از شور عاشورا تا پيام‏هاي حسيني

پيامبر صلي الله عليه و آله وسلم : «مكتوب عن يمين العرش انَّ الحسين مصباح الهدي و سفينة النجاة»1
همره هر موج خونش، گوهري ممتاز دارد كربلا در سينه اش پنهان هزاران راز دارد
عبارت حماسه و شور حسيني، به طور مكرر در ميان مردم ما به كار رفته است و تحقق آن، كه مربوط به جنبه عاطفي و احساسي «عاشقان حسيني» است تأثيرات فراوان داشته و شايد از كمترين عامل مؤثر (شور و احساسات) بيشترين تأثير (ايجاد و حفظ ايمان و افزايش آن) را داشته ايم.
مگر نه اين است كه دينِ انبوهي از مردم ما در ايّام محرّم و يا عاشورا زنده يا زنده تر مي شود و باعث حفظ و افزايش ايمان آنها است.
آيا اين واقعيت تاريخي كه جرقّه و شروع انقلاب و اعلان برائت از حكومت ظلم و فساد شاهنشاهي از محرّم 41 شروع شد، قابل انكار است؟ و يا اين كه مؤثرترين و پيروزمندترين عمليات هاي نظامي در دوران جنگ هشت ساله با سينه زني ها و رمز ياحسين عليه السلام و شروع شده است... و اين كه تأثير گذاري فراوان و نهفته و قابل هدايت و جهت دهي (تأكيد بر شعور حسيني) موجب شد كه سياست دشمنان دين بركم رنگ و بي محتوا كردن و در برخي مواقع، برنابودي شور و حماسه و عزاداري سالار شهيدان دچار شكست شود.
حال از خود مي پرسيم: وقتي اين واقعيت (حماسه حسيني) كه نه تمام دين و بلكه جزئي اندك از دين است، مي تواند تأثيري چنين شگرف در زندگي فردي و اجتماعي بگذارد؛ «شعور حسيني» كه مجموعه اي از اعتقادات راستين و حقيقي و رفتارهاي فردي و اجتماعي مناسب با آن افكار است، چه تأثيري بس شگرف تر و مؤثرتر در حوزه زندگي خواهد گذاشت؟ و چگونه خواهد توانست دوستان را هدايت و دشمنان را نا اميد گرداند؟
شعور حسيني به عنوان مدينه فاضله ديني و شيعي، عبارت است از مجموعه اي از افكار و اعتقادات و رفتارهاي فردي و اجتماعي هماهنگ و برخاسته از منشأ «عصمت حسيني» كه موجب بروز فرهنگ ناب محمدي و مهدوي و شيعي مي شود. اگر شعور حسيني به معناي درك و فهم و الگوپذيري از زندگي فكري و رفتاري سيدالشهداء حسين بن علي عليهما السلام به عنوان موجودي زنده و پيش برنده به جامعه رخ بنمايد، هر روز «عاشورا» و هرجا «كربلاست» و بهشت در دنيا تحقق خواهد يافت؛ چرا كه كربلا پاره اي از بهشت است.
چراغ و نور هدايت و كشتي نجات حسيني، عينيت نمي يابد مگر اين كه جامعه رنگ حسيني و الگوي فكري و رفتاري امام حسين عليه السلام را به خود بگيرد.
به نظر نگارنده نوع حركت امام حسين عليه السلام و اهل بيت و اصحابش از مدينه تا كربلا به گونه اي توأم با اعلام و آشكار كردن بوده و سخنان آن فرزند رسول خدا و فاطمه زهرا عليها السلام مي خواسته الگويي راستين و حقيقي از معارف و اعمال صالح به جامعه ارائه دهد تا، از اين رهگذر، مردم هدايت يابند و دين جدّش كه اسلام ناب محمدي است، دوباره زنده گردد. از همين رو، بزرگان فرموده اند:«انّ الاسلام محمدي الحدوث و حسيني البقاء»؛ اسلام از ناحيه پيامبر صلي الله عليه و آله وسلم به وجود آمد و از ناحيه حسين عليه السلام بقا يافت.
البته اين سخن مشهور كه از زبان بشر معمولي صادر شده برخاسته از سخن وحي نبوي يعني «حسين منّي و انا منه (من حسين)»2 مي باشد. مفهوم فقره نخست روايت، آشكار است و قسمت دوم كه مي فرمايند: من از حسينم، چيزي نيست مگر به اين معنا كه دين من از ناحيه سالار شهيدان اباعبداللّه الحسين عليه السلام آبياري و زنده خواهد شد. آري، «شعور حسيني» رمز بقاي اسلام حقيقي و ناب محمدي است.
حال به جلوه هايي از شعور فكري و سپس شعور رفتاري و اخلاقي امام حسين عليه السلام و يارانش مي پردازيم تا الگويي صحيح و كامل فرا روي زندگي ما باشد.

توحيد حسيني

سيماي معصومان در زيارت «جامعه كبيره» به عنوان نه توحيد الهي بلكه اركان توحيد خداوند، نه مصداق معرفت اللّه بلكه پايگاه و آبشخور (سرچشمه) معرفت اللّه، درهاي ايمان، ذوب شوندگان در محبت الهي، پاكان در توحيد ربوبي و... معرفي شده اند.
معصوم سوم، امام حسين عليه السلام مصداق بارز و كامل نفس مطمئنّه الهي است. وجودش سرشار از ايمان و اعتقاد به خداست. در قلب نازنين او عشق خدا مي جوشد. او از ايمان كامل به خدا و جلوه هاي خدا در گفتار و كردار بهره مند است.
معصومان بزرگ ترين نشانه و آيت خدا در اتّصال مردم به خدا، زمين به آسمان، سُفلي به عُليا و مُلك به ملكوت مي باشند. چرا كه اميرالمؤمنان علي عليه السلام مي فرمايد:
«ماللّه آية هي اكبر منّي3؛ خداوند نشانه اي بزرگتر از من ندارد.» و البته همه آن بزرگواران نور واحدند. حضور خداوند در زندگي امام حسين عليه السلام دائم و آشكار است. خداشناسي در «دعاي عرفه» كه امواج عرفان حسين عليه السلام است، به گونه اي عميق و حيرت آور موج مي زند. اوج آن در اين فقره دعا نمايان تر است كه مي فرمايد:
معبود من! چون به آثار قدرتت توجّه كنم، راه وصول تو بر من دورگردد. چگونه به اشيايي كه در هستي خويش محتاج تو اند، بر وجود تو استدلال كنم؟ آيا موجودي غير از تو ظهوري دارد كه از آنِ تو نباشد، تا او سبب ظهور و پيدايش تو گردد؟ تو كي از نظر پنهان گشته اي كه راهنمايي من را به سوي تو رهنمون گردد و چه زمان از من دور بوده اي تا آن كه مخلوقات مرا به وصالت رسانند؟ كور باد چشمي كه تو را نظاره گر خويش نبيند!
كي رفته اي ز ديده كه پيدا كنم تو را كي رفته اي ز دل كه تمنّا كنم تو را

اخلاص حسيني

حمد و سپاس او در حدّ اعلا و به گونه اي اوج گرفته كه با كوه ايمان پيامبران و ملائكه مقرّب الهي برابري مي كند: «الحمد للّه حمداً يعادل حمد ملائكته المقربين و انبياء المرسلين»
تمام افكار، رفتار و وجود او در حوزه توحيد الهي گام مي نهد. جمله زيبا و پرمعناي «لاحول و لاقوّة الاّ باللّه» در مكان ها و موقعيت هاي سخت و دشوار و فدا شدن ها و فداكردن ها، از كلامش به گوش مي رسد. خود و ديگران را به خدا متصل كرده است؛ همه چيز و همه جا را از نيروي خدا مي بيند.
وقتي از حرّ مي پرسد: به ياري ما آمده اي يا به جنگ ما؟ گفت: براي مقابله و جلوگيري شما آمده ايم. امام عليه السلام فرمودند: «لاحول و لاقوّة الاّ باللّه العلّي العظيم»4 و نيز چندباري كه به پشت خيمه ها آمد، اين ذكر مقدّس را بر زبان داشت.
اخلاص برخاسته از ايمان و يقين حضرت، در تمام حركات و سكنات او و اصحابش موج مي زند و در اين راه تنها رضايت خدا را مي نگرد و مي فرمايد:
به خدا سوگند! از راهي جز اين نخواهم رفت تا مشيّت الهي به وقوع پيوندد.5
به فرمايش امام معصوم عليه السلام در وصيّت خود به محمد بن حنفيه، تنها به هدف و قصد اصلاح و نه مال و قدرت و ظلم و ستم از مدينه خارج شده است.6 و همه چيز ممكن و در دسترس و تمام موجودي خود، اعم از جان، فرزندان و دوستان و اصحاب، همه و همه را در راه خداوند متعال فدا مي كند تا جايي كه مصداق خارجي و واقعي «ذبح عظيم الهي» مي شود!

اخلاص ياران

تبلور اخلاص اصحاب در اعلام وفاداري و كشته شدن، نه يك بار بلكه 70 بار در راه ولايت و امامت آشكار شد. با توجه به گوشه هايي از سخنان آنها همچون مسلم بن عوسجه و زهيربن قين و برير، فضايي از توحيد ناب و اعتقاد قلبي به امامت و ولايت و معاد قابل مشاهده است؛ سخنان آنها تن هرشنونده اي را مي لرزاند.
گويي اين اخلاص از سويي مرگ را در نظر اصحاب شيرين تر از عسل كرده بود و سختي ها و دشواري ها را براي آنان آسان كرده و از سوي ديگر مقام معنوي آنها را ارتقاء بخشيده و تا حدّ «عين اليقين»، پيش برده بود تا آنجا كه در روز عاشورا شبه پيامبر صلي الله عليه و آله وسلم ، جناب علي اكبر عليه السلام پيامبر را مشاهده مي كند و فرياد بر مي آورد:
«يا أَبَتا عَلَيكَ مِنّي السّلام هَذا جَدّي رسول اللّه قَدْسَقاني بِکأسِهِ الاَوفي»7
يعني او از دست انسان كامل و اشرف مخلوقات، در همين دنيا و روز روشن شربت ملكوتي و بهشتي را نوشيد.
اخلاص، شربت بهشتي به ارمغان مي آورد و دنيا را به آخرت گره مي زند و مي توان كمي از آن شربت ناب بهشتي را در همين دنيا نوشيد. و چنين است كه اخلاص سيدالشهدا در گودال قتلگاه در سيماي مباركش آشكارتر مي شود.
در سال «عزّت حسيني» مزيّن كردن خود به اخلاص و كار براي خدا، همچون حسين عليه السلام و اصحاب او، بسيار ضروري است. اين همه بده بستون ها «كاسه به جايي رود كه قدح باز آيد» يك روز به درد ما مي خورد، وجود روابط به جاي ضوابط، تبار گرايي ها، قوم و خويش محوري، حزب گرايي و حزب بازي ها (هوا و هوس هاي گروهي) همه و همه برخلاف شعور و انديشه حسيني است.

پاسداري از ولايت الهي

يكي ديگر از جلوه هاي فكري و اعتقادي اصحاب امام حسين عليه السلام در قالب سلامتي در دين و برحق بودن آنها و حمايت بي دريغ از مقام ولايت معصوم، آشكار است.
حماسه و اشعار ياران امام، نشان از سلامت دين و حمايت از ولايت و امامت دارد؛ اشعار قمربني هاشم عليه السلام گوياي اين واقعيت است. در واقع «شور» در خدمت «شعور و اعتقاد» در آمده است، نه اين كه شور، حماسه، شعر و ادب خود بذاته هدف اصلي باشد.
جامعه امروز ما در سايه «شعور حسيني» مي بايست نگران نابودي و ضعف و آسيب پذيري دين و ايمان خود باشد و حمايت از «ولايت فقه»، امروز چتر حمايتي و پاسداري از دين و جامعه است. و به تعبير معصوم عليه السلام : «ولايت، كليد ديگر واجبات است.»
سياستگذاري ديني و اسلامي و ايماني، تنها در قلمرو حكومت وليّ فقيه جامع الشرايط فراهم مي آيد و رهبري، موجب تقويت ايمان افراد و فضاسازي ايماني و اسلامي در سطح جامعه مي شود.

پي نوشت ها:

1. مدينة المعاجز، ص 259.
2. طبقات ابن سعد، بخش امام حسين، ص 27.
3. اصول كافي، ج 1، ص 207.
4. مقتل الحسين، خوارزمي، ج 1، ص 230.
5. اشاره به آيه «و فديناه بذبحٍ عظيم» (صافّات / 107)
6. بحارالانوار، ج 44، ص 329.
7. اعيان الشيعه، ج 1، ص 607؛ مقتل الحسين، مقرّم، ص 312