การขัดเกลาจิตวิญญาณในอิสลาม ตอนที่ 2
แก่นแท้ของการขัดเกลา
ความสำคัญของการขัดเกลา ท่านอิมามมุฮัมมัดบากิร (อ.) กล่าวว่า ไม่มีความดีงามและความประเสริฐใดยิ่งใหญ่ไปกว่าการขัดเกลาตนเอง ไม่มีการสงครามใดประเสริฐและยิ่งใหญ่ไปการ การต่อสู้กับอำนาจใฝ่ต่ำของตนเอง
ดังนั้น ความจำเป็นในการขัดเกลาตนเองจึงเป็นหนึ่งในปัญหาที่ชัดเจน ซึ่งมีเหตุผลดังต่อไปนี้
1-การขัดเกลาตนเอง เป็นหนึ่งในเป้าหมายอันยิ่งใหญ่ของการแต่งตั้งศาสดา
อัล-กุรอาน กล่าวว่า พระองค์ทรงแต่งตั้งเราะซูล ผู้ที่ไม่รู้หนังสือขึ้นจากหมู่พวกเขา เพื่อสาธยายโองการต่าง ๆ ของพระองค์แก่พวกเขา ทำการขัดเกลาพวกเขาให้บริสุทธิ์ สอนคัมภีร์และวิทยปัญญาแก่พวกเขา แม้ว่าก่อนนี้พวกเขาจะอยู่ในการหลงผิดอันชัดแจ้งก็ตาม (อัลญุมุอะฮ์ : 2)
هُوَ الَّذِي بَعَثَ فِي الأُمِّيِّينَ رَسُولاً مِنْهُمْ يَتْلُواْ عَلَيْهِمْ ءَايَاتِهِ وَيُزَكِّيهِمْ وَيُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَإِن كَانُوا مِن قَبْلُ لَفِي ضَلاَلٍ مُبِينٍ
เป้าหมายหลักประการหนึ่งที่อัลลอฮ์ทรงส่งท่านนบีมุฮัมมัดมายังโลกมนุษย์คือ “การขัดเกลามนุษย์” ให้บริสุทธิ์ทั้งกายวาจาและใจ
จะเห็นได้ว่า โองการข้างต้น อัลลอฮฺตรัสถึงการขัดเกลาตนเอง ก่อนเรื่องการศึกษา นั่นเพราะว่าการขัดเกลาตนเอง คือ เป้าหมายที่จะเป็นสื่อที่ทำให้เราได้ใกล้ชิดกับพระองค์นั่นเอง
ดังนั้น สิ่งแรกที่เราจำเป็นต้องให้ความสำคัญ คือ การปรับปรุงและเปลี่ยนแปลงชีวิตตัวเอง ทั้งด้านนอกและด้านใน เนื่องจากว่ามีสิ่งไม่ดีงามหลายอย่างรวมสะสมอยู่ในตัวเรา เช่น ความหลงผิด การยึดมั่นแบบผิดๆ ความอิจฉาริษยา ความอาฆาตพยาบาท ความถือพวกพ้อง ความเห็นแก่ตัว ความอคติ และการยึดมั่นในอัตตา ตัวตน เราจึงควรพยายามขจัดสิ่งโสมมต่างๆออกไปจากตัวเรา เพื่อตัวเราจะได้ตั้งมั่นอยู่บนความดีและความสำรรวมตนต่ออัลลอฮฺ
2- โองการ และรายงานจำนวนมากมายที่กล่าวถึงการขัดเกลา ซึ่งเป็นเหตุผลสำคัญที่ยืนยันใหเห็นความจำของการขัดเกลา กุรอานกล่าวว่า ก็อดอัฟละฮะ มันซักกาฮา บุคคลใดที่ขัดเกลาจิตใจตนย่อมเป็นผู้ประสบความสำเร็จ
ท่านอิมามอะลี (อ.) กล่าวว่า ฏูบาลิมันอะซอ ฟิรอาวน์ ฮะวาฮุ วะอะฎออะมูซาตักวาฮุ เอาอักลุฮู ขอแสดงความยินดีกับบุคคลที่ต่อสู้กับฟิรอาวน์แห่งอำนาจใฝ่ต่ำของตนเอง และยึดถึอปฏิบัติตามมูซาแห่งปัญญาและความสำรวมตน
3-มนุษย์ไม่สามารถเอาชนะจิตใจของตนเองได้อย่างง่ายดาย เนื่องจากความต้องการหรือกิเลส หรืออำนาจใฝ่ต่ำอาจลากจูงเขาไปทุกที่ตามที่ใจปรารถนา ดังนั้น เขาต้องต่อสู้กับมัน อิมามซอดิก (อ.) กล่าวว่า จิตของเจ้าคือศัตรูของเจ้า ดังนั้นจงต่อสู้กับมัน (و اجعَلْ نَفْسَكَ عَدُوّاً تُجاهِدُه) (วะซาอิลุชชีอะฮฺ เล่ม 11 หน้าที่ 123)
4- การต่อสู้กับจิตใจตนเอง หรืออำนาจใฝ่ต่ำ เป็นการเสริมสร้างบุคลิกภาพให้แก่ตนเอง ดังนั้น บุคคลใดที่ปรารถนาให้บุคลิกภาพของพระเจ้าปรากฏในตน จำเป็นต้องขัดเกลาและต่อสู้กับจิตใจตนเอง ท่านอิมามซอดิก (อ.) กล่าวว่า
من ملك نفسه اذا رغب و اذا رهب و اذا اشتهي و اذا غضب حرّم الله جسده علي النار
บุคคลใดสามารถควบคุมจิตใจของตนให้อยู่ภายใต้การควบคุมดูแล ยามที่มันต้องการ ยามที่มันเตลิด ยามที่มันมีกิเลส และยามที่มันโกรธ ได้อัลลอฮฺทรงทำให้ร่างเรือนร่างของเขาเป็นสิ่งต้องห้ามสำหรับไฟนรก (วะซาอิลุชชีอะฮฺ เล่ม 11 หน้าที่ 123)
5-ถ้าหากว่า สติปัญญาต้องอยู่ภายใต้อำนาจจิตแล้วละก็ มือเท้าของมนุษย์ย่อมถูกมัดไว้อย่างแน่นหนาแน่นอน อำนาจใฝ่ต่ำต้องเถลิงและแสดงความอวดดีย่างแน่นอน ดังนั้น เพื่อเป็นการป้องกันไม่ให้อำนาจใฝ่ต่ำแสดงความอวดดี มนุษย์ต้องทำการขัดเกลาตนเอง
6-การเจริญเติบโตของมนุษย์ ถ้าปราศจากการขัดเกลาไม่อาจเป็นไปได้อย่างแน่นแน อิมามโคมัยนี กล่าวถึงความจำเป็นในการขัดเกลาตนเองว่า ถ้าเราไม่ขัดเกลาตนเอง เราก็ไม่สามารถปรับปรุงเปลี่ยนแปลงบุคลิดของเราให้ดีได้
แนวคิดของการขัดเกลา
การขัดเกลาตนเองมีองค์ประกอบสำคัญ 2 ประการกล่าวคือ
องค์ประกอบด้านวัตถุ หมายถึง สรีระ และสังขารเรือนร่างของมนุษย์
องค์ประกอบด้านศีลธรรม หมายถึง ดวงจิตและจิตวิญญาณ
โดยปกติมนุษย์แล้วมนุษย์มีความแตกต่างกับสรรพสิ่งอื่นอย่างสิ้นเชิง ที่มีอยู่องค์ประกอบเดียว ขณะที่มนุษย์นั้นมี 2 องค์ประกอบสำคัญ องค์ประกอบภายนอกหรือสรีระของมนุษย์ซึ่งจัดว่าเป็นธาตุประเภทเดรัจฉาน มีความต้องการ และมีอารมณ์ความรู้สึก
ส่วนองค์ประกอบภายในหรือศีลธรรมเป็นองค์ประกอบชั้นสูงของมนุษย์ ซึ่งเรียกว่า จิตวิญญาณ องค์ประกอบด้านนี้เองที่จำแนกมนุษย์ออกจากสัตว์เดรัจฉานและสรรพสิ่งอื่นโดยสิ้นเชิง อีกทั้งเป็นพลังผลักดันให้มนุษย์มีความสูงส่ง ก้าวหน้า และมีความสมบูรณ์ในความเป็นมนุษย์
แต่ในการขัดเกลาจำเป็นต้องใส่ใจทั้งสององค์ประกอบสำคัญ เพื่อให้ทั้งสองเติบโตไปพร้อมๆ กัน หมายถึงเมื่อร่างกายมนุษย์มีการเจริญเติบโตต้องสามารถรองรับจิตวิญญาณที่มีความสมบูรณ์ได้ด้วย เนื่องจากถ้าไม่ใส่ใจสรีระของตน สิ่งที่จะประสบต่อไปคือความอ่อนแอ และการเจ็บป่วยได้ไข้ ด้วยเหตุนนี้ ดังเช่นที่ร่างกายและสังขารต้องการอาหารสมบูรณ์ครบทุกหมวดหมู่ สะอาดและบริสุทธิ์เพื่อเสริมสร้างให้เจริญเติบโตและแข็งแรง จิตวิญญาณของเราก็เช่นเดียวกันมีความต้องการในอาหาร เพื่อเสริมสร้างให้แข็งแรง ซึ่งอาหารที่สามารถเสริมสร้างให้จิตวิญญาณมีความแข็งแรงได้ เช่น นมาซ ศีลอด และการรำลึกถึงพระเจ้า
อัล-กุรอานกล่าวถึงองค์ประกอบสำคัญของมนุษย์ไว้ดังนี้ เมื่อกล่าวถึงองค์ประกอบด้านจิตวิญญาณ อัลลอฮฺ (ซบ.) ตรัสว่า ข้าฯได้สร้างทารกน้อย และตรัสแก่มวลมลาอิกะฮฺว่า ...
เมื่อพระองค์สร้างอาดัม (อ.) เสร็จ พระองค์ได้เป่าดวงวิญญาณของพระองค์เข้าไปบนเขา และมีบัญชาให้มวลมลาอิกะฮฺทั้งหลายก้มลงกราบอาดัม
เมื่อพระองค์ตรัสถึงองค์ประกอบที่เป็นเดรัจฉานของมนุษย์ ทรงกล่าวถึงเป้าหมายของมนุษย์ในการกิน การดื่ม และอำนาจใฝ่ต่ำอันเป็นแรงปรารถนาเช่นเดียวกับสัตว์เดรัจฉานโดยทั่วไป การทำความผิด และการฝ่าฝืน ฉะนั้น ถ้า องค์ประกอบด้านนี้ของมนุษย์ถูกทำให้เติบโตขึ้นมา องค์ประการด้านศีลธรรมจะหมดและสูญสลายไปโดยปริยาย มนุษย์สามารถดำรงความเป็นมนุษย์ของตนให้สืบต่อไปได้ก็ต่อเมื่อมนุษย์มีสติปัญญา มนุษย์ตราบที่มีสติปัญญาแต่มีความประพฤติเยี่ยงสัตว์เดรัจฉาน เขาก็ไม่แตกต่างอะไรไปจากสัตว์เดรัจฉาน ทว่าเขามีความตกต่ำยิ่งกว่าเสียด้วยซ้ำไป
ขอขอบคุณเว็บไซต์ทีวีชีอะฮ์
