استغفار و ترك گناه‏

 منابع مقاله:

کتاب  : تفسير و شرح صحيفه سجاديه، جلد دهم

نوشته: حضرت استاد حسین انصاریان

پوزش خواهى در فرهنگ اسلام فروپاشى ساختمان گناهان است؛ به گونه‏اى كه هر كس بايد در هر لحظه، كه به سوى غفلت گام برمى‏دارد از استغفار دست برندارد؛ زيرا نسبت به جلب رحمت و گذشت ربّ جليل بسيار مفيد است.

پيامبر گرامى اسلام صلى الله عليه و آله و معصومان عليهم السلام كه در تمامى حركات و حالت‏هايشان هيچ لغزشى صادر نمى‏شد، به طلب مغفرت مى‏پرداختند.

امام على عليه السلام فرمود:

تَعَطَّرُوا بِالْاسْتِغْفارِ لاتَفْضَحْكُمْ رَوائِحُ الذُّنُوبِ. «1»

با آمرزش خواهى، خود را خوشبو كنيد تا بوى گناهان شما را رسوا نكند.

و نيز فرمود:

عَجِبْتُ لِمَنْ يَقْنَطُ وَ مَعَهُ الْاسْتِغْفارُ. «2»

از كسى كه مأيوس است در شگفتم، در حالى كه با او استغفار است.

و نيز فرمود:

أَفْضَلُ التَّوَسُّلِ الإِسْتِغْفارُ. «3»

بهترين وسيله و پيوند، آمرزش خواهى است.

رسول اللّه صلى الله عليه و آله مى‏فرمايد:

طُوبى‏ لِمَنْ وُجِدَ فى‏ صَحِيفَةِ عَمَلِهِ يَوْمَ الْقِيامَةِ تَحْتَ كُلِّ ذَنْبٍ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ. «4»

خوشا به حال كسى كه روز قيامت در نامه اعمالش، زير هر گناهى جمله استغفر اللّه يافت شود.

و نيز فرمود:

إِنَّ الشَّيْطانَ قالَ: وَ عِزَّتِكَ وَ جَلالِكَ يا رَبِّ لا أَبْرَحُ اغْوِىَ عِبادَكَ ما دامَتْ أَرْواحُهُم فى‏ أَجْسادِهِمْ، فَقالَ الرَبُّ: وَ عِزَّتى‏ وَ جَلالى‏ لا أَزالُ أَغْفِرُ لَهُمْ ما اسْتَغْفَرُونى‏. «5»

همانا شيطان گفت: به بلند مرتبه و بزرگيت سوگند اى پروردگار! تا بندگانت جان در بدن دارند، از گمراه كردنشان دست نمى‏كشم. پروردگار متعال فرمود: به عزّت و منزلتم تا زمانى كه از من آمرزش بطلبند آنان را مى‏آمرزم.

و نيز فرمود:

خَيْرُ الْإِسْتِغْفارِ عِنْدَ اللَّهِ الإِقْلاعُ وَ النَّدَمُ. «6»

بهترين درخواست آمرزش نزد خداوند، ترك گناه و پشيمانى است.

استغفار، همانطور كه درمان بسيارى از بيمارى‏هاى روحى و روانى مانند سياهى گناه و اندوه و افسردگى و فشار فقر و فلاكت است، گشاينده درهاى رحمت رزق و بركت‏هاست كه در اثر جنايت نفس بر روى انسان بسته شده است.

اميرمؤمنان عليه السلام در اين باره مى‏فرمايد:

وَ قَدْ جَعَلَ اللَّهُ سُبْحانَهُ الْإِسْتِغْفارَ سَبَباً لِدُرُورِ الرِّزْقِ وَ رَحْمَةِ الْخَلْقِ، فَقالَ سُبْحانَهُ:

فَقُلْتُ اسْتَغْفِرُواْ رَبَّكُمْ إِنَّهُ كَانَ غَفَّارًا* يُرْسِلِ السَّمَآءَ عَلَيْكُم مّدْرَارًا* وَ يُمْدِدْكُم بِأَمْوَ لٍ وَ بَنِينَ وَ يَجْعَل لَّكُمْ جَنتٍ وَ يَجْعَل لَّكُمْ أَنْهرًا» «7»

فَرَحِمَ اللَّهُ امْرَءاً اسْتَقْبَلَ تَوْبَتَهُ وَ اسْتَقالَ خَطيئَتَهُ وَ بادَرَ مَنِيَّتَهُ. «8»

و خداوند سبحان، توبه را به سبب فراوانى روزى و رحمت بر خلق قرار داد و فرمود: «پس [به آنان‏] گفتم: از پروردگارتان آمرزش بخواهيد كه او همواره بسيار آمرزنده است.* تا بر شما از آسمان باران پى در پى و با بركت فرستد،* و شما را با اموال و فرزندان يارى كند، و برايتان باغ‏ها و نهرها قرار دهد.» پس رحمت خدا بر كسى كه توبه را استقبال كند، و از گناهانش پوزش خواهد، و پيش از فرا رسيدن مرگ به اعمال شايسته بپردازد.

استغفار و رفع اندوه و فقر

«عربى باديه نشين از سختى زندگى و تنگدستى و عيال‏وارى به حضرت على عليه السلام شكايت كرد.

حضرت فرمود: بر تو باد به آمرزش خواهى؛ زيرا خداى عزوجل مى‏فرمايد: از پروردگارتان طلب آمرزش كنيد كه او بسى آمرزنده است.

آن مرد بعد از مدتى نزد امام عليه السلام برگشت و گفت: يا اميرمؤمنان! من از درگاه خدا بسيار آمرزش طلبيدم، اما گشايشى در كار خود نمى‏بينم.

حضرت فرمود: شايد راه درست استغفار كردن را نمى‏دانى.

گفت: به من ياد دهيد.

حضرت فرمود: نيّت خويش را خالص كن و از پروردگارت اطاعت كن و بخوان:

اللَّهُمَّ إِنّى‏ اسْتَغْفِرُكَ مِنْ كُلِّ ذَنْبٍ قَوَّى‏ عَلَيهِ بَدَنى‏ بِعافِيَتِكَ ... «9»

خداوندا! بى‏گمان از هر گناهى كه بدنم به واسطه تندرستى دادن تو قدرت بر آن پيدا نمود، آمرزش مى‏طلبم ...

سپس آن عرب گفت: من به اين ترتيب بارها استغفار كردم و خداوند اندوه و تنگدستى را از من برطرف ساخت و روزيم را گشايش داد و رنج و گرفتاريم را زدود.» «10» حضرت على عليه السلام فرمود:

خداى عزوجل هر گاه اراده مى‏كند كه به زمينيان عذاب رساند، مى‏فرمايد:

اگر نبودند كسانى كه به واسطه بزرگى و شكوه من با يكديگر مهر مى‏ورزند و مسجدهاى مرا آباد مى‏سازند و در سحرگاهان آمرزش مى‏طلبند هر آينه عذابم را فرو مى‏فرستادم. «11» و حضرت لقمان هم در اندرزهاى خود به فرزندش مى‏فرمايد:

فرزندم! مبادا خروس از تو زرنگتر باشد كه هنگام سحر كه تو در خوابى، او برمى‏خيزد و آمرزش مى‏طلبد. «12»

پی نوشت ها:

______________________________

(1)- بحار الأنوار: 6/ 22، باب 20، حديث 18؛ الأمالى، شيخ طوسى: 372، حديث 801.

(2)- نهج البلاغه: حكمت 87.

(3)- غرر الحكم: 195، حديث 3825.

(4)- بحار الأنوار: 90/ 280، باب 15، حديث 15؛ ثواب الأعمال: 165.

(5)- كنز العمال: 1/ 476، حديث 2072؛ مسند احمد بن حنبل: 3/ 29.

(6)- مجموعة ورّام: 2/ 123.

(7)- نوح (71): 10- 12.

(8)- نهج البلاغه: خطبه 143.

(9)- إقبال الأعمال: 2/ 143؛ فلاح السائل: 237.

(10)- كنز العمال: 2/ 258، حديث 3966.

(11)- بحار الأنوار: 70/ 382، باب 139، حديث 4؛ علل الشرايع: 2/ 521، حديث 1.

(12)- مستدرك الوسائل: 12/ 146، باب 93، حديث 13744.