استخاره در روايات به معناى طلب خير و بركت است. يعنى انسان در كارهايش از خداوند درخواست خير كند ولى در برخى روايات هم به وسيلهاى كه با آن استخاره صورت مىگيرد اشاره شده است. مانند قرآن، نماز، دعا، تسبيح و ... كه در هر يك به شيوههاى مخصوصى مراد حق تعالى را به دست مىآورد. و اين شيوهها با تفأّل و فال بينى و تعبير خواب و رمل و اسطرلاب تفاوت بسيار دارد.
زيرا استخاره يكى از شيوههاى طلب هدايت الهى است و انسان در زمانى كه وظيفه خود را از راه تفكّر خويش و مشورت با ديگران به ويژه اهل دانش و نيكوكاران به دست نمىآورد؛ به سوى برداشت از آيات قرآن همّت مىگمارد.
در حديثى از حضرت صادق (عليه السلام) آمده است كه فرمود:
به قرآن فال نزن.
در اينجا صاحب وسائل الشيعه مىافزايد:
استخاره عبارت است از درخواست برترى و شناخت نيك بودن آن در انتخاب يكى از دو كار بر ديگرى تا بدان عمل كند ولى تفاؤل و فال زدن به معناى شناسايى و پيش بينى كردن عواقب كارها و پيشامدهاى آينده و امثال اينهاست.
پس چه نيك است؛ كه انسان رضايت و غضب خداوند را در كارهايش در نظر بگيرد تا گرفتار عاقبت بد آنها نشود.
رسول اللّه (صلى الله عليه و آله) مىفرمايد:
از خوشبختى آدمى اين است كه از خداوند طلب خير كند و به قضاى الهى خشنود باشد و از بدبختى آدمى اين است كه از خداوند طلب خير نكند و از قضاى الهى ناخشنود باشد.
جابر بن عبدالله انصارى از رسول خدا (صلى الله عليه و آله) نقل مىكند:
نبى اكرم (صلى الله عليه و آله) پيوسته ما را در همه كارها به طلب خير آگاهى مىداد، همانطور كه سورههايى از قرآن را به ما آموزش مىدادند.
حضرت على (عليه السلام) در وصيّت خود به فرزندش مىفرمايد:
وجودت را در همه امور به خداى خود واگذار، كه در اين صورت خود را به پناهگاهى محكم، و نگاهبانى قوى وامىگذارى. در مسألت از خداوند اخلاص پيشه كن، كه بخشيدن و نبخشيدن به دست اوست. از خدايت بسيار طلب خير كن ....
و نيز مىفرمايد:
از خداوند طلب خير كن و بدون آن كارى را انتخاب مكن؛ زيرا بسا كسى كارى را انتخاب كرده كه آن سبب نابودى او شده است.
امام صادق (عليه السلام) در اين زمينه مىفرمايد:
هر كه با طيب خاطر يك بار از خدا طلب خير كند، خداوند به يقين به او خير عنايت خواهد كرد.
چند نكته درباره استخاره و آداب آن كه بايد رعايت شود:
1- شيخ مفيد در رساله الغَرِيّه خود نوشته است:
«سزاوار نيست كه انسان در امور نهى شده و واجبات استخاره كند. استخاره در امور مباح و جايز است و در ترك عبادت مستحبى كه آوردن هر دوى آنها ممكن نباشد مانند حج و جهاد مستحبى و يا زيارت حرمى و ديدار برادرى به مانند ديگرى.»
2- خواهان استخاره بايد پس از بىنتيجه بودن فهم عقلى و تجربه و همفكرى با ديگران باشد و راه اطمينان تنها در اين وسيله منحصر گردد.
3- نيّت استخاره بايد به راستى و درستى خالصانه باشد و حقيقت امر را از خدا طلب نمايد.
4- شخص استخاره كننده بايد با وضو و پاكيزگى بدن و از آلودگىهاى نفسانى به دور باشد.
5- پس از استخاره به پيام خداوند احترام گذاشته و در عمل به آن جدّيّت داشته باشيد.
و همچنين نيكوست كه انسان در استخاره پس از تحصيل طهارت جسمى و روحى و حمد و ستايش الهى دو ركعت نماز بجاى آورد و قنوت را با توجّهى خاص بخواند و در حال نماز ادب را مانند نيازمندان نگه دارد و تا پايان نماز و دعا ازبه خداوند غافل نشود و با كسى در بين استخاره سخن نگويد و در صورتى كه خلاف مراد او درآمد ناراحت نشود و خدا را سپاسگزارى نمايد.
از امام صادق (عليه السلام) نقل شده است كه فرمود:
هر گاه پدرم پيوسته براى كارى خواست استخاره نمايد وضو مىگرفت و دو ركعت نماز مىخواند و اگر خدمتكار با او سخن مىگفت مىفرمود: خداوند منزّه است و گفتگو نمىكرد تا به پايان برسد.
______________________________
(1)- الكافى: 2/ 629، حديث 7؛ بحار الأنوار: 88/ 244، باب 4، ذيل حديث 5.
(2)- وسائل الشيعة: 6/ 233، باب 38، حديث 7817.
(3)- بحار الأنوار: 74/ 161، باب 7، حديث 153؛ تحف العقول: 55.
(4)- بحار الأنوار: 88/ 224، باب 1، حديث 4؛ فتح الأبواب: 150.
(6)- غرر الحكم: 196، حديث 3863.
(7)- بحار الأنوار: 88/ 256، باب 7، ذيل حديث 1؛ فتح الأبواب: 257.
(8)- بحار الأنوار: 88/ 229، باب 2، الاستخارة بالرقاع؛ فتح الأبواب: 176.
(9)- رياض السالكين: 5/ 129- 130.
(10)- بحار الأنوار: 88/ 262، باب 7، حديث 14؛ المحاسن: 2/ 599، حديث 8.