فراز 25 از دعای 1 ( حمد و ستایشی شبیه حمد فرشته ها )
حمد فرشتگان و موجودات
اين جهان سراى تسبيح و ستايش است و آدميان و فرشتگان با تسبيح و ستايش هماهنگ با كاروان هستى، رو به سوى تعالى دارند همچنان كه در اين تسبيحِ كمالى و ستايش خداوند، همه آفريدگان مى‌كوشند تا به كمال شايسته خود دست يابند.
اين فراز از دعاى حضرت اشاره به آيه تسبيح پروردگار دارد كه فرمود:
آسمان‌هاى هفتگانه و زمين و هر كس كه در آنهاست، او را تسبيح مى‌گويند، وهيچ چيزى نيست مگر اين كه همراه با ستايش، تسبيح او مى‌گويد، ولى شما تسبيح آنها را نمى‌فهميد، يقيناً او بردبار و بسيار آمرزنده است.
كل هستى به ستايش خدا و قدردانى از نعمت‌هاى او براى رسيدن به جوار قرب خداوند پيش مى‌روند. ستايش خداوند و سپاس‌گزارى از نعمت‌هاى حق تنها آموزه‌هاى زبانى نيستند؛ بلكه برنامه سلوك رفتارى و درس اخلاق ستايندگان است كه بايد موافق با آن زندگى كنند و خلق و خوى و رفتارشان تجلّى ستايش‌ها و سپاس‌هايشان باشد.
روشن است كه آگاهى از وصف‌هاى ستودنى خداوند؛ دامنه معرفت آدمى را گسترش مى‌دهد و زمينه نيكبختى را فراهم مى‌آورد و او را موجودى متعالى و آينه اخلاق الهى مى‌سازد.
حمد در كلام اميرالمؤمنين (عليه السلام)
امام على (عليه السلام) در نهج البلاغه مى‌فرمايد:
ستايش خدا را كه ستايش را كليد يادش و سبب فزونى فضلش و دليل بر نعمت‌ها و بزرگيش قرار داد.
ستايش داراى مراتبى است كه مرتبه نخست آن زبانى است. گرچه ستايش و سپاس زبانى، پل ارتباطى ميان درون و برون و ريسمانى بر درگاه جانان است و نقش عمده‌اى در شكل‌گيرى شخصيّت آدمى دارد؛ ولى ستايش قلبى در سلوك الى اللّه مؤثّرتر است.
حضرت على (عليه السلام) در خطبه روز جمعه اين مراتب را بيان مى‌كند:
ستايش مخصوص خدايى است كه به بيم از او و ستايش سزاوارترين است. و برترين كسى است كه از او پروا شود و بندگى او كنند. شايسته‌ترين كس به تعظيم است. او را بر كمال بى‌نيازيش و بخشش فراوانش و نعمت‌هاى آشكارش و آزمايش بلاى نيكويش مى‌ستاييم.
آن‌گاه كه انسان خدا را چنانكه بايد، مى‌ستايد و خود را غرق در نعمت‌هاى بى‌پايان او مى‌بيند و غير او را به هيچ مى‌گيرد و محبّت بيگانه را از دل بيرون مى‌راند و تنها او را مى‌ستايد و در برابر هيچ آفريده‌اى به كرنش نمى‌نشيند. همين گاه كه همه رذايل از وجودش دور مى‌شوند تنها به خود مى‌انديشد؛ بلكه به خدمت خلق برمى‌خيزد و با قدرت در برابر دشمنان حق مى‌ايستد و به شوق ديدار او به جهاد برمى‌خيزد. و مرز زندگى خود را معيّن مى‌كند.
اين ستايش‌ها در هر حال، آدمى را رشيد و جانش را بالنده و دل او را پاكيزه مى‌سازد.
حمد پيامبر اكرم (ص) در كلام امام صادق (عليه السلام) (ع)
حضرت صادق (عليه السلام) از حال پيامبر گرامى اسلام (صلى الله عليه و آله) نقل مى‌كند:
پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله)، هرگاه از چيزى خوشحال مى‌شد مى‌فرمود: خدا را بر اين نعمت سپاس و هر گاه از كارى ناراحت مى‌گرديد مى‌فرمود: در هر حال خداى را سپاس.
بنابراين؛ از نيازهاى درونى هر موجود و وظايف حتمى مخلوقات هستى، حمد و سپاس الهى است. و انسان‌ها و موجودات به صورت ذاتى تمايل به ستايش موجودى قدرتمند و برتر دارند.
جمله ذرّات عالم در نهان
با تو مى‌گويند روزان و شبان
ما سميعيم و بصير و با هُشيم
با شما نامحرمان ما خامُشيم
از جمادى سوى جان جان شويد
غلغل اجزاى عالم بشنويد
______________________________
(3)- بحار الأنوار: 74/ 355، باب 14، حديث 31؛ الكافى: 8/ 175، حديث 194.
(4)- الكافى: 2/ 97، حديث 19؛ وسائل الشيعة: 3/ 247، باب 73، حديث 3535؛ مشكاة الأنوار: 31.
انتخاب شرح:
- حسین انصاریان - محمد رضا آشتیاني - محمد جعفر امامی - حسن ممدوحی کرمانشاهی - سید احمد فهری - محمد بن سلیمان تنکابنی - محمد تقی خلجی - محمد علي مدرسی چهاردهی - ابراهیم سبزواری - بدیع الزمان قهپائی - سید عليخان حسينی حسنی مدنی شيرازی - سید علیخان حسينی حسنی مدنی شيرازی - سید محمد باقر حسينی (داماد) - سید محمد باقر موسوی حسينی شيرازی - سید محمد حسین فضل الله - سید محمد شيرازی - سید نعمة الله جزائری - عباس علی موسوی - محمد جواد مغنیه - محمد دارابی - نبیل شعبان
