ورع از ديدگاه عارفان‏

عارفان عاشق براى ورع معنايى بس وسيع و گسترده دارند و اين معنا را از مفاهيم آيات و روايات استفاده كرده و به عباد حق تعليم داده اند.

در ابتداى توضيح ورع به آيه شريفه:

[وَ ما مِنَّا إِلَّا لَهُ مَقامٌ مَعْلُومٌ ] .

و هيچ يك از ما فرشتگان نيست مگر اين كه براى او مقامى معين است.

متوسل شده و فرموده اند:

اول مقام، همانا مقام انتباه است و اين بيرون آمدن بنده است از حدّ غفلت.

پس توبه است و آن رجوع است از ما سواى خداى تعالى، پس از آن كه رفته باشد، با آن كه پيوسته پشيمان باشد و استغفار بسيار كنند.

پس انابت و آن رجوع از غفلت است سوى ذكر و بعضى گفته اند: توبه ترسيدن است و انابت رغبت و قومى گويند: توبه در ظاهر است و انابت در باطن. پس ورع و آن ترك كردن چيزى است كه بر او مشتبه گشته باشد.

پس محاسبت نفس است و آن نگاه داشتن زيادت آن از نقصان است، آنچه سود او باشد و زيان او.

پس ارادت است و آن استدامت رنج است و ترك راحت.

پس زهد است و آن ترك كردن حلال از دنياست و رغبت از آن و شهوت هاى آن بگردانيدن.

پس فقر است و آن نابودن املاك است و خالى شدن دل از آنچه دست از او خالى باشد.

پس صدق است و آن راستى نهان و آشكار است.

پس تصبّر است و آن تحمل نفس است بردشوارى ها و چشيدن تلخى ها و اين آخر مقام هاى مريدان است.

پس صبر است و آن ترك شكايت است.

پس رضاست و آن لذت يافتن به بلاست.

پس اخلاص است و آن بيرون كردن خلق است از معامله حق.

پس توكل است بر خداى و آن اعتماد كردن است بر او كه طمع از جمله زايل كند به جز از او .

آرى، هر كس با اين اوصاف به محضر آن جناب رود، به حضورش پذيرند و از شراب عشق جمال به كامش ريزند، آن چنان كه تا ابد مست شده و محو زيباى مطلق گردد.

به قول عارف عاشق حكيم صفاى اصفهانى: