بدبينى در اسلام حرام بوده، عامل اصلى آن، خيالات انسان و سخنان دروغ ديگران است كه عليه ديگرى مىگويند تا او بدبين شود. خدا در قرآن مجيد مىفرمايد:
به حرف ديگران در مرحله نخست گوش ندهيد، چون اگر همه جا به گوش باشيم، دچار بيمارى:
«سَمَّعُونَ لِلْكَذِبِ»
خواهيم شد و هر دروغى را باور مىكنيم و نسبت به اطرافيان، همسايگان و علماى خود بدبين مىشويم و هر دروغى را باور مىكنيم.
اين بدبينى فيوضاتى كه از طريق مردم و خدا به شما مىرسد، از بين مىبرد.
گوش دادن به حرف مردم بدون تحقيق و حقيقت مسأله را به دست نياوردن، موجب بدبينى است كه آن نيز حرام است. خداوند مىفرمايد:
اگر ديگران مطالبى براى شما نقل كردند، قبول نكنيد، چون نبايد بدبين شويد،
بلكه «فَتَبَيَّنُواْ» انسان، گوش، عقل و درايت دارد و بايد تحقيق كند. علاوه بر اين، اگرچه مطلب صحيح باشد، بايد گذشت داشت، چون انسان هميشه در معرض اشتباه است. به خود بگويد: او نيز مانند بقيه مردم دچار اشتباه شده و شايد توبه و استغفار كرده و خدا خواسته است كه آبروى او را حفظ كند، پس ما نيز بخشش داشته باشيم.
سعدى استادى به نام شهاب الدين سهروردى - معروف به شيخ اشراق- داشته است كه شخصيت باسواد، حكيم و متخلّق به اخلاق بود. روزگارى با هم به سفر دريايى رفته بودند. در كشتى نيز شاگرد خويش را تربيت و نصيحت مىكرده است.
همه جاى عالم براى انسانهاى الهى كلاس درس است. امكان ندارد عمر خود را ضايع كنند، بلكه يا در حال درس گرفتن هستند، يا در حال درس دادن. حتى كسانى كه انسانهاى معمولى هستند، در حد ظرفيت خود، در حال درس گرفتن و درس دادن هستند.
يكى از پرقيمتترين شعرهاى سعدى، اين شعر است كه در كتاب «گلستان» آمده است: مقامات مردى ز مردى شنو
نه از سعدى، از سهروردى شنومرا شيخ داناى مرشد شهاب
دو اندرز فرمود بر روى آبيكى آن كه در نفس خودبين مباش
يكى آن كه بر خلق بدبين مباش «1» شانههاى خود را بالا نيانداز! منيّت نداشته باش! تو فقير و نيازمند آفريده شدهاى. خداوند متعال شاهد تو است. براى زندگى به خيلى چيزها نياز دارى؛ گداى هوا، آب، برف، باران، آب دريا، زمين و آسمان هستى. از زمانى كه در رحم مادر بودى، اين گدايى شروع شد و وقتى كه وارد قيامت مىشويم، گداى شفاعت و بهشت هستيم، پس گدا بايد سر خود را پايين بياندازد.
انسان نسبت به همه بايد حسن ظنّ داشته باشد و همه را خوب و پاك بداند، مگر اين كه گناهى از آنها ثابت شود، كه بعد از ثابت شدن گناه نيز در درون خود بگويد: اين شخص خطاكار اهل نماز و روزه است، حتما توبه كرده يا مىكند و خدا او را مىبخشد، پس چرا من بخشش نداشته باشم و آبروى او را در بين مردم ببرم؟
منبع : پایگاه عرفان