Tahir İmamlar (a.s.)"ın şialarının hemen hemen hepsi Küfeli idiler. Şianın "Rical" kitaplarına bakıldığında kolayca anlaşılmaktadır bu. Çünkü onların çoğunun isminin sonuna "Kufi" kelimesi eklenmiştir. İmam Bakır (a.s.) ve İmam Sadık (a.s.)"ın döneminden itibaren İmamların bazı ashabının isminin sonuna ise "Kummi" kelimesi eklenmiştir. Bunlar Arap soyundan olan ve Kum"da yaşayan Eş"arilerdi.
İmam Hadi (a.s.) "m döneminde Kum, İran şialarının toplandığı en önemli merkez idi ve bu şehirdeki şialarına Tahir İmamlar (a.s.) arasında çok sağlam, sarsılmaz bir irtibat mevcuttu.
Şunu unutmamak gerekir ki, Küfe şiaları arasında mevcut dan guluv ve inhiraf! eğilimler kadar, Kum şiaları arasında itidal ve guluv zıddı düşünce tarzı hakim idi. Bu şehrin şiaları, bu mesele hakkında çok ısrar ediyor ve titizlik gösteriyorlardı. Guluv hakkında imam Hadi (a.s.)"a yazılan meşhur mektup bu şehirden gönderilmişti ve bu şehirde Gulat"a karşı büyük bir tepki ve baskı vardı.
Kum"un yanındaki Abeh veya Aveh ve Kaşan şehirleri de şii kültür ve maarifinden etkilenmiş ve Kum ehlinin görüş ve düşünce tarzına sahip idiler. Bazı rivayetlerde, Muhammed b. Ali Kaşani"nin İmam Hadi (a.s.)"dan "tevhid" hakkında sorular sorduğu zikredilmiştir.[1]
Kum halkının imam Hadi (a.s.) ile mali irtibatları da vardı. Bu hususta Muhammed b. Davud-i Kummi ve Muhammed Talhi"nin adı geçmiştir. Bunlar, Kum ve etrafındaki yerler hakkında İmam"a bilgi veriyor ve oradan para toplayarak İmam"a gönderiyorlardı.[2]
İmam (a.s.) diğer ithamların yanı sıra, Kum halkının kendisine para göndermesiyle de suçlanıyordu.[3]
Ayrıca Kum ve Aveh halkı İmam Rıza (a.s.)"ın mübarek türbesini ziyaret etmek için Meşhe"de gidiyorlardı. İmam Hadi (a.s.) onları, bu amellerinin karşılığında "mağfurun lehüm" ibaresiyle vasfetmiştir.[4]
İran"ın diğer şehirlerinin halkı da İmamlarla buna benzer bir ilişki içindeydiler. -Emevilerin ve Abbasilerin gaddarca nüfuz ve İslam alemindeki sultalarından dolayı- İran"ın çoğu şehirleri sünnü eğilimli ve şiaların da azınlıkta olmasına rağmen, şialar bu irtibatı kurmuş ve korumuşlardı. Ebu Mukatil-i Daylemi diye tanınan Salih, İmam Hadi (a.s.)"ın ashabından biri olup rivayet ve kelam çerçevesinde İmamet hakkında bir kitap yazmıştır.
[5] Hicri ikinci yüzyılın sonlarından itibaren "Daylem" birçok şiayı kucağında eğitmiştir. Bunun yanı sıra Daylem"den Irak"a hicret edenler de şiilik mezhebine girmişlerdi.
[1]Kafi, c: 1, s: 102. Tevhid (Şeyh Saduk), s: 101
[2] Meşarik"ül Envar, s: 100. Müsned"ül İmam"il Hadi, s: 45.
[3] Emali (Şeyh Tusi), c: 1, s: 282. Menakib (İbn-i Şehr Aşub), c:2, s: 451. Müsned"ül imam"il Hadi, s: 37.
[4] Uyûn"u Ahbar"ir Rıza, c: 2, s: 260.
[5] Müsned"ül imam"il Hadi, s: 317. Tankih"ul Makal, c: 2, s: 90.
