Babanın kaza namazlarının büyük oğlun üzerine farz olduğu söylenmektedir; Neden babanın günah ve sorumlulukları büyük oğlun sırtına yüklenmiştir? Ayrıca neden bu hüküm sadece baba için zikredilmiş ve anne bu haktan mahrum bırakılmıştır? acaba bu hüküm annelik makamını küçümsemek ve ayrımcılık değil midir?
Ehlibeyt Haber Ajansı ABNA-
İlk olarak burada konu hakkında var olan şer’i hükme dikkati çekmek istiyoruz.
Tüm Taklit Merciler: Babanın kaza namazları (ölümünden sonra) sadece ailenin büyük oğlunun üzerinedir. Ancak başka birisinin de kaza namazlarını kılmasında sakınca yoktur. Bu durumda büyük oğlun üzerinden sorumluluk kalkar. Büyük oğul da babasının namazlarını kaza etmesi için ecir (para karşılığında kılması için bir şahıs) tutabilir. Eğer baba malının üçte birini kaza namazlarını kılması için ecir tutularak kılınması için vasiyet etmişse, namazları kılması için tutulan şahsın namazları kılmasından sonra kaza namazları büyük oğlun üzerinden kalkar.[1]
Şu noktanın altını çizmekte fayda var ki; bazı fakihler şöyle söylemekteler: Büyük oğlun üzerine babasının namaz kazalarının farz olması, sadece babanın sefer yada yolculuk sebebiyle oruç veya namazını yerine getirememiş olması halindedir; Allah'ın emrine itaatsizlik veya onlara önemsemediği için terk etmesinden dolayı değil. Bu nedenle namaza ehemmiyet vermediği için terk eden baba kıyamet günü sorgulanıp azap edilecek ve diğerleri gibi oda kendi amellerinin karşısında sorumludur.
Şüphesiz ebeveyn hakkında yapılan hayrat ve verilen sadakaların onlar hakkında etkili olduğu gibi onların oruç ve namaz kazalarını eda etmek de ilahi fazıl babından onların berzah ve kıyametteki durumlarına tesirsiz değildir; ama Allah’ın bu sorumluluğu neden büyük oğlun üzerine yüklediği konusunda çeşitli neden ve hikmetlerin olması mümkündür ki onlardan bazısına değineceğiz:
- Babanın oruç ve namaz kazalarının büyük oğul üzerine farz edilişinin nedenlerinden bir tanesi büyük oğlun doğal olarak babanın varlığı ve lütfünden en çok faydalanmasından dolayı olmasıdır; zira yaş olarak daha fazla babanın varlık nimetinden yararlanmıştır ve aynı şekilde iş ve uğraşılar boyutunda kız ve erkek kardeşlerinden daha çok nazara alındığı içindir. Ayrıca büyük oğul bu vazife karşısında, İslam fıkhında “hebuh” olarak adlandırılan yüzük, silah ve asa gibi babanın şahsi eşyalarının maliki olmaktadır ve bu hüküm halende geçerlidir; elbette kaza olan oruç ve namazları kılmakla ona ulaşan sevaplar, elde ettiği miras fazlasının değerinden mukayese edilmeyecek kadar daha fazladır.
- Aile’de büyük oğlun yönetimini kültürleştirmek için: Allah-u Teâlâ bir şahsın müdüriyetini oturtmak ve kültürleştirmek istiyorsa; onun müdüriyetinin açıklayıcı olması için onun sırtına daha fazla sorumluluk yükler. Babanın vefatından sonra büyük oğlun müdüriyetinin vurgulanması önemle dikkate alınacak bir konudur.
Tabi ki büyük oğul miras dağıtılmadan önce babanın mirasının üçte birini kaza oruçlarının tutulması ve namazlarının kılınma masrafı olarak ayırabilir ve başka bir şahsı da bu iş içinde ecir tutabilir veya eğer evlatlar birbirleri ile işbirliği kurar ve her biri bu sorumlulukların bir kısmını yerine getirirse bu sorumluluk büyük oğlun üzerinden kalkar.
Annenin kaza namazlarının edasına gelince, sizin dikkatinizi bu konu hakkındaki var olan şer’i hükme çekmek istiyoruz:
Ayetullah uzma Seyit Ali Hamaney: Annenin kaza olmuş oruç ve namazlarının kazası büyük oğlun üzerine farzdır.[2]
Ayetullah uzma Mekarim Şirazi: Baba ve anne her ikisi de Allah'ın emrine itaatsizlik etmeyip kaza edebilecek durumdayken (ölmüşlerse), büyük oğlun onları kaza etmesi farzdır; ama eğer Allah'ın emrine itaatsizlikten terk etmişlerse farz değildir.
Ayetullah Safi ve Nuri Hamedani: Farz ihtiyat gereği, annenin namaz ve oruçlarının kazası yerine getirilmelidir.[3]
Ayetullah uzma Sistani ve Vahit Horasani: Büyük oğlun, annesinin kaza olmuş namaz ve oruçlarının kazasını yerine getirmesi farz değildir.[4]
Son olarak, İlahi hükümlerin nasıllığı konusunda, gerçekçi ve kadın ve erkeğe küçümser bakış önyargısı olmaksızın araştırmalarda bulunmamızın daha iyi olduğunu hatırlatmamız gerekmektedir. Zira erkek ve kadın her ikisi de Allah’ın kuludur ve her ikisi de bu varlık âleminde ve onun devamında ferdi, ailevi ve içtimai alanlarda önemli roller ifa etmektedirler. Bu nedenle bazı taklit mercilerin, büyük oğlun annesinin kaza namazlarını eda etmesi farz değildir sözüyle, Allah tarafından kadının şahsiyetine yönelik saygısızlık yapıldığı neticesi alınması doğru değildir; belki anne ve babanın arasındaki farklılık gerçekçi bir esasa dayalı olmasıyla şekillenmiş olabilir. Babanın bazı şahsi eşyaları büyük oğla ulaşmaktadır ve diğer birçok psikolojik ve toplumsal deliller büyük oğlun babanın yerine geçmesine zemine oluşturmaktadır ve bu vazifede onlara mecburi kılınmıştır.
Ama annenin kaza namazları için bu özellikler bulunmamakta, belki bu sorumluluğu üstlenmek bütün evlatların ahlaki vazifeleridir.
ABNA.İR
[1] Tevzihü’l-Mesail-i Meraci, 1390 ve 1394; Ayetullah Nuri, Tevzihü’l-Mesail, 1390 - 1393; AyetullahVahid, Tevzihü’l-Mesail, 1398- 1402; Ayetullah Hamaney, defteri.
[2] Ecvibeti’l İstiftaat, s: 542
[3] Tevzihü’l-Mesail-i Meraci, M 1712.
[4] Tevzihü’l-Mesail-i Meraci, 1390, 1712; AyetullahVahid, Tevzihü’l-Mesail, 1398- 1720.
