوست و نپرداخته، زمينش را تا طبقه هفتم تا به پا شدن قيامت، قلاده گردن او مى‌كنند.«31»

اسْخَى النّاسِ مَنْ ادّى‌ زَكاةَ مالِهِ، وَ ابْخَلُ النّاسِ مَنْ بَخِلَ بِما افْتَرَضَ اللَّهُ عَلَيْهِ.«32»

سخى‌ترين مردم كسى است كه زكات مالش را بپردازد، و بخيل‌ترين آنان كسى است كه از اداى واجب الهى بخل ورزد.

بيماران خود رابا صدقه معالجه كنيد، ابواب بلا را با دعا دفع نماييد، اموال خود را با زكات حفظ كنيد، پرنده‌اى صيد نمى‌شود مگر اين‌كه تسبيح حق را ضايع كرده باشد.«33»

السُّرّاقُ ثَلاثَةٌ: مانِعُ الزَّكاةِ، وَ مُسْتَحِلُّ مُهُورِ النِّساءِ، وَ كَذلِكَ مَنِ اسْتَدانَ وَ لَمْ يَنْوِ قَضاءَهُ.«34»

دزدان سه نفرند: آن كه زكات نمى‌پردازد، آن كه مهر زنان را به خود حلال مى‌داند، آن كه قرض مى‌گيرد و نيّت دارد باز پس ندهد.

خداوند به سه چيز همراه سه چيز امر فرموده: نماز را با زكات امر كرده، پس هر كس نماز بجاى آورد و زكات نپردازد نمازش قبول نمى‌شود. شكر نسبت به خودش را با شكر از پدر و مادر امر نموده، پس هر كس از والدين شكر نكند خدا را شكر نكرده؛ تقوا را با صله رحم دستور داده، پس هر كس صله رحم نكند از خدا پروا نكرده است.«35»

هَجْرُ الْمُسْلِمِ اخاهُ كَسَفْكِ دَمِهِ.«37»

جدايى مسلمان از برادرش همانند ريختن خون اوست.

مَنْ هَجَرَ اخاهُ سَنَةً فَهُوَ كَسَفْكِ دَمِهِ.«38»

كسى كه يك سال از برادر مسلمانش كناره بگيرد چنان است كه خون او را ريخته باشد.

عَلَيْكُمْ بِالتَّواصُلِ وَ الْمُوافَقَةِ، وَ ايّاكُمْ وَ الْمُقاطَعَةَ وَ الْمُهاجَرَةَ.«39»

بر شما باد به صله و رفاقت با يكديگر، و بپرهيزيد از قطع رابطه و دورى جستن.

يا اباذَرٍّ! إيّاكَ وَ هِجْرانَ اخيكَ، فَانَّ الْعَمَلَ لايُتَقَبَّلُ مِنَ الْهِجْرانِ.«40»

اى ابوذر! از قهر كردن با برادر دينيت بپرهيز، كه عمل با اين كار قبول درگاه حق نشود.

افتراق و جدايى دو مسلمان باعث مى‌شود از يكى از آن دو بيزار شويم و حتى مستحق لعنت شود، و چه بسا هر دو مستحق بيزارى ما و لعنت گردند.

معتّب به حضرت عرضه داشت: فدايت شوم، يكى از دو طرف ظالم است و مستحق برائت و لعنت، مظلوم در اين زمينه چه گناهى دارد؟

حضرت فرمود: براى اين‌كه مظلوم به دنبال ديگرى براى آشتى و تغافل از كارش نرفت. از پدرم شنيدم: وقتى دو نفر با هم نزاع كردند، بايد مظلوم به طرف مقابلش برود و بگويد: برادر جان در اين قضيه من ستم كردم؛ تا غائله‌ پايان پذيرد و قهر مبدّل به آشتى شود، خداوند تبارك و تعالى حاكم عادل است، حق مظلوم را از ظالم مى‌گيرد.«41»

لا هِجْرَةَ فَوْقَ ثَلاثٍ.«43»

دورى و قهر بيش از سه روز جايز نيست.

لا يَحِلُّ لِلْمُؤْمِنِ انْ يَهْجُرَ اخاهُ فَوْقَ ثَلاثَةِ ايّامٍ.«44»

براى مؤمن، دورى و قهر از برادرش بيش از سه روز جايز نيست.

لا تَقاطَعُوا، وَ لاتَدابَرُوا، وَ لاتَباغَضُوا، وَ لاتَحاسَدُوا، وَ كُونُوا عِبادَ اللَّهِ اخْواناً، وَ لايَحِلُّ لِمُسْلِمٍ انْ يَهْجُرَ اخاهُ فَوْقَ ثَلاثٍ.«45»

قطع رابطه نكنيد، به هم پشت ننماييد، نسبت به هم خشمگين نگرديد، با هم حسد نورزيد، بندگان حق با هم برادر باشيد! بر مسلمان جايز نيست بيش از سه روز با برادر مسلمانش قهر باشد.

دو مسلمان اگر هجر و قهرشان بيش از سه روز طول بكشد و آشتى نكنند از اسلام خارجند و بين آن دو ولايتى نخواهد بود، پس هر يك از آن دو نفر به صحبت كردن با برادرش پيشى بگيرد در روز حساب به سوى بهشت پيشى خواهد گرفت.«46»