فراز 13 از دعای 31 ( اعمالی که چرک خطا را می‌پوشاند )

بارالها! نيتم را در طاعت خويش ثابت نگه دار و بصيرت و بينش مرا در عبادت و بندگى خويش مستحكم فرما و مرا به انجام دادن اعمالى كه سبب مى‌شود چرك گناهان را از من بشويى موفق بدار و به هنگام مرگ، مرا به ملت و آيين خود و آيين نبى خود محمد- كه سلام تو بر او باد- بميران.

استحكام نيّت و بينش در عبادت‌

هدف از آفرينش هستى، پرستش و عبوديّت است. خداوند متعال همه مقدّرات و اسباب امور را براى رسيدن انسان به مقام عبوديّت فراهم ساخته است.

آفريدگار هستى فرمود:

﴿وَ مَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ﴾«1»

و جن و انس را جز براى اينكه مرا بپرستند نيافريديم.

انديشه در آفرينش و آفريدگار آن و تدبّر در نقش اراده الهى در همه كائنات هستى سبب بيدارى دل و روشن بينى در اطاعت خداوند مى‌شود. به گونه‌اى كه‌ حق تعالى اين توجّه را زمينه پاكسازى نفس قرار مى‌دهد و مى‌فرمايد:

﴿يأَيُّهَا النَّاسُ اعْبُدُواْ رَبَّكُمُ الَّذِى خَلَقَكُمْ وَ الَّذِينَ مِن قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ﴾«2»

اى مردم! پروردگارتان را كه شما و پيشينيان شما را آفريده است، بپرستيد تا [با پرستيدن او] پروا پيشه شويد.

بنابراين كسى كه در طاعت و عبادت و بندگى خداوند سرگرم است، نعمت‌ها و بركات زيادى نصيب او مى‌شود كه قسمت اندكى از آن را در دنيا دريافت مى‌كند و سهم بيشتر از آن كه به گوش و چشم و فكر آدمى نيامده است؛ در آخرت به او داده مى‌شود.

عبادت و بندگى در روايات‌

امام صادق (عليه السلام) مى‌فرمايد:

قالَ اللَّهُ تَبارَكَ وَ تَعالى‌: يا عِبادِىَ الصِّدِّيقينَ تَنَعَّمُوا بِعِبادَتى‌ فِى الدُّنْيا فَإِنَّكُمْ تَتَنَعَّمُونَ بِها فِى الْآخِرَةِ.«3»

خداى پاك و بلند مرتبه فرموده است: اى بندگان راستين من! در دنيا به عبادت من شادمان شويد؛ زيرا كه در آخرت به وسيله آن بهره‌مند مى‌شويد.

رسول اللّه (صلى الله عليه و آله) فرمود:

أَفْضَلُ النَّاسِ مَنْ عَشِقَ الْعِبادَةَ فَعانَقَها، وَ أَحَبَّها بِقَلْبِهِ وَ باشَرَها بِجَسَدِهِ وَ تَفَرَّغَ لَها، فَهُوَ لايُبالى‌ عَلى‌ ما أصْبَحَ مِنَ الدُّنْيا عَلى‌ عُسْرٍ أَمْ عَلى‌ يُسْرٍ.«4»

برترين مردم كسى است كه عاشق عبادت شود پس دست در گردن آن آويزد و از سويداى دل دوستش بدارد و با پيكر خود با آن در آميزد و خويش را وقف آن گرداند. و او را باكى نباشد كه دنيايش به سختى و تلخى يا به آسانى و گوارايى بگذرد.

امام على (عليه السلام) مى‌فرمايد:

التَّفَكُّرُ فى‌ مَلَكُوتِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ عِبادَةُ الْمُخْلَصينَ.«5»

انديشيدن در پادشاهى آسمان‌ها و زمين، پرستش بندگان با اخلاص است.

و نيز فرمود:

التَّفَكُّرُ فى‌ آلاءِ اللَّهِ نِعْمَ العِبادَةِ.«6»

فكر كردن در نعمت‌هاى خداوند، نيكو عبادتى است.

زيرا كه به وسيله معرفت حق، اداى شكر و افزونى نعمت‌ها مى‌گردد.

بر پايه آنچه از آيات درباره هدف خلقت انسان و موجودات استفاده مى‌شود، بيهوده نبودن آفرينش و ارزش‌هايى كه براى عبوديّت و بندگى در برنامه زندگى بشر بيان شده، بسيار مورد تأكيد معصومان و اولياى الهى قرار گرفته است.

حضرت سجّاد (عليه السلام) در وصاياى خود مى‌فرمايد:

فَاتَّقُوا اللَّهَ عِبادَ اللَّهِ وَ تَفَكَّرُوا وَ اعْمَلُوا لِما خُلِقْتُم لَهُ فَانَّ اللَّهَ لَمْ يَخْلُقْكُمْ‌ عَبَثًا وَ لَمْ يَتْرُكْكُم سُدىً قَدْ عَرَّفَكُمْ نَفْسَهُ وَ بَعَثَ إِلَيْكُمْ رَسُولَهُ وَ أَنْزَلَ عَلَيْكُمْ كِتابَهُ فِيهِ حَلالُهُ وَ حَرامُهُ وَ حُجَجُهُ وَ أَمْثالُهُ.«7»

بندگان خدا! از خدا بپرهيزيد و بيانديشيد و براى هدف آفرينش خود كار كنيد؛ زيرا خداوند شما را بيهوده نيافريده و رهايتان ننموده است. خود را به شما معرفى كرده است، كتاب خويش را نازل نموده و در آن حلال و حرام را بيان فرموده و دلايل و نمونه‌هايى را توضيح داده است.

امام على (عليه السلام) در جوامع كلم خود مى‌فرمايد:

سَكِّنُوا فِى أَنْفُسِكُمْ مَعْرِفَةَ مَا تَعْبُدُونَ حَتّى‌ يَنْفَعَكُمْ مَا تُحَرِّكُونَ مِنَ الْجَوَارِحِ بِعِبادَةِ مَنْ تَعْرِفُونَ.«8»

شناخت خدايى را كه مى‌پرستيد در جان‌هاى خود جاى دهيد تا خم و راست شدن‌هايتان براى عبادت كسى را كه مى‌شناسيد، سودمند باشد.

بنابراين شناخت و آگاهى و يقين در سلامت و پذيرش عبادت، نقش محورى دارد؛ و وسيله‌اى محكم براى ارتباط بين ربوبيّت و عبوديّت است. و هر كه شرايط بندگى را به جاى آورد و حق مولا را بشناسد، سزاوار آزادى و رهايى از بند وابستگى‌هاى مادّى و دنيوى مى‌گردد.

حقيقت بندگى در كلام امام صادق (عليه السلام)‌

امام صادق (عليه السلام) در پاسخ پرسش كسى كه از حقيقت بندگى پرسيد، فرمود:

حقيقت بندگى سه چيز است:

1- اينكه بنده در آنچه خداوند به او عطا فرموده است ملك خود نداند؛ زيرا بندگان خدا مالك نيستند و هر چه دارند از خداست و هر جا خدا امر كند بايد مصرف كنند.

2- اينكه بنده‌اى هرگز قدرت ندارد تنها با انديشه‌اش تدبير و چاره‌انديشى كند.

3- اينكه همه كوشش او در امورى است كه خداوند به آنچه امر كرده انجام دهد و به آنچه نهى نموده است مرتكب نشود...

سپس فرمود: اين سه ويژگى، نخستين درجه پرهيزگاران است.«9»

______________________________

(1)- ذاريات (51): 56.

(2)- بقره (2): 21.

(3)- الكافى: 2/ 83، حديث 2؛ بحار الأنوار: 67/ 253، باب 55، حديث 9.

(4)- الكافى: 2/ 83، حديث 3؛ بحار الأنوار: 67/ 253، باب 55، حديث 10.

(5)- غرر الحكم: 56، حديث 545.

(6)- غرر الحكم: 56، حديث 534.

(7)- بحار الأنوار: 75/ 128، باب 21، حديث 1؛ تحف العقول: 274.

(8)- بحار الأنوار: 75/ 63، باب 16، حديث 151؛ تحف العقول: 223.

(9)- بحار الأنوار: 1/ 224، باب 7، حديث 17؛ مشكاة الأنوار: 326.