همه مشکلات از اینجا شروع می شود!

تنها با توجه به آنچه معصومین علیهم السلام برای رهایی از غفلت بیان نموده‌اند و با بکارگیری آن‌هاست که می‌توان از گزند این آسیب فراگیر رهایی یافت و از فرصت زندگی دنیوی بهره‌ای کامل گرفت و با دستانی پر وارد سرای باقی شد.

پرداختن به امور روزمرهٔ زندگی و وجود مشغله‌های فراوانی که در جریان زندگی، افراد را به خود سرگرم می‌کند غالباً موجبات غفلت ایشان را فراهم می‌آورد. غفلتی فراگیر که تمامی جنبه‌های زندگی فرد را به خود درگیر می‌کند. گاه این فراموشی آنقدر وسیع می‌گردد که افراد از انجام وظایف مسلمشان باز می‌مانند و از پرداختن به نیازهای نزدیکانشان غافل می‌شوند. غفلت علاوه بر آنکه زندگی دنیوی افراد را در برمی گیرد، آخرت آنان را نیز درگیر می‌نماید.

آنکه در این دنیا از انجام وظایفش غافل گشته است بی تردید از پاداش بسیار اخروی بی بهره می‌گردد. چرا که این دنیا محل کشت و ذخیره اندوزیست و آنکه فرصت بی بدیل حیات مادی‌اش را با غفلت به تباهی کشانده است با کوله باری تهی وارد سرای باقی می‌شود. چنین فردی حسرت و اندوه همراهش می‌شود و افسوس از دست دادن زمان سرتاسر وجودش را فرا می‌گیرد. زمانی که قابل بازگشت نیست و اندوه تباهیش ثمری نخواهد داشت.

پس بی درنگ لازم است تا راهی برای گریز از این آفت تباه کننده یافت. آنانکه نیل دهندهٔ بشر به سوی سعادتند و در تلاشند تا انسانها از تمامی لحظات زندگیشان بهره گیرند با ارائه راهکارهایی سعی نموده‌اند تا انسان را از گزند این آفت در امان دارند. آنچه در کلام معصومین (علیهم السلام) به عنوان راهکارهای زدایندهٔ غفلت شمرده شده‌اند عبارتند از:

1. توجه ذهنی

از عوامل مؤثر و زدایندهٔ غفلت می‌توان به توجه و دقت؛ نسبت به اعمال و رفتار خود اشاره نمود. آنچه سبب می‌گردد تا آدمی در ورطهٔ غفلت به هلاکت نرسد تلاش ذهنی در جهت هدفمند نمودن اعمالی است که از انسان سر می زند. گاه تنها با جهت دار نمودن اعمال روزمره نه تنها فرد با غفلت فاصله می‌گیرد بلکه سبب نزول برکات و پاداش بسیاری برایش فراهم می‌آید. همین اندازه که شخص قصد انجام کاری نیک را از سر می‌گذراند بدین معناست که دنیا او را به خود مشغول نساخته و او دچار غفلت نگشته است. رسول اکرم صلوات الله علیه می‌فرمایند: «یَا أَبَا ذَرٍّ، هُمَ بِالْحَسَنَةِ، وَ إِنْ لَمْ تَعْمَلْهَا، لِکیْلَا تُکتَبَ مِنَ الْغَافِلِین؛ (امالی، طوسی، محمد بن الحسن، ص 536) ای اباذر! قصد کار نیک کن، هر چند آن را به کار نبندی تا در زمره غافلان نوشته نشوی».

2. شناخت دنیا و گذرا بودنش

بخش کوتاهی از زندگی انسان در جهان مادی سپری می‌شود که البته همین کوتاه، تعیین کنندهٔ سرنوشت ابدی اوست. اگر همین فرصت کوتاه با بی توجهی و غفلت سپری شود حاصلی جز ندامت دامنگیر فرد نمی‌گردد. آنانکه به درگذر بودن فرصت بی بازگشت دنیا توجه دارند همواره در تلاشند و هرگز دچار غفلت نمی‌شوند. آنان پیوسته تلاش می‌نمایند تا از لحظه لحظهٔ حیات مادیشان بهره گیرند و تا آنجا که ممکن است بیشترین و بهترین بهره را از فرصتهایشان گیرند در نتیجه تمام تلاششان را می‌نمایند تا آنی در دریای پر تلاطم غفلت نیفتند و با امواج این دریا بسوی نابودی نروند. از این رو حضرت علی (علیه السلام) می‌فرمایند: «إِنَ مَنْ عَرَفَ الْأَیَّامَ لَنْ یَغْفُلَ عَنِ الِاسْتِعْدَادِ...؛ (من لایحضره الفقیه، ابن بابویه، محمد بن علی، ج 4، ص 406، ح 5880) هر که ایام را شناخت، از آماده شدن غافل نگشت».

3. همواره به یاد مرگ بودن

از دیگر عوامل مؤثر زدایندهٔ غلفت ترس از اتمام فوری فرصت دنیا و فروافتادن در کام مرگ است. اگرچه در متون دینی مرگ واقعیتی شیرین و لذت بخش است اما آنکه زندگی دنیایش را به تباهی کشانده، مرگ را خوش نمی‌دارد. توجه به این مهم که هر لحظه‌ای که در گذر است و قابل بازگشت نیست سبب توجه شخص به امور معنوی و رهایی از غفلت است. هرچه باور به اتمام فرصت دنیا قوی‌تر و محسوستر باشد فرد از به تباهی رفتن فرصتهایش بیشتر در هراس است و در نتیجه توجه جدیتری به از دست دادن فرصتهایش دارد. چنین فردی پیوسته مراقب است تا زمانش به تباهی نرود و عمرش بیهوده به پایان نرسد.

از این روست که امیرالمؤمنین (علیه السلام) فرموده‌اند: «وَ اسْتَعِینُوا عَلَی بُعْدِ الْمَسَافَةِ بِطُولِ الْمَخَافَةِ فَکمْ مِنْ غَافِلٍ وَثِقَ لِغَفْلَتِهِ وَ تَعَلَّلَ بِمُهْلَتِهِ فَأَمَّلَ بَعِیداً وَ بَنَی مَشِیداً فَنَقَصَ بِقُرْبِ أَجَلِهِ بُعْدُ أَمَلِهِ فَاجَأَتْهُ مَنِیَّتُهُ بِانْقِطَاعِ أُمْنِیَّتِهِ...؛ (بحار الانوار، محمدبافر مجلسی، ج 74، ص 440) برای دوری راه از ترس ممتد مدد گیرید؛ زیرا چه بسیار غافلی که به غفلت خود اعتماد کرد و مهلت عمر خود را بهانه قرار داد و از این رو، آرزو را دراز گردانید و کاخ بلند برافراشت؛ اما نزدیک شدن اجلش، درازی آرزویش را کوتاه کرد و سر رسیدن ناگهانی مرگش، امید او را قطع کرد».

تنها با توجه به آنچه معصومین علیهم السلام برای رهایی از غفلت بیان نموده‌اند و با بکارگیری آن‌هاست که می‌توان از گزند این آسیب فراگیر رهایی یافت و از فرصت زندگی دنیوی بهره‌ای کامل گرفت و با دستانی پر وارد سرای باقی شد.