فراز 2 از دعای 22 ( سختی مصیبت و تنگدستی )

صبر بر سختى و بلا و فقر

صبر معناى وسيع و گسترده‌اى دارد كه هم صبر بر اطاعت را شامل مى‌شود، هم‌ صبر در برابر انگيزه‌هاى معصيت، و هم صبر در برابر مصايب و حوادث ناگوار و از دست دادن نيروها و سرمايه و ثمرات.

اصولًا هر انسانى بعد از اين كه بصيرت و شناخت واقعى نسبت به حضرت حق پيدا كرد و قدم در مسير عمل و اطاعت گذاشت با موانع و مشكلاتى روبرو خواهد شد كه اگر استقامت و صبر نداشته باشد، هرگز نمى‌تواند احقاق حق كرده و عمل صالحى انجام دهد و يا ايمان خود را حفظ كند.

و به عبارت ديگر احقاق حق، اجراى حق، اداى حق در جامعه جز با يك حركت و تصميم‌گيرى عمومى و استقامت در برابر موانع ممكن نيست.

بهتر است بررسى كنيم و ببينيم كه تفسير صبر چيست:

پيامبر گرامى اسلام (صلى الله عليه و آله) تفسير صبر را از زبان جبرئيل، چنين مى‌فرمايد:

آرى، شكيبايى در برابر حوادث سخت و ناگوار و طوفان‌هاى سنگين نشانه شخصيت و وسعت روح آدمى است آن چنان وسعتى كه حوادث بزرگ را در خود جاى مى‌دهد و لرزان نمى‌گردد. ولى گاهى انسان به ظاهر شكيبايى مى‌كند امّا با كلمات زننده كه نشانه ناسپاسى و عدم تحمل حادثه است، اين شكيبايى را زشت و بدنما مى‌كند.

اما افراد با ايمان و قوى الاراده و پرظرفيت در اين گونه حوادث، هرگز پيمانه صبرشان لبريز نمى‌گردد و سختى كه نشانه ناسپاسى و كفران و بى‌تابى و جزع باشد به زبان جارى نمى‌سازند و اين گونه صبر همان صبر جميل است كه صبر واقعى و تام و كمال و بى‌نقص مى‌باشد.

نشانه‌هاى صابر

پيامبر (صلى الله عليه و آله) مى‌فرمايد:

انسان صابر داراى سه نشانه مى‌باشد:

اگر انسان، صبورى را پيشه خود كرد و در برابر مشكلات و سختى‌ها استوار و مقاوم ايستاد، به عمق كلام حضرت حق كه از كلام رسول الهى بيان شده، مى‌رسد و شهد و شيرينى كلام بارى تعالى را در اين حديث قدسى خواهد چشيد كه درباره اجر صابران اين گونه بيان مى‌فرمايد:

صبر در كلام امام صادق (عليه السلام)‌

در تكميل و توضيح و تفسير اين فراز به خلاصه فرمايش امام صادق (عليه السلام) به يار گرامى خود حفص بن غياث توجه كنيد كه فرمود:

و نيز فرمود:

«با استفاده از نيكى‌ها به مقابله با بدى‌ها برخيز كه در اين هنگام آنها كه با عداوت و دشمنى دارند، همچون دوست گرم و صميمى خواهند شد، به اين مقام جز صابران و جز كسانى كه بهره عظيمى از ايمان دارند، نخواهند رسيد.»«5»

و سپس افزود:

پيامبر (صلى الله عليه و آله) صبر و شكيبايى پيشه كرد، تا اين كه انواع تيرهاى تهمت را به سوى او پرتاب كردند (مجنون و ساحرش خواندند و شاعرش ناميدند و در دعوى نبوت تكذيبش كردند) سينه پيامبر از سخنانشان تنگ شد، خداوند اين كلام را بر او نازل كرد: «مى‌دانيم كه سينه‌ات از سخنان آنها تنگ مى‌شود اما تسبيح و حمد پروردگارت را به جاى آور و از سجده كنندگان باش (كه اين عبادت‌ها به تو آرامش مى‌بخشد.»«6»

بار ديگر او را تكذيب و متّهم ساختند، او اندوهگين شد، خداوند اين سخن را بر او نازل كرد كه:

«مى‌دانيم سخنان آنها تو را غمگين مى‌كند اما بدان! هدف آنها تكذيب تو نيست، اين ظالمان آيات خدا را تكذيب مى‌كنند، پيامبرانى كه پيش از تو بودند آماج تكذيب قرار گرفتند، امّا شكيبايى پيشه كردند، آنها آزار شدند و صبر كردند، تا يارى ما فرا رسيد.»«7»

پيامبر باز هم شكيبايى كرد تا اين كه آنها از حد گذراندند، نام خدا را به بدى بر زبان جارى كردند و تكذيب نمودند. پيامبر (صلى الله عليه و آله) عرض كرد:

خداوندا! من در مورد خودم و خاندانم و آبرويم شكيبايى كردم، امّا در برابر بدگويى به مقام مقدس تو نمى‌توانم شكيبايى كنم، باز هم خداوند او را امر به‌ صبر كرد و فرمود: «در برابر آنچه مى‌گويند شكيبا باش.»«8»

سپس مى‌افزايد:

به دنبال آن پيامبر (صلى الله عليه و آله) در تمام حالات و در برابر همه مشكلات شكيبا بود و همين سبب شد كه خداوند او را بشارت داد كه: «در خاندانش امامان و پيشوايان پيدا مى‌شوند، و اين امامان را نيز توصيه به صبر كرد.»«9»

اين جا بود كه پيغمبر گرامى اسلام (صلى الله عليه و آله) فرمود:

و سرانجام اين استقامت و صبر، سبب پيروزى او بر مشركان شد.

______________________________

(1)- بحار الأنوار: 66/ 373، باب 37، حديث 19؛ معانى الاخبار: 261، حديث 1.

(2)- بحار الأنوار: 68/ 86، باب 62، حديث 35؛ علل الشرايع: 2/ 498، باب 253، حديث 1.

(3)- بحار الأنوار: 78/ 209، باب 2، ذيل حديث 25؛ الدّعوات: 172، حديث 484.

(4)- مزّمّل (73): 10- 11

(5)- فصّلت (41): 34- 35.

(6)- حجر (15): 97- 99.

(7)- انعام (6): 33- 34.

(8)- ق (50): 39.

(9)- سجده (32): 24.

(10)- بحار الأنوار: 68/ 60، باب 62، حديث 1؛ الكافى: 2/ 88، حديث 3.