Cavab:Rəvayət hədisin nəql olunmasına , dirayət isə nəql olunan hədisin məna və məfhumunun başa düşülməsinə, onun mötəbər və sənəd baxımından mötəbər və məqbul oluba-olmamasını üzə çıxarılmasına deyilir.
Hədislər isə aşağıdaki hissələrə bölünürlər.
Mütəvatir xəbər- o həsilərə deyilir ki, onların nəql edən şəxslərin yalan danışmaqlarına və hədis saxtalaşdırmalarına ehtimal verilməsin. Onların verdikləri hər bir xəbər dinləyicinin yalnız doğru məlumat əldə etmələrinə səbəb olur.
Vahid xəbər- İstər bir nəfər tərəfindən olsun , istərsə də bir neçə nəfər tərəfindən nəql olunmuş , lakin mütəvatirlik həddinə çatmayan hədislərə deyilir. Və onun özü də bir neçə hissəyə bölünür ki, onlardan biri də mustəfiz hədislərdir.Yəni, o hədislər ki, onu nəql edən şəxslərin sayı hər məntəqədə çoxluq təşkil edir. Lakin bir çoxlarının dediklərinə görə mustəfiz hədislər o hədislərə deyilir ki, onu nəql edən ravilərin sayı hər məntəqədə üç nəfərdən artıq olmasın. Deməli, üç və ya daha çox şəxs tərəfindən nəql olunan hədis mustəfiz hədis adlanır. Vahid hədislərdən biridə səhih hədislərdir.
Səhih hədislər isə- o hədislərə deilir ki, hədisin sənədi məsum imamlara çatmış olsun və onların nəql edən ravilərin hamısı adil olmalı və on iki imamı qəbul etməlidir.
Həsən hədislər-o hədislərə deyilir ki, onların sənədi məsum imamlara çatsın və onların ədaləti sübuta yetməsədə insanlar arasında tərif olunsunlar.
Müvəssəq hədis- o hədislərə deyilir ki, onların sənədi məsum imamlara çatsın və və onların nəql edən ravilərin arasında məsum imamları qəbul etməyən şəxslər olmasada hamılıqla etibarlı şəxslər olsunlar.
Zəif hədis- o hədislərə deyilir ki, həsən , səhih və müvəsssəq hədislərin xüsusiyyətlərinə malik olmasın. Zəif hədislərin özləri də bir neçə hissəyə bölünür ki,onlardan biri də moquf hədislərdir. Bu dəstəyə aid olan hədisləri nəql edən şəxslər məsum imamlara deyil, onlarala ünsiyyətdə olan şəxslərdir.
Hədis məqtu’- o hədislərə deyilir ki , onları nəql edən şəxslər tabeinləri görmüş olsunlar. Tabeinlər isə məsum imamları yox, onlarla ünsiyyətdə olan şəxsləri görənlərə deyirlər.
Muzmir hədis- o hədislərə deyilir ki, onları nəql edən şəxslərın adı məsum imamların adları ilə sona çatmır.
Mu’zəl hədis- o hədislərə deyilir ki , onları nəql edən şəxslərin ikisinin və ya daha çoxunun adı bəlli olmasın.
Mursəl hədis- o hədislərə deyilir ki, onları nəql edən şəxslərın bir neçəsinun və ya bütünlüklə hamısının kimliyi bəlli olmasın. Mursəl hədislərin özünün də bir neçə növləri vardır ki , bu barədə dirayət elmində ətrafl məlumat verilmişdir.
************
