حجاب موجب پاكیزگى دل ها

در آيه ديگر سوره احزاب آمده است كه خداوند مى فرمايد:
و اذا سَاءَلُتموهُنَّ مَتَاعا فَسئَلوهُنَّ مِن وَرَاءِ حِجَاب ذلكم اءَطهر لقلوبكم و قلوبهنَّ⁽²⁶²⁾.
((اگر خواستيد با زنها سخن بگوييد، يا متاعى از آنها بگيريد و يا درخواستى داريد، از پس پرده و پوششى باشد؛ زيرا اين عمل ، سلامت و پاكى دل شما و ايشان و در نتيجه سلامت جامعه را تضمين مى كند)).
گاهى شارع و قانون گذار در بيان احكام و مقررات شرعى علت وضع حاكم و قانون را بيان كرده است ، كه از آن تعبير به ((احكام منصوص العلّة )) مى شود؛ گاهى نيز در بيان علت و انگيزه وضع قانون سكوت كرده است . در اين موارد، ما حق نداريم دليل تراشى كنيم . موضوع حجاب و ممنوعيت نظر به نامحرم ، از احكام و قوانين ((منصوص العلّة )) است و علت آن هم اين است كه انسان ها و جوامع انسانى از هر نوع آلودگى و هرزگى جنسى كه افراد و در نتيجه جامعه را به گناه و ناپاكى سوق مى دهد، محافظت كند و قانون گذار در اين وادى تا آنجا پيش رفته و به اين مهم توجه فرموده كه به زن ها مى گويد:
قل للمومنات يغضُضنَ مِن اءَبصارهن و يَحفظن فُروجهن و لا يَبدين زينَتهنَّ الا ما ظَهَرَ منها⁽²⁶³⁾.
((به زنان باايمان بگو چشم هاى خود را (از نگاه هوس آلود) فروگيرند، و دامان خويش را حفظ كنند و زينت خود را جز آن مقدار كه نمايان است آشكار ننمايند)).
و بعد از اين اصرار و پافشارى بر حفظ عفت و پوشش در ادامه آيه مى فرمايند:
خانم ها حق ندارند به گونه اى پاى بر زمين بگذارند و حركت كنند كه صداى زينت هاى پنهانى آنان به گوش نامحرم برسد؛ چرا كه در ميان اعراب سنت بود كه زن ها خلال به پا مى كردند.
از آيه كريمه و اين حكم استفاده مى كنيم : هر حركتى كه مستلزم ابراز و اظهار زينت پنهانى زن شود ممنوع است و يا در آيه ديگر مى فرمايد:
فلا تَخضَعنَ بالقول فيَطمَعَ الَّذى فى قلبهِ مَرَض ⁽²⁶⁴⁾.
((زن حق ندارد طورى سخن بگويد كه دل هاى مريض را به طمع بيندازد)).
بنابراين ، علت تشريع قانون حجاب و ضرورت حفظ پوشش براى خانم ها، اين نكته است كه هر حركتى موجب آلودگى و انحراف انسان ها و تمايل به طغيان غرائز شهوانى شود، ممنوع است . از ديدگاه معارف دين و با توجه به تعليلى كه در لسان ادله و در متن قانون آمده ، ابراز و اظهار هر نوع حركتى كه مرد و زن را به آلودگى و گناه سوق دهد؛ مثل سخن گفتن ، راه رفتن و لباس ‍ پوشيدن تحريك آميز، ممنوع و حرام است و در حقيقت جعل اين قاعده ، عين خير و صلاح براى جامعه بشر و آحاد افراد بشر، بويژه زن ها است .
بهترين زنان امت
در روايتى از اميرالمومنين عليه السلام نقل شده كه روزى رسول اكرم صَلَّى اللّه عَلَيهِ و آلِهِ و سَلَّم هنگام سخن گفتن در مسجد فرمودند:
اءى شى ء خير للمراءةِ؟ فلم يُحبِبهُ اءَحد منَّا فذكَرتَ ذلك لفاطمة عليهاالسلام فقالت : ما من شى ء للمراءَة من اءَن لا ترى رجلا و لا يَراها، فذكرتُ ذلك لرسول اللّه صَلَّى اللّه عَلَيهِ و آلِهِ و سَلَّم فقال : صَدَقَت انَّها بضعة منِّى ⁽²⁶⁵⁾.
((چه چيزى براى زن ها بهترين است ؟ هر كس سخنى گفت ؛ تا اين كه خبر به فاطمه زهرا سلام اللّه عليها رسيد. ايشان فرمودند: بهترين چيز براى زن آن است كه نه او مردى را ببيند و نه مردى او را. در خبر وارد شده كه وقتى اين پاسخ را به سمع رسول اللّه صَلَّى اللّه عَلَيهِ و آلِهِ و سَلَّم رساندند حضرت فرمودند: راست گفت ، همانا او پاره تن من است )).
رعايت حجاب و حفظ پوشش ، به ويژه براى خانم ها از ضروريات دين است و هرگونه مناقشه در اين اصل به صورتى كه پوشش كامل را انكار نمايد، قابل قبول نيست . رعايت عفت چشم ، در كلام امام عليه السلام ناظر به همين معناست .
بنابراين ، در ادله همان گونه كه بيان شد نگاه كردن به هر منظره و صحنه اى كه مهيج و محرك قوه شهوت انسان باشد مصداق همان فرمايش امام عليه السلام است كه فغَضُّه عما لا يحل لك در حقيقت اين فرمايش ‍ امام عليه السلام در اولين قدم براى اداى حق چشم است .
وظيفه دوم : عبرت آموزى
در گام دوم ، نگريستن به مناظر عالم به نظر اعتبار، پندآموزى و يادگيرى است ؛ كه اگر صحنه مطلوب و موزونى ببيند، بهترين آموزگار براى تدوين راه و رسم زندگى او باشد و اگر مناظر نامطلوب و غير موزون ببيند، آن را بهترين وسيله تنبه و پرهيز و پروا از تكرار در زندگى خود بداند.
همان گونه كه قبلا هم در حقوق گوش ، اين نكته را مكرر يادآور شديم ، اين دو عضو بسيار مهم (گوش و چشم ) در حكم دريچه و معبرند و دستاورد خود را در خود نگه نداشته ، بالطبع در انديشه و فكر انسان كارگر مى شود تا جايى كه به نيروى انديشه نسبت چشم داده مى شود و دليلش شدت كارآيى اين وسيله ، در وصول به هدف و مقصود است . در روايتى از اميرالمومنين عليه السلام وارد شده است كه فرمودند:
ما اءَكثر العبر و اءقلَّ الاعتبار⁽²⁶⁶⁾.
((مناظر و صحنه هاى آموزنده و پندآموز فراوان ، اما چشم بصيرت كه پند بگيرد و تنبه و توجه پيدا كند، بسيار نادر و كم است )).
بنابراين ، حق ديگرى كه به عنوان گام دوم از آن ياد شد، عبرت آموزى به وسيله اين نيروى ارزشمند الهى است .
وظيفه سوم : دانش اندوزى
بدون ترديد در دانش اندوزى و فراگيرى علم ، اهم ابزار و وسايل ظاهرى ، چشم انسان است و در اين باره امام عليه السلام بر اداى حق اين عضو در به كارگيرى آن در مسير دانش اندوزى ، كه يكى از مهم ترين طرق كمال بشرى است ، تاكيد مى فرمايند؛ زيرا نفس علم و دانش ، در مكتب اسلام از جايگاه ويژه و منزلت والايى برخوردار است و يكى از معيارهاى سنجش ارزش ‍ افراد بشر، ميزان دانش و آگاهى انسان هاست . در تعبيرى از اميرالمومنين على عليه السلام آمده است :
قيمة كلِّ امرى ء ما يُحسِنُه ⁽²⁶⁷⁾.
((ارزش و اعتبار هر انسانى به مقدار دانشى است كه خوب فراگرفته است )).
در تعبير ديگرى از امام صادق عليه السلام وارد شده است :
اكثر الناس قيمة اءَكثرهم علما و اءَقلّ الناس قيمة اءَقلّهم علما⁽²⁶⁸⁾.
((ارزشمندترين افراد كسانى اند كه بيش از ديگران علم آموخته باشند و كم ارزشترين افراد كسانى اند كه از علم و دانش بهره اى كمتر داشته باشند)).
نتيجه اين كه : وسيله اى كه مى تواند اعتبار و ارزش انسان را بالا برده ، و او را به كمال برساند، از شرافت ويژه اى برخوردار خواهد بود و طبعا انسان عاقل كسى است كه وسيله كمال و صعود خود را به پليدى ها نيالايد تا اسباب سقوط و انحطاط شخصيّت انسانى او فراهم نشود.
نهايتا در كلام امام سجاد عليه السلام پاسداشت حق چشم در سه مطلب بيان شد:
1 - چشم را به روى هر چه ناروا و ممنوع است بايد ببندد؛ كه ثمره آن آرامش در دنيا و ايمنى از حيله هاى شيطان است . حضرت اميرالمومنين عليه السلام فرمودند:
مَن غضَّ طرفَهُ اَراحَ قلبُه ⁽²⁶⁹⁾.
((هر كه چشمش را ببندد، دل خود را در آسايش و آرامش قرار داده است )).
و در سخن ديگر مى فرمايند:
العيون مصائد الشيطان ⁽²⁷⁰⁾.
((چشمها دام هاى شيطانند)).
پس اين توجه امام سجاد عليه السلام در رعايت حق چشم ، هم براى انسان ايمنى از خطرات و لغزش ها را فراهم مى كند و هم سبب آرامش انسان مى شود، علاوه اين كه بنابر صريح فرمايش پيامبر صَلَّى اللّه عَلَيهِ و آلِهِ و سَلَّم مصونيت از آتش غضب الهى را نيز در پى دارد.
حُرِّمت النَّار على عين غضَّت عن محارم اللّه ⁽²⁷¹⁾.
((خداوند آتش را بر چشمى كه به محرمات الهى نظر نمى كند حرام كرده است )).
2 - از چشم و ديده براى عبرت آموزى بهره جويد.
بديهى است كه هيچ انسانى دو بار به دنيا نمى آيد و بايد همه قله هاى كمال را در همين دوران ناچيز عمر بشرى فتح كند و علاوه بر عقل ، تدبير، دانش ‍ و علم استفاده از تجربيات ديگران يكى از راه هاى دسترسى به مراحل كمال است . انسان زيرك و توانا كسى است كه توانسته با دقت نظر در آنچه مشهود و پيش چشم اوست ، راه دشوار زندگى را آسان نمايد؛ آن كس كه با داشتن اين همه امكانات باز هم خود را دچار آزمون و خطا مى كند، از اداى حق سرمايه ها و توانمندى خود عاجز است . حضرت اميرالمومنين عليه السلام مى فرمايند:
انَّما البصير مَن سَمِعَ ففكَّر و نظر فاءبصَرَ و انتَفَعَ بالعِبَرِ⁽²⁷²⁾.
((بصير و دانا كسى است كه مى شنود و انديشه مى كند؛ نگاه مى كند و آگاهى مى يابد؛ و از عبرت ها سود و فايده مى برد)).
3 - از چشم براى فراگيرى علم و دانش استفاده نمايد.
ناگفته پيداست كه انسان با مطالعه كتاب هاى دانشمندان مى تواند به آرا و نظريات آنها آگاهى پيدا كند و از تجربيات و يافته هاى آنها بهره مند گردد و به قله هاى مرتفع علوم و فنون ، دست يابد.