ALTINCI FƏSİL: MƏHDİLİK ƏQİDƏSI BARƏSİNDƏ YARANAN MANEƏLƏR VƏ XOŞAGƏLMƏZ HALLAR

Hər bir mərifət məcmuəsi və mədəniyyəti üçün müəyyən nasazlıqlar, xoşa gəlməz hallar irəli gələ bilər ki, bu da həmin mədəniyyətin inkişaf edib çiçəklənməsinə mane ola bilər. Dini mədəniyyət də bə`zən elə bəlalara düçar olur ki, onun kamal istiqamətində olan hərəkətini süstləşdirir. Hazırki bəhs də bu bəlaların ayırd edilməsi və onunla mübarizə aparılması üslubunu öyrədir.

Yaxşı olar ki, bu fəsildə həqiqi Məhdilik mədəniyyəti barəsində mövcud olan maneələr barəsində bəhs edək ki, bu əqidəyə dəyə biləcək xəsarətlərlə tanış olmaqdan əlavə, onunla mübarizə və zərərsizləşdirilmə yollarını da öyrənək.

Məhdilik mədəniyyətinə dəyə biləcək xəsarətlərdən qafil olunması camaatın, xüsusilə cavanların İmam Məhdi (ə)-ın özünün varlığına, yaxud o həzrətin barəsində mərifət kəsb etməyin müxtəlif yönlərində e`tiqadlarının süstləşməsinə səbəb ola bilər, bə`zən də cavanların azğın əqidələrə, yaxud şəxslərə meyl etməsinə şərait yarada bilər. Buna əsasən, bu xəsarətlərlə tanış olmaq bu böyük imamın intizarını çəkənlərin e`tiqad və əməldə daha artıq vəsvəsələrdən qoruyub saxlayacaqdır.

Məhdilik mədəniyyətində yarana biləcək xəsarətlərin bə`zilərini aşağıda qeyd edirik:

YANLIŞ TƏSƏVVÜRLƏR

Məhdilik mədəniyyətinə dəyə biləcək ən mühüm xəsarətlərdən biri də bu islami mədəniyyət barəsində yanlış və düzgün olmayan təsəvvür və təfsirlərin irəli çəkilməsidir. Rəvayətlərdən düzgün olmayan çıxarışlar və natamam təhlillər yanlış nəticənin əldə olunmasına səbəb olur ki, onlardan bir neçəsini qeyd edirik:

1-İntizar məfhumundan yanlış nəticə və təsəvvürün alınması nəticəsində bə`ziləri belə təsəvvür etmişdir ki, dünyanın fəsadan təmizlənib islah olunması imamın qüdrətli əli ilə olduğuna görə, cəmiyyətdəki eybəcərliklərin, ədalətsizlik və qanunsuzluqların qarşısında bizim heç bir vəzifmiz yoxdur. Üstəlik İmam Məhdi (ə)-ın zühurunun yaxınlaşması üçün cəmiyyətdə pislikləri, çirkinlikləri və eybəcərlikləri yaymalıyıq!! Bu düzgün olmayan təfəkkür onlar əmr be məruf və nəhy əz münkər işini hər bir müsəlmanın vacib vəzifəsi hesab edən Qur`an və əhli beyt nəzərinin müqabilindədir.

İran İslam respublikasının banisi İmam Xomeyni (rəhmətullahi əleyh) bu nəzəriyyəni tənqid edərək buyurmuşdur:

«Əgər bizim əlimiz çatsaydı, qüdrətə malik olsaydıq, onda bütün zülmlərin və haqsızlıqların kökünü yer üzündən kəsmək bizim şər`i vəzifəmiz olardı. Amma bizim buna qüdrətimiz çatmaz. Əsas məsələ budur ki, İmam Məhdi (ə) dünyanı haqq-ədalətlə dolduracaqdır, bunun mə`nası bu deyildir ki, siz bu vəzifədən əl çəkməlisiniz və sizin heç bir vəzifəniz yoxdur!»[1]

İmam Xomeyni sözlərinin başqa birində buyurur:

«Əcəba! Qur`an ayələrinin əksinə olaraq nəhy əz münkər işindən əl çəkməliyikmi?! Əmr be məruf işindən əl çəkməliyikmi?! Həzrətin gəlişi üçün günahları cəmiyyətdə yaymalıyıqmı?!»[2]

(Qeyd etmək lazımdır ki, biz «intizar» bəhsinin əvvəllərində intizarın düzgün mə`nası barəsində söhbət etmişdik.)

2-Bə`zi rəvayətlərin zahiri mə`nasından belə təsəvvür yaranır ki, İmam Məhdi (ə)-ın zühurundan əvvəl baş verəcək hər bir qiyam məhkum və rədd olunub. Buna əsasən, tağutçular, zalımlar əleyhinə olan və islam hökmlərini bərqərar etməyə sə`y göstərən İran İslam inqilabının müqabilində düzgün olmayan mövqelər seçmişlər.

Onların cavabında demək lazımdır ki, islam hökmlərindən çoxunun icra olunması, o cümlədən hüdudların, qisas hökümlərinin icra olunması, islam düşmənləri ilə, cəmiyyətdəki fəsad və eybəcərliklərlə geniş miqyasda mübarizə aparmaq islam hökuməti təşkil edilmədən mümkün deyildir. Buna əsasən, islam hökumətinin bərqərar olunması üçün sə`y etmək bəyənilən və əqlin qəbul etdiyi bir işdir. Bə`zi rəvayətlərdə qiyamın qadağan edilməsi də dünyəvi məqsədlərlə olan qiyamlarda, ilahi məramları malik olmayan hərəkətlərdə iştirak etməmək nəzərdə tutulur, yaxud da məhdiçilik ünvanı ilə başlanan hərəkatlar ola bilər; nəinki cəmiyyətin islah olunması istiqamətində aparılan hər növ qurucu və inqilabi hərəkatın rədd olunması.[3]

3-Məhdiçilik mədəniyyətində yaranan yanlışlıqlardan biri də İmam Zaman (ə) barəsində kobud və rəhimsiz bir simanın canlandırılmasıdır.

İmam Məhdi (ə)-ın ədalət qılıncı ilə qan dəryası yaratmasını, insanların çoxunun qılıncdan keçirilməsini düşünən bə`zi şəxslərin təsəvvürünün əksinə olaraq, İmam Məhdi (ə) Allah taalanın rəhmət məzhəridir. O, əziz İslam Peyğəmbəri (s) kimi əvvəlcə bütün insanları aşkar dəlil və bəyanlarla islama və Qur`ana də`vət edəcək, camaatın əksəriyyəti o həzrətin də`vətinə müsbət cavab verərək ona qoşulacaqlar. Buna əsasən, İmam (ə) yalnız tam agahlıq üzündən haqqı qəbul etməyən, inadkarlıq göstərən və qılıncdan başqa bir şey tanımayan şəxslərlə qılıncla rəftar edəcəkdir.

YERSШZ OLARAQ ZÜHURUN TEZLƏŞMƏSİNİ TƏLƏB ETMƏK

Məhdilik mədəniyyətində yaranan ciddi xəsarətlərdən və yanlışlıqlardan biri də zühurun iste`calını, yə`ni bir şeyin vaxtı və lazım olan şəraitləri vücuda gəlmədən onun baş verməsini istəməkdir. Tələskən insanlar nəfslərinin zəifliyinə, tutumlarının az olmasına, təmkin və aramlığını əldən verdiklərinə görə, eləcə də şəraitləri nəzərə almadıqlarına görə, hər bir şeyin tez bir zamanda baş verməsini istəyirlər.

Həqiqi məhdilik mədəniyyəti, eləcə də qaib İmamın intizarı məsələsi ilə qarşılaşmada intizarçı insan daim zühurun baş verməsini arzu edir, bütün varlığı və eşq ilə zühurun baş verməsini istəyir, bu, işin tezləşməsi üçün dua edir, lakin heç vaxt bu işdə tələsmir; qeybət dövrü nə qədər uzansa və intizar nə qədər uzun müddətli olsa da, yenə də səbrini əldən vermir; əksinə zühura olan sonsuz eşq və məhəbbətinə baxmayaraq Allahın iradəsi və Onun istəyi qarşısında kamil şəkildə, qeydsiz-şərtsiz təslim olur, zühur üçün lazım olan bütün şəraitlərin gerçəkləşməsi üçün səbir edir.

Əbdür-Rəhman ibni Kəsir yazır: İmam Sadiq (ə)-ın hüzurunda oturmuşdum ki, Möhrüm adlı bir şəxs daxil olub dedi: «Sənə fəda olum! Mənə deyin görüm, intizarını çəkdiyimiz bu iş nə vaxt baş verəcəkdir?» İmam buyurdu: «Ey Möhrüm, vaxt tə`yin edənlər yalan demiş və tələsənlər həlak olmuşlar. Nicat tapanlar –təslim olanlardır.»[4]

Zühur işində tələsməyin qadağan edilməsi buna görədir ki, bu hadisənin ardınca intizarçı insanda ümidsizlik, məyusluq ruhiyyəsi baş verə bilər, o bununla da təmkin və səbrini əldən verər, onun təslimçilik haləti giley güzara çevrilə bilər, zühurun təxirə düşməsindən qərarı kəsilər, bu ruhi xəstəlik başqalarına da sirayət edər, hətta bə`zən zühur işində tələskənlik imamın varlığının inkar olunmasına da səbəb ola bilər.

Qeyd etmək lazımdır ki, zühur işin də tələskənliyin mənşəyi budur ki, onun ilahi sünnələrdən olmasını, bütün sünnələr kimi, şərait və zəminələrinin yaranmasından sonra həyata keçəyini bilmir və buna görə də onun baş verməsində tələskinliyə düçar olurlar.

ZÜHURA VAXT TƏ`YİN EDİLMƏSİ

Məhdiçilik mədəniyyətinin xəsarətlərindən biri də budur ki, bə`ziləri zühur üçün müəyyən bir vaxt tə`yin edirlər, halbuki, zuhurun zamanı insanlardan gizlidir və din rəhbərlərinin rəvayətlərində zühur üçün vaxt tə`yin edilməsi şiddətlə qadağan edilmiş, vaxt tə`yin edənlər yalançı adlandırılmışdır. İmam Baqir (ə)-dan «zühurun vaxtı müəyyəndirmi?» –deyə sual edilən zaman Həzrət buyurdu: «Zühur üçün vaxt tə`yin edənlər yalan deyirlər! (Bu cümləni üç dəfə təkrar etdi).»[5]

Bununla belə, bə`ziləri bilərəkdən, yaxud mə`lumatsızlıq üzündən zühur üçün vaxt tə`yin edirlər ki, onun ən azacıq mənfi tə`sirləri bu yalançı və`dələrə inanan, lakin onun əksini müşahidə edən şəxslərdə ümidsizlik ruhiyyəsinin yaranmasıdır.

Buna əsasən, həqiqi müntəzirlər gərək özlərini nadanların və şeytan sifətlərin məkrlərindən qoruyaraq zühurun zamanı barəsində yalnız Allahın iradəsinə təslim olsunlar.

ZÜHUR ƏLAMƏTLƏRİNİN XÜSUSİ HADİSƏ VƏ NÜMUNƏLƏRƏ TƏTBİQ EDİLMƏSİ

Çoxlu rəvayətlərdə İmam Məhdi (ə)-ın zühuru üçün müəyyən əlamət və nişanələr bəyan edilmişdir. Amma onların dəqiq keyfiyyət və xüsusiyyətləri aydın deyildir. Bu da şəxsi və ehtimali təhlil və təfsirlər üçün bir növ mənbə və əsas olmuşdur. Bə`zən zuhur əlamətlərinin mövcud hadisələrə tətbiq edilməsi qərarına gəlir və bununla da zühurun yaxınlaşması və yaxud yaxın olması ehtimalından xəbər verirlər.

Bu da Məhdilik mədəniyyətində mövcud olan xəsarətlərdən biridir ki, bə`zən ümidsizliyə səbəb olur. Misal üçün, Süfyaninin şəxsiyyəti filan məntəqədə yaşayan «filan şəxsə» təfsir edildiyi, Dəccal barəsində dəlilsiz və əsassız təhlillər irəli sürüldüyü və bunun ardınca da çox yaxın zamanlarda zühurun müjdəsi verildiyi zaman, uzun illər keçməsinə baxmayaraq, İmam Zaman (ə) zühur etmir və nəticədə bir qrup insan yolunu azaraq səhvə düçar olur və səhih əqidələrində sarsıntıya, tərəddüdə düşürlər.

QEYRİ ZƏRURİ BƏHSLƏRİN İRƏLİ ÇƏKİLMƏSİ

Həqiqi Məhdiçilik mədəniyyətində çoxlu məarif mövcuddur ki, onların zəruri bir məsələ kimi irəli sürülüb, şiələrə agahlıq verilməsində əsas rol ifa edir. Qeybət zamanında onlara necə əməl etmələrini təcəssüm etmək çox mühüm bir məsələdir.

Bə`zən müəyyən fərdlər, yaxud məcmuələr danışıq, məqalə və nəşriyyatlarında, hətta konfranslarında belə bu kimi bəhsləri irəli çəkirlər ki, onların irəli çəkilməsinə heç bir zərurət yoxdur, əksinə, bə`zən müntəzirlərin zehnlərində azdırıcı sual və şübhələrin yaranmasına səbəb olur.

Misal üçün, İmam Zaman (ə)-la görüş bəhslərinin ifratçı şəkildə irəli çəkilməsi, insanların bu işə təşviq edilməsində çoxlu xoşagəlməz hallar yaranır və bə`zən ümidsizliyə, bə`zən də İmam (ə)-ın vücudun inkar olunmasına səbəb olur. Halbuki, rəvayətlərdə tə`kid olunan şey İmam Əli (ə)-ın razılığı istiqamətində hərəkət etmək, sözdə, danışıqda, əməl və rəftarda o həzrətə tabe olmaqdır. Buna əsasən, İmam Zaman (ə)-ın qeybdə olduğu vaxtda əsas və mühüm məsələ müntəzirlərin vəzifələrini bəyan etməkdir ki, əgər İmam Zaman (ə)-la görüşə nail olsalar, o həzrətlə razılıq halında görüşmüş olsunlar.

İmam Zaman (ə)-ın evlənib-evlənməməsi, övlad sahibi olub-olmaması, özünün harda yaşaması və sair kimi bəhslərin irəli çəkilməsi qeyri-zəruri məsələlərdir ki, bunların əvəzinə müntəzirlərin həyatında əsaslı rol ifa edən məsələlərin irəli çəkilməsi yerinə düşərdi. Buna görə də zühurun şərait və zəminələri barəsində söhbətə başlamaq zühur əlamətləri barəsindəki söhbətdən irəlidir, çünki zühur şəraitləri ilə tanış olmaq İmam Zaman (ə) aşiqlərini o şəraitlərin həqiqi mə`nada gerçəkləşməsinə təşviq edir.

Bu məslədə, yə`ni Məhdiçilik bəhslərinin irəli çəkilməsində hərtərəfli baxışlara malik olmaq lazımdır. Belə ki, bu mövzu barəsində söhbət aparan zaman Məhdiçilik məarifi məcmu halında araşdırılmalıdır. Bə`zən müəyyən rəvayətləri mütaliə edib digər rəvayətləri isə nəzərə almadan məhdiçilik barəsində düzgün olmayan təhlillər irəli sürürlər. Misal üçün, onlar uzunmüddətli və qanlı müharibələri göstərən rəvayətləri mülahizə edərək, qaib İmam barəsində çox vəhşətli, mürtəce bir sima təqdim edirlər, o həzrətin ilahi mehr-məhəbbətindən söhbət açan, gözəl adət davranış və əxlaqının əziz İslam Peyğəmbəri ilə eyni olduğunu göstərən rəvayətlərdən isə qafil olurlar. Aydındır ki, hər iki qəbildən olan rəvayətə dərindən diqqət yetirilməsi bu həqiqəti bəyan edir ki, İmam Zaman (ə)-ın nəinki şiələrə və o həzrətin aşiqləri, hətta bütün haqq axtaran insanlarla belə, mehr-məhəbbət, səfa-səmimiyyət üzündən olacaq. Bu sonuncu ilahi zəxirənin intiqam qılıncı isə yalnız zalımların və onların ardıcıllarının başına ediriləcəkdir.

Buna əsasən, məhdiçilik mövzusu barəsində söhbət aparılması kifayət qədər elmi səlahiyyətə sahib olmağı tələb edir. Belə bir səlahiyyətə malik olmayanlar isə bu meydana daxil olmamalıdır, əks halda məhdiçilik mədəniyyətinə ağır xəsarətlər vura bilərlər.

YALANÇI İDDİAÇILAR

Məhdiçilik məarifinin xəsarətlərindən biri də bu müqəddəs hadisə ilə əlaqədar yalançı iddiaçıların zühur etməsidir. İmam Zaman (ə)-ın qeybdə olduğu uzun müddət ərzində çoxlu adamlar yalandan iddia edərək o həzrətlə xüsusi rabitə də olduğunu demiş, yaxud o həzrətin tərəfindən xüsusi naiblik məqamına çatmasına iddia etmişdir.

İmam Zaman (ə) özünün dördüncü naibinə yazdığı məktubda aşkar şəkildə buyurmuşdur: «Sən altı gündən sonra dünyadan gedəcəksən. Öz işlərini qaydasına sal və özünə canişinlik barəsində bir kəsə vəsiyyət etmə, çünki (artıq) kamil qeybət dövrü gəlib çatmışdır... Gələcəkdə şiələrimdən bə`ziləri (mənimlə əlaqədə olmaq və) məni müşahidə etmək barəsində iddialar edəcəklər. Agah olun! Hər kəs Süfyaninin xürucundan və asimani səsin eşidilməsindən qabaq məni müşahidə etdiyini iddia etsə, yalançıdır.»[6]

Bu aydın bəyanla mə`lum olur ki, hər bir agah şiənin vəzifəsidir ki, İmam Zaman, barəsində, onun xüsusi naiblərindən olmasını, yaxud o həzrətlə xüsusi əlaqəyə malik olmasını idda edənləri təkzib etsinlər, bu kimi dünyapərəst adamların cəmiyyətə nüfuz etməsinin qarşısını alsınlar.

Bu yalançılardan bə`ziləri həddini aşaraq niyabət iddiası etməkdən əlavə, Məhdi olmalarını da iddia etmiş və bu iddianın ardınca inhirafçı və azğın bir firqə və məktəbin əsasını qoymuş, çoxlarının əqidə azğınlığına düşməsinə şərait yaratmışlar.[7] Bu azğın qrpların tarixçəsini araşdırmaqla aydın olur ki, onların çoxu istismarçı qüdrətlərin kömək və himayələri ilə yaranmış və öz həyatlarını davam etdirmişlər.

Aydındır ki, azğınçı firqələrin və qrpların yaranması, avam xalq kütlələrinin yalandan iddia edənlərə etimad etməsi onların cahalət və nadanlığına dəlalət edir. Kifayət qədər mərifət olmadan imam Zaman (ə)-la görüşə şiddətli eşq-məhəbbətin olması yalançı iddiaçıların cəmiyyətə nüfuz etməsinə səbəb olur. Buna əsasən, müntəzir şiələr kifayət qədər agahlıqla öz məhdiçilik məariflərini şeytansifətlərin məkr və hiylələrindən qoruyub-saxlamalı, şiənin qabaqcıl alimlərinə tabe olmaqla öz məktəblərini davam etməlidirlər.