گناه بزرگ بدبينى‏ 

بدبينى در اسلام حرام بوده، عامل اصلى آن، خيالات انسان و سخنان دروغ ديگران است كه عليه ديگرى مى‏گويند تا او بدبين شود. خدا در قرآن مجيد مى‏فرمايد:

به حرف ديگران در مرحله نخست گوش ندهيد، چون اگر همه جا به گوش باشيم، دچار بيمارى:

«سَمَّعُونَ لِلْكَذِبِ‏»

خواهيم شد و هر دروغى را باور مى‏كنيم و نسبت به اطرافيان، همسايگان و علماى خود بدبين مى‏شويم و هر دروغى را باور مى‏كنيم.

اين بدبينى فيوضاتى كه از طريق مردم و خدا به شما مى‏رسد، از بين مى‏برد.

گوش دادن به حرف مردم بدون تحقيق و حقيقت مسأله را به دست نياوردن، موجب بدبينى است كه آن نيز حرام است. خداوند مى‏فرمايد:

اگر ديگران مطالبى براى شما نقل كردند، قبول نكنيد، چون نبايد بدبين شويد،

بلكه «فَتَبَيَّنُواْ» انسان، گوش، عقل و درايت دارد و بايد تحقيق كند. علاوه بر اين، اگرچه مطلب صحيح باشد، بايد گذشت داشت، چون انسان هميشه در معرض اشتباه است. به خود بگويد: او نيز مانند بقيه مردم دچار اشتباه شده و شايد توبه و استغفار كرده و خدا خواسته است كه آبروى او را حفظ كند، پس ما نيز بخشش داشته باشيم.

سعدى استادى به نام شهاب الدين سهروردى‏ - معروف به شيخ اشراق- داشته است كه شخصيت باسواد، حكيم و متخلّق به اخلاق بود. روزگارى با هم به سفر دريايى رفته بودند. در كشتى نيز شاگرد خويش را تربيت و نصيحت مى‏كرده است.

همه جاى عالم براى انسان‏هاى الهى كلاس درس است. امكان ندارد عمر خود را ضايع كنند، بلكه يا در حال درس گرفتن هستند، يا در حال درس دادن. حتى كسانى كه انسان‏هاى معمولى هستند، در حد ظرفيت خود، در حال درس گرفتن و درس دادن هستند.

يكى از پرقيمت‏ترين شعرهاى سعدى، اين شعر است كه در كتاب «گلستان» آمده است: مقامات مردى ز مردى شنو

نه از سعدى، از سهروردى شنومرا شيخ داناى مرشد شهاب‏

دو اندرز فرمود بر روى آبيكى آن كه در نفس خودبين مباش‏

يكى آن كه بر خلق بدبين مباش‏ «1» شانه‏هاى خود را بالا نيانداز! منيّت نداشته باش! تو فقير و نيازمند آفريده شده‏اى. خداوند متعال شاهد تو است. براى زندگى به خيلى چيزها نياز دارى؛ گداى هوا، آب، برف، باران، آب دريا، زمين و آسمان هستى. از زمانى كه در رحم مادر بودى، اين گدايى شروع شد و وقتى كه وارد قيامت مى‏شويم، گداى شفاعت و بهشت هستيم، پس گدا بايد سر خود را پايين بياندازد.

انسان نسبت به همه بايد حسن ظنّ داشته باشد و همه را خوب و پاك بداند، مگر اين كه گناهى از آنها ثابت شود، كه بعد از ثابت شدن گناه نيز در درون خود بگويد: اين شخص خطاكار اهل نماز و روزه است، حتما توبه كرده يا مى‏كند و خدا او را مى‏بخشد، پس چرا من بخشش نداشته باشم و آبروى او را در بين مردم ببرم؟