نقش دعا در زمانه امام

نام امام سجاد(ع) چهارمین امام شیعیان تداعی كننده مناجات و راز و نیاز و دعا است. آن امام، مجالی برای فعالیت های علنی فرهنگی، اجتماعی و سیاسی نیافت و عمر شریف خود را در محراب عبادت و نیایش سپری ساخت. عبادت و دعایش، در عین حالی که سیرالی الله بود، رویی به خالق و سویی به سوی خلق داشت و برای هدایت آنان بود.

او با حبل دعا مردم را با خدایشان مرتبط می‌ساخت و این حبل از چنان استحكام و عمقی برخوردار است كه پس از گذشت قرن ها، طراوت، اتقان و ژرفای خود را از دست نداده است. البته نمی‌توان گفت همه دعاها و نیایش های امام به دست ما رسیده است؛ بلكه دعاهای منسوب به آن حضرت قطره ای از دریای ژرف نیایش های او است. دلیل این سخن مستدركات بسیار صحیفه كامله سجادیه است.

حكومت بنی امیه به طور كامل امام را در عزلت سیاسی قرار داده بود به نحوی كه در تمام مدت عمر شریفش فقط یك بار از روی ناچاری از پیشنهاد كارساز امام استقبال كردند و آن موقعی بود كه: عبدالملك خلیفه اموی با پادشاه روم درگیری پیداكرد, و پادشاه روم او را تهدید كرد كه نقدینه های آنان را برای تحقیر مسلمانان از كشور روم وارد كند و در مقابل آن, هر قراردادی كه خواست با آن ها ببندد. در اینجا عبدالملك متحیر و بیچاره شد. لذا مسلمانان را دعوت به گردهمایی كرد و با آن ها به مشورت پرداخت. هیچ كدام نظری كه بتواند آن را به كار ببندد, اظهار نكردند. در آن جا مردم به او گفتند: توخود می‌دانی راه فرار از این مشكل به دست چه شخصی است. فریاد برداشت: وای بر شما! از چه كسی این كار ساخته است؟ گفتند: بازمانده اهل بیت پیامبر(ص). گفت: راست گفتید. او برای رفع این مشكل به امام زین العابدین(ع) پناهنده شد. امام(ع) فرزند خود محمدبن علی الباقر(ع) را به شام گسیل داشت و تعلیمات لازم را به او داد. در آن جا امام باقر(ع) طرحی نو, برای تنظیم پول مسلمانان ارائه داد و كشور اسلامی ‌را از موقعیت استعماری نجات داد. این قضیه نشان می‌دهد كه اگر موقعیت اجتماعی و سیاسی برای امام فراهم بود, تنها به دعا و مناجات نمی‌پرداخت و از دانش و معرفت و تدبیر الهی خود امت اسلامی ‌را بهره‌مند می‌ساخت. اما افسوس كه حكام مستبد بنی امیه این موقعیت را از امام سلب كردند و امت اسلامی‌را از خورشید وجودش محروم ساختند.

به هرصورت، به قول شهید سیدمحمدباقر صدر (ره)، صحیفه سجادیه را باید به عنوان بزرگترین عمل اجتماعی زمان و موقعیت امام(ع) معرفی كرد. این كتاب یگانه میراث فرهنگ الهی، یك منبع بزرگ مكتبی, یك مشعل هدایت ربانی و یك مدرسه اخلاق و تربیت اسلامی‌است كه با گذشت روزگاران پایدار می‌ماند. انسانیت پیوسته به آن نیازمند است و هرچه گمراهی های شیطان و فریبندگی دنیا فزونتر گردد، نیاز به آن بیشتر می‌شود.