فراز 6 از دعای 44 ( دعا برای توفیق بزرگ‌داشت ماه رمضان )
فضيلت و حرمت ماه مبارك رمضان
براى شناخت عظمت و اهميّت و موقعيت ماه مبارك رمضان چاره‌اى جز مراجعه به معارف اسلامى نيست. بيان ثواب عبادات و اعمال و اخلاقيات و انجام امور خير در روايات و اخبار نشانگر اين است كه ماه رمضان در ميان تمام ايّام سال از امتيازات بسيار مهمى برخوردار است.
رسول حق (صلى الله عليه و آله) فرمود:
شعبان ماه من است، و ماه رمضان ماه خداوند، هر كس در ماه من يك روز روزه بدارد او را در قيامت شفاعت كنم، و هر كس دو روز از ماه مرا روزه بدارد گناهان گذشته و آينده‌اش مورد مغفرت قرار خواهد گرفت، و هر كس سه روز از ماه مرا روزه بگيرد به او مى‌گويند: كارت را از سر بگير، و هر كس ماه رمضان را روزه بگيرد و شهوت و زبانش را حفظ كند و از آزار مردم بپرهيزد، گناهان گذشته و آينده‌اش بخشيده مى‌شود و او را از آتش جهنّم آزاد مى‌كنند، و در دارالقرارش جاى مى‌دهند و شفاعتش را به تعدادى قبول مى‌كنند كه تمام گنهكاران از اهل توحيد نجات يابند.
فضيلت رمضان در كلام رسول خدا (صلى الله عليه و آله)
حضرت رضا (عليه السلام) از پدرانش از امير المؤمنين (عليه السلام) روايت مى‌كند كه رسول خدا (صلى الله عليه و آله) روزى براى ما درباره فرا رسيدن ماه رمضان چنين فرمودند:
اى مردم! به حقيقت كه ماه خدا با بركت و رحمت و مغفرت به سوى شما روى آورد.
ماهى است كه نزد خداوند بهترين ماه‌ها، و ايّامش بهترين ايّام، و شب‌هايش بهترين شب‌ها، و ساعاتش برترين ساعت‌هاست.
اين ماهى است كه در آن به ضيافت خدا دعوت شده‌ايد، و خداوند در اين ماه شما را اهل كرامت قرار داده، نَفَس‌هاى شما در اين ماه تسبيح، و خوابتان عبادت، و اعمالتان مقبول، و دعاى شما در اين ماه مستجاب است.
خدا را به نيّت‌هاى پاك بخوانيد، و با قلب‌هاى خالى از آلودگى از جنابش بخواهيد كه شما را به روزه گرفتن و تلاوت قرآن موفّق بدارد، شقى و بدبخت در اين ماه بزرگ كسى است كه از مغفرت حق محروم گردد.
در اين ماه از گرسنگى و تشنگى خود به گرسنگى و تشنگى قيامت توجّه كنيد، به فقرا و مساكين صدقه دهيد، بزرگانتان را احترام و به كوچكترها ترحم كنيد و صله ارحام بجا آوريد.
زبان را از آنچه بر زبان حرام است حفظ كنيد، و چشم از آنچه حلال نيست بپوشيد، و گوش از آنچه نبايد بشنويد نگاه داريد، به ايتام ببخشيد تا به ايتامتان ببخشند.
از گناهان خود به پيشگاه محبوب توبه كنيد، و به وقت نمازها دست به دعا برداريد، كه آن ساعات بهترين ساعات است، و وقتى است كه خداوند با نظر رحمت به بندگانش مى‌نگرد، آنان را جواب مى‌دهد چون بخوانندش، و پاسخ مى‌گويد چون صدايش بزنند، و مستجاب مى‌كند چون دعا كنند.
اى مردم! وجودتان در گرو اعمال شماست، آن را با استغفار آزاد كنيد، و پشت شما از بار گناهان سنگين است آن را با طولانى كردن سجود سبك نماييد، و بدانيد كه حضرت حق قسم ياد كرده نمازگزاران و سجده كنندگان را عذاب ننمايد، و آنان را در قيامت از عذاب نترساند.
مردم! هر يك از شما در اين ماه به مؤمنى افطار دهد ثوابش نزد حق همانند آزاد كردن يك بنده در راه خداست، و گناهان گذشته‌اش قرين مغفرت مى‌گردد. عرضه داشتند: يا رسول اللَّه! همه ما قدرت بر اين كار را نداريم، فرمود: خود را از آتش جهنّم نگاه داريد گرچه به نصف خرما يا يك مقدار آب دادن به روزه‌دار باشد.
اى مردم! هر كس در اين ماه اخلاقش را نيكو كند براى خود جواز عبور از صراط آماده كرده آنهم در روزى كه قدم‌ها مى‌لغزد، و هر كس در اين ماه به زير دستش همه امور را سبك بگيرد خداوند حسابش را سبك خواهد گرفت، و هر كس شرّش را از مردم حفظ كند خداوند او را در روز جزا از غضبش حفظ خواهد كرد، و هر كس در اين موقع يتيمى را گرامى بدارد خداوند در قيامت او را گرامى خواهد داشت، و هر كس صله رحم كند خداوند او را در محشر به رحمتش متصل كند، و رحمتش را در روز جزا از قاطع رحم قطع نمايد.
ثواب نماز مستحبى در اين ماه برائت از آتش، و اداى واجب در اين زمان هفتاد برابر از زمان ديگر بهره‌اش بيشتر است.
كسى كه در اين ماه زياد بر من صلوات فرستد خداوند روزى كه ميزان عده‌اى را سبك كند ميزانش را سنگين مى‌نمايد، تلاوت يك آيه در اين ماه اجرش به مانند ختم يك قرآن است در غير اين ماه.
اى مردم! درهاى بهشت در اين ماه باز است از خدا بخواهيد كه به روى شما نبندد، و درهاى جهنّم بسته است از او تقاضا كنيد كه به روى شما باز نكند، و شياطين در اين ماه در غل و زنجيرند از حضرتش تمنّا كنيد كه آنان را بر شما مسلّط ننمايد.
امير المؤمنين (عليه السلام) مى‌فرمايد:
من در اين‌جا از جاى برخاستم و عرضه داشتم: يا رسول اللَّه! بهترين عمل در اين ماه چيست؟ فرمود: بهترين عمل در اين ماه خوددارى از محارم الهى است.
در اين وقت رسول حق گريست، عرضه داشتم: علت گريه شما چيست؟
فرمود: براى تو گريه مى‌كنم، گويا تو را در نماز مى‌بينم كه بدبخت‌ترين مردم و همپايه پى‌كننده ناقه صالح ضربتى بر تو وارد مى‌كند كه محاسنت به خون سرت خضاب مى‌شود.
عرضه داشتم: در آن وقت دينم سالم است؟ فرمود: آرى. سپس گفت: قاتلت قاتل من است، دشمنت دشمن من است، ناسزا گوى به تو ناسزا گوى به من است، زيرا تو جان منى و روح تو روح من است و طينت تو طينت من است.
خداوند مرا آفريد و تو را پديد آورد و هر دوى ما را انتخاب نمود، مرا براى نبوت، تو را براى امامت، منكر امامت تو منكر نبوت من است.
تو جانشين من و پدر فرزندان من و شوهر دختر من، و خليفه من در امّتم در حيات و ممات منى.
امر تو امر من است، نهى تو نهى من است، قسم به آن كه مرا مبعوث به رسالت كرد و به عنوان بهترين آفريدگان قرار داد هر آينه تو حجت خدا بر مردم و امين سرّ او و خليفه‌اش در ميان بندگانى.
امام رضا (عليه السلام) از پدران بزرگوارش روايت مى‌كند كه رسول خدا (صلى الله عليه و آله) فرمود:
به حقيقت كه ماه رمضان ماه بزرگى است، حسنات در آن اضافه مى‌شود، سيّئات محو مى‌گردد، درجات بالا مى‌رود، هر كس در اين ماه صدقه مختصرى بدهد خداوند او را مى‌آمرزد، و هر كس به زير دست نيكى كند مورد مغفرت قرار مى‌گيرد، و هر كس اخلاقش را نيكو نمايد آمرزيده مى‌شود، و هر كس خشمش را فرو خورد به غفران حق مى‌رسد، و هر كس صله رحم نمايد بخشيده مى‌شود.
اين ماه چون ماه‌هاى ديگر نيست، وقتى مى‌آيد با بركت و رحمت مى‌آيد، و وقتى مى‌رود با غفران ذنوب مى‌رود، خوبى‌ها در اين ماه به چند برابر محاسبه مى‌شود، و اعمال خير در اين ماه قبول درگاه حق است، دو ركعت نماز مستحب در اين ماه غفران الهى را به دنبال دارد. سپس فرمود: بدبخت كسى است كه بدون آمرزش گناه از اين ماه بيرون رود، در اين وقت مبتلا به خسارت شده در حالى كه نيكوكاران به جايزه‌هاى حق رسيده‌اند.
هستى‌ام يك قطره از درياى تو
مستى‌ام يك نشئه از صهباى تو
گر قبولم مى‌كنى دُرّ يتيم
رانيم از خود كف درياى تو
حسن تو نور دل بيناى من
عشق من زيب رخ زيباى تو
چشم تو مفتون سر تا پاى خود
چشم من حيران سر تا پاى تو
آبروى شمع و مه را ريخت دوش
آفتاب روى بزم آراى تو
مى‌فزايد شور بر شور دلم
چون تبسّم مى‌كند لب‌هاى تو
آه من از تاب آن زلف سياه
شور من از لعل شكّر خاى تو
هر كه سودا كرد با تو سود برد
فيض را سر رفت از سوداى تو
فضيلت رمضان در كلام امام صادق (عليه السلام)
امام صادق (عليه السلام) فرمود:چون در ماه مبارك روزه گرفتيد زبان از دروغ نگهداريد، چشم از حرام بپوشيد، با يكديگر بر سر امور ناچيز دنيايى و مسائل زندگى نزاع و دعوا نكنيد، بر هم حسد نورزيد، از يكديگر غيبت ننماييد، جدال نكنيد، دروغ نگوييد، مباشر با زنان نشويد، با يكديگر مخالفت ننماييد، بر هم خشم نگيريد، به يكديگر ناسزا ندهيد، شماتت نكنيد، سستى نورزيد، دعوا نكنيد، آزار نرسانيد، ستم ننماييد، بدرفتارى نكنيد، ملول و بى قرار نشويد، و از ياد خدا و نماز غفلت ننماييد.
ملازم سكوت و بردبارى و صبر و صدق باشيد، از اهل شر كناره‌گيرى كنيد، و از قول زور و دروغ و افترا، دشمنى و بدگمانى، و غيبت و دو بهم زنى بپرهيزيد.
مشرف به آخرت و منتظر رسيدن ايّام رخت بر بستن باشيد، به انتظار وعده خدا به سر بريد، و براى لقاء اللَّه توشه برداريد، بر شما باد به آرامش و وقار و خشوع و خضوع و خاك‌سپارى بنده‌اى كه از مولايش در ترس است.
نيكوكار و ترسناك از عذاب، و اميدوار به رحمت، و در حالت رعب و ترس، و رغبت و ميل به حقايق باشيد.
قلب از عيوب پاك شود، باطن‌ها از آلودگى قداست پيدا كند، جسم از آلودگى‌ها تميز گردد، تبرّى از دشمنان حق برايتان حاصل شود، ماه روزه است روزه‌ات را با سكوت از تمام جهات به دوستى حق برسان و آن به اين صورت است كه از آنچه در آشكار و نهان نهى شده‌اى بپرهيزى، و حقّ خشيت را در باطن و ظاهر بجاى آورى، وجودت را در ايّام روزه‌داريت به او واگذار كنى، و دل براى او فارغ نمايى، و همه هستيت را براى خواسته‌هاى حضرت دوست مايه بگذارى.
چون اين امور را رعايت كردى به حقيقت روزه براى خدا روزه‌دار شده‌اى، و امرش را در امر روزه اطاعت كرده‌اى، و به هر مقدار از اين امور كم بگذارى از واقعيّت و معنويّت روزه‌ات كاسته‌اى.
پدرم حضرت باقر (عليه السلام) فرمود:
پيامبر (صلى الله عليه و آله) شنيد زنى كنيزش را ناسزا گفت، غذا خواست و به آن زن فرمود:بخور، عرضه داشت: روزه‌ام، فرمود: اين چه روزه‌اى است كه كنيزت را در آن ناسزا گفتى؟ روزه فقط از خوردن و آشاميدن نيست، خداوند روزه را به غير از خوردن و آشاميدن حجاب بين عبد و تمام بدى‌ها قرار داده، قول بد روزه را به افطار مى‌كشاند، چقدر روزه‌گير كم و گرسنه زياد است؟
در هر صورت، برابر روايات و اخبار فراوانى كه در جهت ماه مبارك رمضان از رسول خدا (صلى الله عليه و آله) و ائمه معصومين (عليهم السلام) رسيده، روزه حقيقى در ماه رمضان روزه‌اى است كه روزه‌دارش از تمام گناهان ظاهرى و باطنى بپرهيزد.
______________________________
(1)- بحار الأنوار: 93/ 356، باب 46، حديث 24؛ الأمالى، شيخ صدوق: 19، حديث 1.
(2)- بحار الأنوار: 93/ 356- 358، باب 46، حديث 25؛ وسائل الشيعة: 10/ 313 و 314، باب 18، حديث 13494.
(3)- بحار الأنوار: 93/ 361، باب 46، حديث 29؛ الأمالى، شيخ صدوق: 54، حديث 2.
(4)- بحار الأنوار: 93/ 292- 293، باب 36، ذيل حديث 16؛ نوادر الاشعرى: 21 و 22، باب 2، حديث 10.
انتخاب شرح:
- حسین انصاریان - محمد رضا آشتیاني - محمد جعفر امامی - محمد بن سلیمان تنکابنی - محمد علي مدرسی چهاردهی - بدیع الزمان قهپائی - سید عليخان حسينی حسنی مدنی شيرازی - سید علیخان حسينی حسنی مدنی شيرازی - سید محمد باقر حسينی (داماد) - سید محمد باقر موسوی حسينی شيرازی - سید محمد حسین فضل الله - سید محمد شيرازی - سید نعمة الله جزائری - عباس علی موسوی - محمد جواد مغنیه - محمد دارابی - نبیل شعبان
