فراز 7 از دعای 23 ( دعا برای دفع شر مخالفان و دشمنان )

بار خداوندا، درود فرست بر محمد و آلش، و هر كس انديشه‌ى بدى نسبت به من كند او را از من منصرف ساز. و مكرش را از من دور و شرش را از من دفع كن و تير نيرنگش را به گلوگاهش بازگردان.

شرارت مردم‌

گاهى روزگار براى گروهى خوشايند و گواراست و چون به مقام و مالى انبوه دست مى‌يابند؛ از قدرت و هيبت خود به نفع هواى نفس بهره مى‌گيرند و سيل تلخى شرارت عمل و مفاسد اخلاقى را به سوى ديگران سرازير مى‌كنند. به ويژه از ابزار ترس و وحشت و تهديد و حمله نظامى هم در پيشبرد آرزوها و هوس‌هاى خود بسيار بد استفاده مى‌كنند.

رسول اللّه (صلى الله عليه و آله) در اين زمينه مى‌فرمايد:

شَرُّ النَّاسِ عِنْدَ اللَّهِ يَوْمَ الْقِيامَةِ الَّذينَ يُكْرَمُونَ إِتِّقاءَ شَرِّهِمْ.«1»

بدترين مردم نزد خداوند در روز قيامت كسى است كه مردم از ترس شرارت او به وى احترام گذارند.

و نيز مى‌فرمايد:

خَصْلَتانِ لَيْسَ فَوْقَهُما مِنَ الْبِرِّ شَئٌ: الْايمانُ بِاللَّهِ وَ النَّفْعُ لِعِبادِ اللَّهِ وَ خَصْلَتانِ لَيْسَ فَوْقَهُما مِنَ الْشَرِّ شَئٌ: الشِّركُ بِاللَّهِ وَ الضُّرُّ لِعِبادِ اللَّهِ.«2»

دو ويژگى است كه هيچ خوبى بالاتر از آن دو نيست: ايمان به خدا و سود رساندن به بندگان خدا.دو ويژگى است كه بالاتر از آن دو بدى وجود ندارد: شرك ورزيدن به خدا و گزند رساندن به بندگان خدا.

روزى امام على (عليه السلام) در محضر پيامبر گرامى (صلى الله عليه و آله) عرض كرد: خدايا! مرا به كسى از مردم محتاج نكن؟

حضرت فرمود: اى على! اين گونه مگو؛ زيرا كسى نيست كه به مردم نيازمند نباشد.

عرض كرد: اى رسول خدا (صلى الله عليه و آله) چه بگويم؟

فرمود: بگو بار خدايا! مرا به بدترين افراد خلق نيازمند مگردان.

عرض كرد: اى رسول خدا! بدترين خلق كيانند؟

فرمود: آنان كه عطا شوند دريغ مى‌كنند و چون محروم شوند عيب‌جويى مى‌كنند.«3»

امام على (عليه السلام) در اين موضوع مى‌فرمايد:

شَرُّ أَخْلاقِ النُّفُوسِ الجَوْرُ.«4»

بدترين خوى‌هاى نفس، ستمكارى است.

شَرُّ النَّاسِ مَنْ لايَشْكُرُ النِّعْمَةَ وَ لايَرْعى‌ الحُرْمَةَ.«5»

بدترين مردم كسى است كه سپاس نعمت نگزارد و حرمت مردم را پاس ندارد.

شَرُّ النَّاسِ مَنْ يَتَّقِيهِ النَّاسُ مَخافَةَ شَرِّهِ.«6»

بدترين مردم كسى است كه مردم از ترس شرارت او از وى پرهيز كنند.

شَرُّ النَّاسِ مَنْ لايُرْجى‌ خَيْرُهُ، وَ لايُؤْمَنُ شَرُّهُ.«7»

بدترين مردم كسى است كه به خيرش اميدى نرود و از بدى او ايمنى نباشد.

هر چند خداوند متعال، فطرت انسان را بر توحيد و پرستش حق و نيك خواهى‌ سرشته است امّا سرچشمه پيدايش شرارت و طغيان گرى او به نفس أمّاره و هواى خاكى آن بر مى‌گردد و اين بر اساس آفرينش آدميان از خاك مخلوط به عناصر است و كالبد آدمى شالوده‌اى از مواد كاينات و حالات گوناگون زمين است.

مولاى متقيان على (عليه السلام) در وصف آفرينش آدم مى‌فرمايد:

ثُمَّ جَمَعَ سُبْحانَهُ مِنْ حَزْنِ الْأَرْضِ وَ سَهْلِها وَ عَذْبِها وَ سَبْخِها تُرْبَةً سَنَّها بِالْماءِ حَتَّى خَلَصَتْ وَ لاطَها بِالْبِلَّةِ حَتَّى لَزُبَتْ، فَجَبَلَ مِنْها صُوَرةً ذاتَ احْناءٍ وَ وُصُولٍ، وَ اعْضاءٍ وَ فُصُولٍ. اجْمَدَها حَتَّى اسْتَمْسَكْتَ وَ اصْلَدَها حَتَّى صَلْصَلَتْ لِوَقْتٍ مَعْدُومٍ وَ اجَلٍ مَعْلُومٍ ...«8»

سپس خداوند سبحان از قسمت‌هاى سخت و نرم و شيرين و شور زمين خاكى را جمع كرد و بر آن آب پاشيد تا پاك و خالص شد، آن گاه آن مادّه خالص را با رطوبت آب به صورت گِل چسبنده درآورد، سپس از آن گِل صورتى پديد آورد داراى جوانب گوناگون و پيوستگى‌ها، و اعضاى مختلفه و گسيختگى‌ها. آن صورت را خشكاند تا خود را گرفت، و محكم و نرم ساخت تا خشك و سفالين شد، و او را تا زمان معيّن و وقت مقرر به حال خود گذاشت.

بر اين اساس دانشمندان و حكيمان طبيعت شناس در اين زمينه گفته‌اند:

«خداوند، جهان را بر پايه دو عنصر گرمى و سردى آفريد. از گرمى‌ها جهانِ عالى و از سردى‌ها جهانِ دانى را برپا ساخت. در پى آن دو، چهار عنصر آب، آتش، خاك و هوا را پديد آورد و نظام خلقت شكل گرفت.

در آسمان‌ها فرشتگان و جن و شيطان كه همه از نور و آتش بودند قرار گرفتند و بر روى زمين كه طبيعت سرد داشت، گياهان و حيوانات و آدمى را كه هر يك داراى‌ يك يا چند عنصرند به وجود آورد.

خداوند براى آفرينش موجودى كامل فرشتگان را مأمور كرد تا از هر گوشه كره زمين مقدارى خاك به هم درآميزند و اين آميخته در مدت معلوم (40 روز) را در معرض بارش باران و آفتاب قرار داد، سپس كالبد آدم را خلق كرد كه تبلورى از عناصر مادى زمينى و آسمانى و معنوى لطيف روح الهى است. و بر اين ملاك مزاج‌ها و طبايع در وجود آدمى جاى گرفت كه در بنيه و روحيه او تأثير دارد.

بنابراين انسان‌هايى كه داراى طبيعت گرم و مزاج تندخو و رفتارى خشمناك از روى شهوت دارند، به ويژه اگر نطفه آنان بر مبناى قانون طبيعت و شريعت بسته نشده باشد، در مسير باطل حركت مى‌كنند و نظام خالق و خلق را به زحمت مى‌اندازند و سرنوشت هستى را دگرگون مى‌سازند

خداوند منان درباره چنين موجودى مى‌فرمايد:

﴿إِنَّ الْإِنْسَانَ خُلِقَ هَلُوعًا * إِذَا مَسَّهُ الشَّرُّ جَزُوعًا * وَ إِذَا مَسَّهُ الْخَيْرُ مَنُوعًا﴾«9»

همانا انسان حريص و بى‌تاب آفريده شده است؛* چون آسيبى به او رسد، بى‌تاب است،* و هنگامى كه خير و خوشى [و مال و رفاهى‌] به او رسد، بسيار بخيل و بازدارنده است.

به هر حال شر و بدى در نهاد آدمى نهفته است. اگر انسان بر آن چيره شود در نهان مى‌ماند وگرنه آشكار مى‌شود.

حضرت على (عليه السلام) با اشاره به اين نكته مى‌فرمايد:

نفس آدمى بر بى‌ادبى سرشته شده و بنده مأمور است كه آداب خوب را كسب كند، نفس به طور طبيعى در ميدان مى‌تازد و بنده مى‌كوشد خواهش‌هاى بد او را دفع كند. پس هر گاه زمام نفس را رها سازد، در فساد آن شريك است و هر كه نفس را در خواهش‌هايش يارى رساند در قتل خود، شريك نفس خويش شده است.«10»

امام زين العابدين (عليه السلام) در دعاى مكارم اخلاق، توفيق شناخت خير و شر را طلبيده و در مناجاتش مى‌فرمايد:

خدايا! بر محمد و آلش درود فرست، و مرا به زيور شايستگان بياراى، و زينت پرهيزكاران را به من بپوشان كه زيور و زينت شايستگان و پرهيزكاران در اين امور است: گسترش عدالت، فروخوردن خشم، خاموش كردن آتش فتنه، جمع كردن پراكنده شدگان، اصلاح بين مردم، آشكار كردن كارهاى خوب مردم، پوشاندن عيوب انسان‌ها، نرم خويى، فروتنى، خوش رفتارى، آرامش، وقار، خوش اخلاقى، پيشى گرفتن به سوى فضيلت، انتخاب نيكى و احسان، ترك سرزنش، خوبى كردن به غير مستحق، حق گويى، گرچه سنگين باشد، اندك دانستن گفتار و كردار خوبم، هر چند زياد باشد و زياد شمردن گفتار و رفتار بدم، هر چند اندك باشد، و همه اين امور را به دوام اطاعتم از حضرتت، و همراهى با مسلمانان، و دست برداشتن از اهل بدعت، و آنان كه رأى ساختگى در دين را به كار مى‌گيرند، كامل ساز.«11»

شيطان و شيطان صفتان كه دشمنان خدا و انبيا و امامان و انسانيّت هستند جز قدرت حق و عنايت او قدرت و عنايتى نمى‌تواند اين همه شر و فتنه و حيله آنان را از سر انسان‌ها بگرداند، پس حضرت سجّاد (عليه السلام) گرداندن ضررها را از حيات انسان؛ از خداوند قاهر و غالب مى‌طلبد.

خداوندا! آن كه تو را خواست، و دل به تو بست، و از عشق تو سرشار شد، و به دنبال وصلت برآمد، و به خواسته هايت گردن نهاد، و به انبيايت اقتدا كرد و به اطاعت از امامان راه سپرد، و در تمام گرفتارى‌ها به تو پناه آورد، و از شر هر صاحب شرى از تو امان خواست، او را پذيرفتى، و امانش دادى و دلش را شاد كردى، و دردش را به دوا رساندى، و خير دنيا و آخرت را نصيبش فرمودى.