Ey cin və insan tayfası! Əgər göylərin və yerin ətrafından (çevrəsindən) kənara çıxa bilərsinizsə, çıxın. Siz (oradan) ancaq (qüdrət və) qüvvətlə (Allahın sizə bəxş etdiyi elmin qüdrətilə) çıxa bilərsiniz! (Yaxud siz oradan qüdrət və qüvvət vasitəsilə çıxa bilərsiniz ki, bu da sizdə yoxdur!) errahman 33. bu ayede meqsed nedir? bugun kosmosa aya getmek mumkun oldugu halda bu ayeden meqsed nedir?
Qısa cavab
"Ey cin və insan tayfası! Əgər göylərin və yerin ətrafından (çevrəsindən) kənara çıxa bilərsinizsə, çıxın. Siz (oradan) ancaq (qüdrət və) qüvvətlə (Allahın sizə bəxş etdiyi elmin qüdrətilə) çıxa bilərsiniz!"
«یَا مَعْشَرَ الجِْنّ ِ وَ الْانسِ إِنِ اسْتَطَعْتُمْ أَن تَنفُذُواْ مِنْ أَقْطَارِ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ فَانفُذُواْ لَا تَنفُذُونَ إِلَّا بِسُلْطَان» [1]
ayəsi barəsində təfsirlər müxtəlifdir. Onlar aşağıdakılardan ibarətdir:
«یَا مَعْشَرَ الجِْنّ ِ وَ الْانسِ إِنِ اسْتَطَعْتُمْ أَن تَنفُذُواْ مِنْ أَقْطَارِ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ فَانفُذُواْ لَا تَنفُذُونَ إِلَّا بِسُلْطَان» [1]
ayəsi barəsində təfsirlər müxtəlifdir. Onlar aşağıdakılardan ibarətdir:
- Ümumiyyətlə bu ayədən anlaşılır ki, burada müraciət məhşər gününə aid olan müraciətlərdəndir. Və təcizi (acizlik) müraciətidir. Yəni, Allah taala qeyd etmək istəyir ki, "Siz qiyamət günü nicat tapmaq üçün hər cür işdə aciz və gücsüzsüz". "İqtar" sözü ilə qüdrət, bacarıq və nüfuz dedikdə isə məhşər sərhədlərindən qaçmaq nəzərdə tutulur.[2] Bu təfsirə əsasən bu ayənin mənası belədir: "Ey cin və insan tayfası! Əgər qiyamətin hesab- kitabından qaça bilsənizsə, bu siz və bu göylərin və yerin ətrafından. Lakin hansı tərəfə qaçarsınızsa- qaçın Allahın mülkünə qaçmış olacaqsınız və nüfuz etməyə qadir olmayacaqsınız. Yalnız qüdrətlə ki, siz ona sahib deyilsiniz."[3]
- Bu ayə qiyamətə aiddir. Burada "sultan" dedikdə qüdrət nəzərdə tutulmur. Bəlkə bürhan və dəlildir. Çünki İlahi sənəd dedikdə həmçinin iman, saleh əməl, təqva, şəfaət, İlahi bağışlama nəzərdə tutulur. Deməli bu ayənin mənası belə olacaqdır: "Ey cin və insan tayfası! Siz qiyamət günü İlahinin qüdrət dairəsindən kənara çıxıb, özünüzü xilas edib, bir yerə pənah apara bilməzsiniz! Məgər ki, İlahinin sənədinə sahib olasız və Ondan icazə hökmü ala biləsiniz ki, cənnətə daxil olasınız."[4]
- Bu ayə bu dünyaya və ölümə aiddir. "Sultan"- ın mənası da mülkdür. Deməli ayənin mənası belə olacaüdır: "Ey cin və insan tayfası! Siz ölümün caynağından qaça bilməzsiniz! Hara getsəniz Mənim mülküm və Mənim qüdrətim çərçivəsindədir."[5]
- Qurani kərim bəşəriyyəti bir böyük mədəniyyətə doğru çağırmaq istəyir. Buna görə "ya məşər" sözündən istifadə edərək müraciət edir. Burada "işrət" və "təaşur" "toplaşmaq" mənasındadır ki, insanlar müəyyən bağlar vasitəsilə bir- birləri ilə əlaqə yaradırlar. Daha da geniş mənaya, cəmiyyət içərisində "ictimai tərəfdaşlıq (yardım)" mənasını daşıyır. Bununla da Qurani- kərim insanlar üçün mühüm düşüncəni bəyan edir ki, bu da üfüqlərə yol tapmaq, praktik və elmi həqiqətləri əldə etmək kimi böyük mədəniyyət müvəffəqiyyətləri kəşf etmək mümükün deyil, məgər ki, bir- birilə yardım və tərəftaşlıqla qüdrət və düçüncələr qrup şəklində səy və təlaş edərlərsə, təkamülü dərk etməyi əldə edir və bir- birlərinin iradələrini qidalandırırlar. Buna görə də bu ayədə yalnız "insan"-a müraciət etməmiş "insan" və "cin"-ə birlikdə müraciət etmişdir. [6]
Deməli, əgər dördüncü təfsiri nəzərdə tutsaq bu ayə bəşəriyyətin göylərin sirrlərini elmi və praktiki inkişafı ilə ziddiyyət təşkil etməməsi ilə yanaşı, bunu əvvəlcədən söyləmiş və mümkün hesab etmişdir. Amma digər baxışlara əsasən qeyd etmək olar ki, bugünki bəşəriyyətin kəşf etdiyi və səfər etdiyi hər bir şey İlahinin minlərlə okanında bir damcıya bənzəyir. Və bunu İlahi elminin müqabilində heçdir. Həqiqətən də bəşəriyyət göylərin həqiqi sirrlərinə nüfuz etməyə qüdrəti yoxdur. Və bu az miqdar elmi kəşflər və səfərlər ayədə qeyd edilən "nüfuz edə və əldə edə bilməz" fikri ilə ziddiyyət təşkil edə bilməz. Çünki həqiqətən də bəşəriyyətin bu əldə etdiyi kəşflər İlahi elmi müqabilində heçdir. Və ayə də bunu bizlərə bəyan etmək istəyir.
[1]- Ər- Rəhman surəsi, ayə 33.
[2]- Təba təbai, Seyyid Muhəmməd Hüseyn, Əl- mizan fi təfsiril Quran", cild 19, səh 106. Dəftəre entişarate İslami, Qum, beşinci çap, 1417 h.q.
[3] - Qumi, Əli bin İbrahim, Təfsiril Qumi, təhqiqatçı Musəvi Cəzairi, cild 2, səh 345, darul kitab, Qum, üçüncü çap, 1404 h.q. Əl- Mizan fi təfsiril Quran, cild 19, səh 106- 107. Məkarim Şirazi, təfsire nümunə, cild 23, səh 148- 149. Darul kitabil İslamiyyə, Tehran, birinci çap, 1374 h.ş.
[4] - Təyyib, Seyyid əbdül Hüseyn, Ətəyyibil bəyan fi təfsiril Quran, cild 12, səh 380- 381, Entişarate İslam, Tehran, birinci çap, 1378 h.ş.
[5] - Təbərsi, Fazil bin Həsən, Məcməil bəyan fi təfsiril Quran, müqəddimə: Bəlaği, muhəmməd Cavad, cild 9. Səh 310, Nasir Xosro nəşriyyatı, Tehran, 1372 h.ş.
[6]- Bax: Müdərrisi, Seyyid Muhəmməd Təqi, təfsire hidayət, tərcüməçilər qrupu, cild 14, səh 330- 333, Məşhəd, birinci çap, 1377 h.ş. Banəvi İsfəhani, Seyyid Nüsrət Əmin, məxzənil ürfan dər təfsire Quran, cild 12, səh 28, müsəlman qadınlar hərəkatı, Tehran, 1361, h.ş.
